مدل پارادایمی مربی شایسته از منظر آموزه های اسلامی با استفاده از روش داده بنیاد (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
مقدمه و اهداف: پرداختن به موضوع بایسته های مربی دارای اهمیت و اولویّت ویژه ای است و تلاش ما در این تحقیق به دلیل همین اهمیّت است. از سوی دیگر توجه و بهره گیری از روش های تحقیق کارآمد و به روز و استفاده از آن ها امری ضروری و بلکه بدیهی و قطعاً پرفایده است. روش داده بنیاد از جمله ی این روش ها است که در این تحقیق برای به دست آوردن مهمترین مؤلفه های بنیادین مربی شایسته از منظر قرآن کریم و روایات از آن استفاده می کنیم. در این پژوهش به دنبال این مسئله هستیم که با به کارگیری روش داده بنیاد بتوانیم الگوی مفهومی بایسته های مربی را بر اساس اهمیت و تواتر ذکر آن ها در آموزه های اسلامی به دست آورده و طراحی کنیم و چارچوبی نظری در این موضوع معرفی نماییم. به وسیله ی این روش می خواهیم با استخراج داده ها و گزاره های به دست آمده از پژوهش های قبلی و بررسی تلاش های انجام شده در این موضوع، و نیز دقت در دیگر گزاره های تربیتی مهم ولازم برای مربّی در متن آیات و روایات، به تولید نظریه و کشف نتایج از داده ها دست یابیم و چارچوبی مفهومی برای مربی شایسته از منظر آموزه های اسلامی ارائه دهیم. استفاده از روش داده بنیاد در این موضوع کاملا نوآورانه و بدیع است و تاکنون با این روش پژوهشی در این زمینه انجام نشده است.روش تحقیق: در این پژوهش که با روش تحقیق متن محور «داده بنیاد» یا «نظریه زمینه ای» انجام شده، مجموعه کاملی از نصوص دینی شامل آیات قرآن و احادیث معصومین(ع) درخصوص ویژگی های مربی شایسته، استخراج و تحلیل کیفی شده است.نتایج تحقیق: در این پژوهش برای دست یابی به مؤلفه های مربی شایسته در آموزه های دینی، ابتدا به فحص و بررسی دقیق پیشینه تحقیق پرداخته شد و سپس یک گروه نمونه از پژوهش های انجام شده در رابطه با مسئله اصلی تحقیق، انتخاب و احصاء گردید. این مجموعه شامل 8 کتاب، 15 پایان نامه و 38 مقاله پژوهشی است که در مرحله جمع آوری اطلاعات، به صورت دقیق مطالعه و مورد بررسی قرار گرفت و سپس آیات و روایاتی که در این متون ذکر شده و از آنها به عنوان مبنایی جهت بیان ویژگی های مربی شایسته استفاده شده بود، جمع آوری گردید. همچنین در جریان جمع آوری داده ها، روایاتی که در این پژوهش ها ذکر شده بود را در اصل کتب روایی نیز مورد جستجو قرار دادیم و آدرس آن ها را همراه هر روایت ذکر کردیم. به علاوه ضمن بررسی دقیق این موارد در کتب روایی، هرجا آیه یا روایتی مرتبط با موضوع پژوهشمان مشاهده کردیم آن را هم مورد استفاده قرار دادیم. سپس طبق مراحل روش تحقیق داده بنیاد در مرحله ی کدگذاری باز اقدام به استخراج مفاهیم به دست آمده از داده ها کردیم و کدهای به دست آمده از آیات قرآن کریم را با علامت "Q" و کدهای به دست آمده از روایات را با علامت "T" نشاندار کردیم. در این مرحله به 119 کد قرآنی و 527 کد حدیثی دست یافتیم.بحث و نتیجه گیری: یافته های تحقیق بیانگر آن است که دغدغه اصلی نصوص دینی برای معرفی مربی شایسته در دو حوزه فراگیر صلاحیّت ها و توانمندی ها قابل طبقه بندی است. در حوزه صلاحیّت ها به ترتیب فراوانی و اولویّت پنج مقوله: اخلاقی، اعتقادی، عاطفی، معرفتی و نفسانی مطرح بوده و در حوزه توانمندی ها نیز به ترتیب فراوانی و اولویّت چهار مقوله: رفتاری عملیاتی، پرورشی تربیتی، علمی آموزشی و یاددهی مطرح است. جزئیات هر مقوله و مدل پارادایمی مربی شایسته بر اساس آموزه های دینی در این پژوهش معرفی شده است. طبق نتایج به دست آمده در این پژوهش مربی شایسته از منظر آموزه های اسلامی باید در دو حوزه ی اساسی ارزشی و حرفه ای دارای صلاحیت و توانمندی باشد. بر اساس روش داده بنیاد از مجموع 449 داده ی قرآنی و روایی 646 مفهوم در مرحله ی کدگذاری باز کدگذاری شد که مقوله های ارزشی 417 کد با نسبت %65 و مقوله های حرفه ای 229 کد با نسبت %35 را به خود اختصاص دادند. در کدگذاری محوری در حوزه ی صلاحیت های ارزشی مربی، مقوله های اصلی صلاحیت های اخلاقی مربی با فراوانی 192 کد، اعتقادی 131، عاطفی 38، معرفتی و شناختی 36 و نفسانی با 20 کد شناسایی شد. زیر مقوله ی «مربی دارای کرامت های اخلاقی باشد» از صلاحیت های اخلاقی مربی با 62 کد بیشترین فراوانی در مقوله های فرعی این حوزه را به خود اختصاص داد. زیر مقوله های «ملاطفت و مهربانی با متربی» با 26 کد در صلاحیت های عاطفی، «تمسک مربی به قرآن و اهل بیت (ع) و بهره مند ساختن متربی از این دو ثقل» با 32 کد در صلاحیت های اعتقادی مربی، «راهبردهای تربیتی مربی در ارتباط با امام زمان(ع)» و «واقف بودن مربی بر ارزش و برکات کار معلمی» هرکدام با 13 کد در صلاحیت های معرفتی و شناختی مربی دارای بیشترین فراوانی در مقوله های فرعی بودند.تعارض منافع: این پژوهش با حمایت مالی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی طبق ابلاغ شماره 4929 انجام شده است.A Paradigmatic Model of a Competent Educator from the Perspective of Islamic Teachings Using the Grounded Theory Method
