ارزیابی تغییرات بلند مدت مشخصه های مخاطرات خشکسالی و سیل در حوضه های آبریز جنوب شرق ایران (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
در دهه های اخیر، پدیده های حدی هیدرولوژیکی مانند خشکسالی و سیلاب به دلیل وقوع پدیده تغییرات اقلیمی در مناطق خشک و نیمه خشک تشدید یافته است. از این رو، ارزیابی روند تغییرات آن ها از نظر شدت، مدت و فراوانی وقوع و بررسی اندرکنش آنها طی سالیان گذشته می تواند حائز اهمیت باشد. پژوهش حاضر به بررسی و ارزیابی مشخصه های شدت، مدت و تعداد وقوع مخاطرات خشکسالی و سیلاب طی دوره ی آماری 2022-1983، با استفاده از داده های بلند مدت آبسنجی در حوضه های آبریز بلوچستان جنوبی، هامون-جازموریان و هامون-مشکیل پرداخت. نتایج نشان داد حوضه بلوچستان جنوبی در طی چهار دهه اخیر خشکسالی ها و سیلاب های بزرگ تر، شدیدتر و طولانی تر را تجربه کرده است بطوری که بزرگی سیلاب برای ایستگاه های باهوت، کهیر، پیرسهراب و کاریانی در این حوضه به ترتیب از 217، 225، 191 و 244 مترمکعب بر ثانیه در دهه ی اول به 255، 291، 291 و 554 مترمکعب برثانیه در دهه ی سوم افزایش یافته است. این شرایط تقریبا برای حوضه های هامون - جازموریان و هامون-مشکیل نیز صادق بوده است، با این تفاوت که تعداد وقوع سیلاب در دو حوضه هامون-جازموریان و هامون-مشکیل روند کاهشی داشته است. خروجی حاصل از پایش مشخصه های خشکسالی [1]SDI حوضه های مذکور حاکی از روند افزایشی آن دارد؛ بطوریکه نمایه های شدت و تعداد وقوع به ترتیب از مقدار 3/1، 3 واحد در دهه اول به 1/6، 3/4 واحد در دهه ی چهارم تغییر یافتند. مدت خشکسالی نیز از 5/7 ماه در دهه اول تا ۱۴ ماه در دهه پایانی افزایش پیدا کرد. از این لحاظ مناطق جنوب شرقی کشور تحت تاثیر اثرات ترکیبی و افزایشی سیلاب و خشکسالی به ویژه در دهه اخیر قرار گرفته است. با توجه به پیامدهای اقتصادی و اجتماعی روند افزایشی این مخاطرات بر منطقه، لزوم برنامه ریزی و اقدامات مناسب توسط مسئولان و نهادهای مربوطه جهت سازگاری و کاهش اثرات مخرب، بیش از پیش احساس می شود.Faculty of Geography and Environmental Sciences, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran,
In recent decades, extreme hydrological events such as drought and flood have been increased in arid and semi-arid regions as a result of climate change. Hence, it is of significance to evaluate their changes in terms of intensity, duration and frequency and the interaction between them. The current study analyzed the characteristics of severity, duration and number of occurrences of drought and flood hazards during the period 1983-2022 using the long-term streamflow data in the basins South Baluchistan, Hamun-e Jaz Murian and Hamun-Mashkel. The results indicated that Southern Baluchistan has experienced larger magnitude, more severe and longer duration of hydrological floods and droughts over the last four decades. Flood magnitude at Bahot, Kehir, Pirsohrab and Kariani stations in this basin increased from 217 m3/s, 225 m3/s, 191 m3/s and 244 m3/s in the first decade to 255 m3/s, 291 m3/s, 291 m3/s and 554 m3/s in the third decade. Similar results were observed for Hamun-e Jaz Murian and Hamun-Mashkel basins. However, the number of flood occurrence in Hamun-e Jaz Murian and Hamun-Mashkel basins has been decreased. The results also showed an increasing trend for drought intensity and the number of occurrence changing from 1.3, 5.7 units in the first decade to 1.6, 4.3 units in the fourth decade, respectively. The duration of drought also increased from 7.5 months in the first decade to 14 months in the last decade.These results refer to the fact that the south-eastern regions of Iran have been affected by the integrated effects of floods and droughts, especially during the last decade. Regarding to the economic and social consequences of the increasing flood and drought risks, the appropriate planning and taking actions by the relevant authorities and institutions would be needed for adaption and reduction of the undesirable effects.
تبلیغات
