رفاه اجتماعی

رفاه اجتماعی

رفاه اجتماعی زمستان 1381 شماره 6

مقالات

۱.

نگاهی به تئوریهای اجتماعی- فرهنگی در شکل گیری اختلالات روانی

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی فرهنگ جامعه شناسی فرهنگ
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی توسعه جامعه شناسی توسعه
تعداد بازدید : 651 تعداد دانلود : 321
" با شکل گیری تخصص جدیدی در روان پزشکی به نام روان پزشکی اجتماعی و بخش کاربردی آن، یعنی روان پزشکی اجتماع نگر، به نقش عوامل اجتماعی – فرهنگی در سبب شناسی آسیب های مختلف روانی بیشتر توجه شده و نظریه های متعددی در آن زمینه ارائه شده است. در این نظریه ها، علایم روان پزشکی انحراف را براساس هنجارهای اجتماعی و بیماری های روانی را براساس نقشی اجتماعی تحلیل و بررسی می کنند. سبب شناسی اختلالات شدید روانی نیز در قالب نشانگانی به نام نشانگان فروپاشی اجتماعی توضیح داده می شود، که در واقع فروپاشی تدریجی ارتباط بین فرد و محیظ اجتماعی وی را نشان می دهد. علاوه بر این، نظریه های اجتماعی تلویحاتی را نیز برای مداخله های پیشگیرانه و درمانی به همراه دارد، و بر ارائه خدمات بهداشت روانی یه جمعیت عمومی جهت پیشگیری از بروز اختلالات روانی و گسترش روش های موثر درمان در سطح «توده ای و جمعی» و به حداکثر رساندن توان درمانی تمامی بیماران مبتلا به اختلالات روانی تاکید دارد. "
۲.

سرمایه اجتماعی: بستری برای ارتقای سلامت روان

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی فرهنگ جامعه شناسی فرهنگ
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی توسعه جامعه شناسی توسعه
تعداد بازدید : 63 تعداد دانلود : 174
"این مقاله نگاهی دارد به یکی از مهمترین نهادهای مردمی که در جامعه مدنی شکل می گیرد، لیکن برای سهیم شدن در قدرت، حداقل در سطوح میانی، می کوشد و در فرجام به نهادی بینابینی بدل می گردد. این نهادها از آن روی بینابینی است که یک پای در حکومت دارد و پای دیگر در جامعه بدنی. لذا شورا نماد عرصه توافق است. شورا محل جمع بندی و یک کاسه کردن هزاران تقاضای پراکنده شهروندانی است که با آرای خود به این نهاد سراسری جان بخشیده اند. مفهوم سراسری در اینجا به معنای جغرافیایی یا مکانی به کار نرفته است، بلکه از آن معنا و بار سیاسی مستفاد می شود. یعنی گر چه هم شهروندان و هم افرادی که به وسیله آنها با عضویت شورا نایل می گردند، می توانند و حق دارند، دیدگاه های سیاسی گوناگونی داشته باشند (در بسیاری از موارد احزاب سیاسی، نمایندگان خود را معرفی می نمایند و برای پیروزی آنان گاه به جان می کوشند. از این رو ممکن است تمامی اعضای شورا یا شوراها تماما عضو یک حزب سیاسی باشند یا در حالت دیگر اکثر اعضای آن در حزبی مفروض و اقلیت آن در حزب دیگر عضو باشند.) اما مهم آن است که در زمان عضویت و فعالیت در شورا تمایلات حزبی و جناحی خود را دخالت ندهند. زیرا شورا پس از شکل گیری، به تمامی شهروندان (با هر گرایشی) تعلق دارد. در بسیاری از کشورها، عضویت در شوراها کاملا حزبی است، اما حزب پیروز با انجام صحیح وظایف در قبال تمامی شهروندان، برای حزب خود تبلیغ می کند تا در انتخابات بعدی مجددا برگزیده شود. این است معنای شورا به عنوان نهادی سراسری. پس موضوع اصلی مقاله مرور معنا، ماهیت، زایش و رویش این نهاد مردمی، یعنی شوراست. در پایان کوشش خواهد شد تا به کاستی ها و مشکلات شورا در ایران نظر افکنده و به برخی از دلایل کاستی های یاد شده اشاره و تا حد امکان راه های برون رفت از مشکلات فرا روی شورا بر شمرده شود. تمامی این حرف و حدیث ها فقط برای تحقق آرزویی که دیگر آرزوی جوانانه نیز به حساب نمی آید، طرح می گردد و آن بهروزی سرزمینی است که در آن زاده شده و بالیده ایم و بدان سخت مدیونیم، دینی که هرگز ادا نخواهد شد. "
۳.

