پژوهش های ارتباطی

پژوهش های ارتباطی

پژوهش های ارتباطی 1384شماره 44 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

سخن نخست(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 598
"پژوهش به معنای کشف حقیقت، یافتن پاسخ مناسب برای مجهولات و گام گذاشتن در وادی‌های ناشناخته برای دستیابی به محصولاتی است که از یکسو اذهان جستجوگر پژوهندگان را اقناع کند و از سوی دیگر نیازهای موجود را پاسخ گوید. ورود به عرصه پژوهش در موضوعات مورد نیاز رسانه، با توجه به تنوع نیازها، پژوهشگران را با طیف گسترده‌ای از موضوعات روبرو می‌کند که غالباً میان رشته‌ای هستند. یک سر این طیف به رسانه بازمی‌گردد با سرفصلهایی مانند: شناخت رسانه‌ها، به مثابه واسطه، با دریافت‌های متنوعی که در این زمینه وجود دارد، جایگاه و نقش مخاطب در عرصه‌هایی چون نظرات، افکار، تأثیر و غیره و نیز نحوه تعامل رسانه با مخاطبان. در سر دیگر این طیف، موضوعات گوناگون تخصصی با جایگاه و شأن خاص خود قرار دارند. اندیشیدن، پژوهش کردن و نوشتن در حوزه رسانه و ارتباطات، به ویژه رادیو و تلویزیون، در کشور ما پیشینه‌ای طولانی ندارد. بررسی کوشش‌های ارجمندی که در این زمینه انجام شده اولاً در عرصه انتقال علوم و تجربیات و ثانیاً در جهت بومی‌سازی، حاکی از مسیر دشواری است که تا کنون طی شده و نیز نشانگر راه درازی که در پیش‌رو داریم. انتقال دانش به داخل کشور بسیار ارجمند و کارساز است اما در واقع پیمودن بخشی از راه به شمار می‌رود. آنچه این گام را تکمیل می‌کند اولاً انطباقِ آن با نیازهای داخل کشور، زمینه‌های فرهنگی و ساختارهای ملی و ثانیاً درونی‌سازی دانش به گونه‌ای که به تدریج جوانه‌ها‌ی آن در اذهان اندیشمندان و پژوهشگران ایرانی شکوفا شود. رسانه‌های جدید، چه به لحاظ دانش و چه از نظر فناوری، از غرب به کشور ما وارد شده‌اند. اگر چه این رسانه‌ها در زادگاه اصلی خود، در وجه غالب، کارکرد خبری و سرگرمی دارند، ما در کشور خودمان، با توجه به انتظاراتی که به ویژه پس از انقلاب در گزاره‌هایی مانند «دانشگاه عمومی سراسری» در مورد رسانه ملی منعکس شده است، به کارکردهای دینی، فرهنگی و آموزشی در کنار سرگرمی و اطلاع‌رسانی می‌اندیشیم. هرچند وجود مؤلفه‌های گوناگون و ابعاد مختلف اندیشیدن، پژوهش کردن و نوشتن را در این حوزه با دشواری‌ها و حساسیت‌های بسیاری روبرو می‌کند، این دشواری چیزی از ضرورت و اهمیت آن نمی‌کاهد، زیرا به کارگیری محصولات فناوری جدید اگر همراه با نیازها و اندیشه‌های بومی و با دقت و مراقبت نباشد، موجب سیطرة فناوری و کاهش اختیار انسان خواهد شد. ضرورت دستیابی به محصولاتی علمی و پژوهشی منطبق با نیازهای بومی و متناسب با باورها و آرمانها که ضمن استفاده از تازه‌ترین دستاوردهای علمی بشری در سراسر جهان برآمده از کوشش اندیشمندان و پژوهشگران ماست، تحمل دشواریها را آسان می‌کند و راه پیشرفت را می‌گشاید. فصلنامه پژوهش و سنجش در طی سال‌های فعالیت خود، همواره کوشیده است تا با طرح موضوعات موردنیاز رسانه‌ ملی و درج مقالات علمی و پژوهشی به بومی‌سازی در این حوزه کمک کند، و در این راه دست کمک به سوی همه پژوهشگران، اندیشمندان و نویسندگان دراز می‌کند. در این شماره از فصلنامه موضوعات متنوعی در حوزه رسانه و ارتباطات با گرایش رادیو و تلویزیون درج شده است؛ محتوای رسانه‌های محلی، بررسی محتوا و دیدگاه‌های مخاطبان نسبت به برنامه‌های رادیو و تلویزیون، سواد رسانه‌ای و نظرسنجی اینترنتی در مقایسه با نظرسنجی حضوری برخی از موضوعات ارائه شده در این شماره است. "
۲.