Introduction and Objectives: Addressing an educator’s qualifications is of particular importance and priority; hence, our efforts in this study are due to this significance. On the other hand, utilizing effective and up-to-date research methods is essential and undoubtedly highly beneficial. Grounded theory is one of the methods we use in this study to derive a competent educator's most fundamental components from the Qur’an and hadiths perspective. This study aims to employ the grounded theory method to develop a conceptual model of an educator’s qualifications based on their importance and frequency in Islamic teachings and to introduce a theoretical framework. Through this method, we seek to extract data and propositions from previous research, examine efforts made in this field, and carefully analyze other necessary educational propositions for educators in the verses of the Qur’an and the hadiths. This will enable us to generate a theory and discover results from the data, presenting a conceptual framework for a competent educator from the perspective of Islamic teachings. Using the grounded theory method in this study is innovative and unprecedented, as no research has been conducted in this area before.Method: This research, conducted using the text-based ‛grounded theory’ method, involves the extraction and qualitative analysis of a comprehensive collection of religious texts, including the verses of the Qur’an and the Hadiths from the Infallibles (ʿa.), regarding the characteristics of a competent educator.Results: In this study, a thorough examination of the research background was conducted first to identify the components of a competent educator in religious teachings. A sample group of studies related to the main research question was then selected and compiled. This collection includes eight books, 15 theses, and 38 research papers meticulously studied and analyzed during the data collection phase. The verses of the Qur’an and the hadiths cited in these texts as the basis for describing the characteristics of a competent educator were collected. Additionally, during the data collection process, the hadiths mentioned in these studies were searched in the original hadith sources, and their references were noted alongside each hadith. Furthermore, while precisely examining these sources, any verse or hadith relevant to our research topic was also utilized. Subsequently, following the steps of the grounded theory method, open coding was performed to extract concepts from the data. Codes obtained from the verses of the Qur’an were marked with "Q," and those from the hadiths were marked with "T." In this phase, 119 codes of the Qur’an and 527 codes of the hadiths were identified.Discussion and Conclusion: The research findings indicate that the primary concern of religious texts in introducing a competent educator can be classified into two overarching domains: qualifications and competencies. In the domain of qualifications, five categories were identified in order of frequency and priority: ethical, doctrinal, emotional, epistemic, and psychological. In the domain of competencies, four categories were identified in order of frequency and priority: behavioral-operational, educational-educative, scientific-instructional, and teaching. The details of each category and the paradigmatic model of a competent educator based on religious teachings are introduced in this study. According to the results, a competent educator from the perspective of Islamic teachings should possess qualifications and competencies in two fundamental domains: value-based and professional. Based on the grounded theory method, out of 449 data points of the Qur’an and the hadiths, 646 concepts were coded during the open coding phase, with value-based categories accounting for 417 codes (65%) and professional categories accounting for 229 codes (35%). In axial coding, within the domain of value-based qualifications, the main categories identified were ethical qualifications (192 codes), doctrinal (131 codes), emotional (38 codes), epistemic (36 codes), and psychological (20 codes). The subcategory "the educator should possess moral dignities" under ethical qualifications, with 62 codes, had the highest frequency among subcategories in this domain. The subcategories "kindness and compassion toward the learner" (26 codes) under emotional qualifications, "the educator’s adherence to the Qur’an and Ahl al-Bayt (ʿa.) and enabling the learner to benefit from these two weighty things" (32 codes) under doctrinal qualifications, "the educator’s educational strategies regarding Imam Mahdi (ʿa.)" and "the educator's awareness of the value and blessings of teaching" (each with 13 codes) under epistemic qualifications had the highest frequencies among subcategories.Conflict of Interest: This research was financially supported by Shahid Rajaee Teacher Training University under notification number 4929.
تبلیغات