اصول تعیین محتوای رسانه‌های محلی(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 255
"مقالة حاضر به تعریف رسانه‌های بومی و محلی و نحوة انتخاب، تولید و انتشار محتوای آنها می‌پردازد. این مقاله، در شش بخش تنظیم شده است. بخش اول، شامل تعاریف و معیارهای تشخیص محتواهای محلی، ملی، فراملی و جهانی است. بخش دوم، حوزه‌های پنجگانة اطلاعات را در فضای مجازی شرح می‌دهد. بخش سوم، به بررسی وضعیت عرضه و تقاضای محتوای بومی در مقابل عرضه و تقاضای محتوای جهانی می‌پردازد. بخش چهارم، به فعالیت‌ها و شرایط لازم برای تولید و عرضة محتوای بومی اختصاص دارد و بخش پنجم، معیارهای انتخاب محتوای رسانه‌های بومی را برمی‌شمرد. بخش ششم یا پایانی نیز اصول تبدیل، انتقال و تنظیم محتوای رادیویی را در خود جای داده است. "
۳.

بررسی هویت در برنامه‌های نوجوان شبکه‌های یک و دو سیما(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 991
"این مقاله، برگرفته از پژوهشی است که نگارندگان، در سال 1384، در مرکز تحقیقات صداوسیما انجام داده‌اند. محور پژوهش، نحوه و میزان طرح مسئلة هویت، در برنامه‌های نوجوان تلویزیون جمهوری اسلامی ایران بوده است. این پژوهش، به نتایج جالبی دست یافته که در مقاله حاضر به آنها اشاره شده است. از جمله اینکه: در بیش از 65درصد برنامه‌های مورد بررسی، به هیچ یک از وضعیت‌های هویت پرداخته نشده و در 99درصد آنها دو موضوع بلوغ و بحران هویت که مشخصة دوران نوجوانی هستند، مورد توجه قرار نگرفته‌اند. درباره سایر متغیرهای تحقیق نیز نتایج جالب‌تری به دست آمده که در بخش‌های مختلف مقاله به آنها اشاره شده است"
۴.

رابطه فرهنگ سازمانی و استراتژی در سازمان‌های رسانه‌ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 443
"در مقاله حاضر ابتدا با نگاهی به فرهنگ رسانه‌ها، به بررسی فرهنگ سازمانی سه سازمان رسانه‌ای (بی‌بی‌سی، سی‌ان‌ان و سونی) پرداخته‌ شده و در ادامه پس از بررسی استراتژی سازمان رسانه‌ای، استراتژی‌های سه سازمان یادشده در واکنش به تغییرات محیطی، مورد مداقه قرار گرفته، و رابطه فرهنگ سازمانی و استراتژی‌ بررسی و در پایان فرهنگ سازمانی مناسب با توجه به استراتژی سازمان رسانه‌ای پیشنهاد شده است. در این مقاله تأکید می‌شود که فرهنگ تأثیر بسیاری بر برنامه‌های استراتژیک شرکت‌های رسانه‌ای دارد و بستر مناسبی برای برنامه‌های استراتژیک فراهم می‌سازد، زیرا عامل کلیدی برای انگیزش درونی و خلاقیت‌ محسوب می‌شود. فرهنگ سازمانی مانند یک موجود زنده دستخوش تغییر است و بقای یک سازمان به نوشدن تدریجی فرهنگ سازمانی و انطباق آن با نیازهای جدید بستگی دارد. "
۵.

میزان رضامندی روستاییان از برنامه‌های تلویزیونی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 501
"مقاله حاضر، برگرفته از تحقیقی با همین نام است که از سوی نگارنده، در سال 1383 به روش پیمایشی انجام شده و هدف آن سنجش میزان رضایت روستاییان از برنامه‌های تلویزیونی مربوط به مسائل روستایی و کشاورزی بوده است. نویسنده ابتدا مروری بر جایگاه تلویزیون در رشد و توسعة روستایی و کشاورزی دارد و سپس ویژگی‌های برنامه‌های تلویزیونی اثربخش را در زمینة توسعه و ترویج روستایی برمی‌شمرد. در بخش ارائة یافته‌های پژوهش نیز تأثیر متغیرهای سن، جنس، شغل، میزان تحصیلات، وضعیت اقتصادی، محل سکونت و مدت تماشای تلویزیون بر میزان رضایت از برنامه‌های تلویزیونی سازمان جهاد کشاورزی، در شش استان مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این میان عواملی چون مشارکت نداشتن روستاییان در تولید برنامه‌های مربوط به روستا، یکنواختی قالب برنامه‌ها، وجود پارازیت‌های مفهومی در برنامه‌ها و نزدیک نبودن موضوع برنامه‌ها به مسائل واقعی زندگی روستاییان، از علل نارضایتی مخاطبان روستایی از برنامه‌ها شناخته شده و در مقابل، احترام به فرهنگ و سنن روستایی در برنامه‌ها و نیاز مخاطبان به فراگیری مطالب جدید، از عوامل جلب مخاطبان روستایی به برنامه‌ها شمرده شده است. در پایان نیز عوامل مؤثر بر اثربخشی برنامه‌های تلویزیونی مربوط به حوزة کشاورزی و ترویج مشارکت مردمی، ذکر شده‌اند. "
۶.

رویکردی نظری به سواد رسانه‌ای(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 770
"مقالة پیش‌رو، تلاشی برای تبیین مفهوم سواد رسانه‌ای و طرح نظریه‌های معروف دربارة آن است. این مقاله، در دو بخش ارائه شده است. بخش اول، شامل تاریخچة مطالعات مربوط به سواد رسانه‌ای در استرالیا، ایتالیا، انگلیس، کانادا، آفریقای جنوبی و ژاپن است و بخش دوم به شرح نظریات هابز، تامن و پاتر در زمینة سواد رسانه‌ای می‌پردازد و مدل‌های نظرهای آنان را دربارة سواد رسانه‌ای ترسیم می‌کند. تکیة اصلی مقاله بر شرح نظریة پاتر است که سواد رسانه‌ای را منظومه‌ای منسجم و حلزونی از عواملی چون: ساختارهای دانش، منبع شخصی، مهارت‌های استفاده از رسانه و پردازش پیام و اطلاعات می‌داند. "
۷.

عملکرد «خود» در واقعیت مجازی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 116
"در مقاله حاضر به بررسی عملکرد «خود» (Self) در واقعیت مجازی پرداخته شده است. واقعیت مجازی که حاصل ورود به فضای رایانه‌ای و همچنین ارتباطات از این طریق است، با فراهم کردن سه ویژگی: گمنام بودن،‌ نامرئی بودن و متکثر بودن، آنچه را که در سنت روانکاوی «خود ایده‌ال» می‌نامیم، آَشکار می‌سازد. با این فرض که «خود» در فضای مجازی که شکل جدیدی از تعاملات انسانی را به ارمغان آورده است، با ارائه نقش‌های گوناگون که محدود به نقش‌های اجتماعی نیست «خود دیگری» (alter ego) را آشکار می‌سازد که می‌توان به نوعی آن را برون‌ریزی روانکاوانه دانست، در اینجا، این عملکرد از «خود» با در نظر گرفتن رویکردهای فروید و لکان مورد بررسی قرار گرفته است. "
۸.

نگاهی روش‌شناختی به پیمایش‌های اینترنتی(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 973
"این مقاله، برگرفته از پژوهشی به همین نام است که نگارنده در سال 1385، در مرکز تحقیقات صداوسیما، به روش فراتحلیل انجام داده است. نویسنده طی این پژوهش، به بررسی مقایسه‌ای چهار نظرسنجی دربارة برنامه‌های تلویزیونی (اخبار 30/20، اخبار 60 ثانیه، مجموعة نقطه‌چین و مجموعه‌های دی‌ماه 1383) پرداخته است که به دو روش اینترنتی و مراجعة حضوری انجام شده بودند. وی این چهار نظرسنجی را با متغیرهایی از قبیل تعداد پاسخگویان، توزیع جنسیتی، میانگین سنی، وضعیت تحصیلی، محل سکونت، نوع فعالیت و الگوی مصرف رسانه‌ای پاسخگویان، همچنین تعداد موارد بی‌پاسخ در دو نوع نظرسنجی، با یکدیگر مقایسه کرده و به نتایج جالب‌توجهی دست یافته است. "
۹.

عوامل مؤثر بر پذیرش و نشر شایعه در بین شهروندان تهرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 828
"آنچه پیش‌روست، حاصل پژوهشی است که از سوی نگارندگان، در سال 1385 انجام شده است. این پژوهش، در مرکز تحقیقات صداوسیما به روش پیمایشی انجام شده و جامعة آماری آن، شامل تمام افراد بالای 15 سال ساکن تهران است. هدف پژوهشگران، سنجش میزان اثرگذاری عوامل شخصی، رسانه‌ای و روان‌شناختی بر شکل‌گیری، پذیرش و انتشار شایعه بوده است. در بخش مبانی نظری مقاله، مطالعات مربوط به تعریف شایعه، ضریب نفوذ، عوامل مؤثر بر شکل‌گیری، تحول و پذیرش شایعه، از دیدگاه نظریه‌پردازانی چون آلپورت، پستمن، بورینگ و کاپفرر بررسی شده و در بخش دوم، به تأثیر عواملی چون نوع رسانه، اعتماد به شایعه به مثابه یک رسانه، اعتماد به اخبار صداوسیما، بی‌اعتمادی به مسئولان، وجود فرهنگ‌ شفاهی، احساس ناامنی، ناامیدی، فرافکنی، تفکرات قالبی و نوع فعالیت افراد بر پذیرش و انتقال شایعه پرداخته شده است. "

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۰۳