مباحث کاربردی/ رفاه اقتصادی خانوارهای کشور

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 617 تعداد دانلود : 896
"تغییر و تحولات رخ داده در کیفیت زندگی مردم کشورهای توسعه یافته جهان را باید مرهون برنامه ریزی های صحیح و شایسته گردانندگان اقتصاد این کشورها دانست. بی گمان با واگذاری همه امکانات کشور و دادن اختیار قانونگذاری و تعیین تکلیف برای همه به دست گروهی به عنوان گردانندگان جامعه، انتظار بر این است که اقتصاد ملی به گونه ای راهبردی شود که هر آینه رفاه اقتصادی و شایط زندگی مردم بهبود یابد. بر این اساس، بررسی روند دگرگونی رفاه اقتصادی خانوارها طی زمان بسیار جالب به نظر می رسد و از آن می توان به عنوان شاخصی برای سنجش موفقیت مدیریت اقتصاد و میزان دستیابی به اهداف متصور راهکارهای توسعه بهره جست. با توجه به اهمیت این موضوع، در نوشتار حاضر تلاش می شود شرایط اقتصادی زندگی خانوارهای کشور در سال 1380 با نگاهی گذرا به آنچه طی بیست سال گذشته پس پشت نهاده شده است، بررسی شود. "
۴.

رفاه اجتماعی و توسعه (مروری بر کابرد برخی نهادهای حمایتی در ایران)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 861 تعداد دانلود : 566
"چیرگی بر «فقر» همواره برای دولت های عدالت گرا به مثابه یک هدف راهبردی (استراتژیک) مطرح بوده است. به همین سبب، سیاست ها و برنامه ای توسعه تاکید «توزیع» (Distribution) و «برابری» (Equality) داشته و این قبیل حکومت ها به تعدیل فاصله طبقاتی اهتمام می ورزند. در ایران نیز از آغاز سال 1375 به این سوء شاهد نوسان های زیادی در سیاست گذاری ها بوده ایم. وجود تورم پنهان و آشکار، شرایط مساعد «رانت خواری» ساختار ناسالم اقتصادی، جنگ نه ساله، نظام مدیریتی ناکارآمد و خنثی، رشد لجام گسیخته مشکلات اجتماعی (بیکاری، اعتیاد و ...)، گسترش کمی جمعیت زیر خط فقر، ... وضعیت نامطلوبی را به شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور تحمیل کرده و مقوله «رفاه اجتماعی» را به حاشیه عقب رانده است. گر چه در خلال این دوران برای حفظ حداقلهای زیست همگانی تلاشهایی صورت گرفته است، اما روندها نشان می دهد برآیند و نتیجه نهایی فعالیتها کافی نبوده جا دارد برای مهار «فقر گسترده» در «نظام تامین اجتماعی» و «رفاه ملی» تجدیدنظر صورت گیرد. این مجموعه به نهادهایی اختصاص یافته که به امور معیشت گروههای تهیدست و کم توان اقتصادی می پردازند و فعالیتهای آنان بررسی شده است. در واقع هدف از این بررسی تاثیر کارکرد این نهادها و موسسات، ... در مقوله «رفاه عمومی» و «کاهش فقر» بوده تا به این طریق نقش نهادهای حمایتی بهتر تبیین و تحلیل شود. "
۶.

مشکلات اجتماعی/ فقر شهری و چالش آسیایی آن

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی فرهنگ جامعه شناسی فرهنگ
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی شهری و روستایی جامعه شناسی شهری
تعداد بازدید : 110
"در واپسین دهه های قرن بیستم فرآیندهای گوناگونی موجب شکل گیری پدیده ای به نام «شهری شدن فقر » یا «فقر شهری» شد که یکی از بازتابهای کالبدی آن در ساختیابی سکونت گاههای غیر رسمی تبلور یافته است. "
۷.

فقرای شهری و دردسر تئوری

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی شهری و روستایی جامعه شناسی شهری
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی کاربردی و برنامه ریزی اجتماعی
تعداد بازدید : 430 تعداد دانلود : 392
"ناپایداری زندگی فقرای شهری، که معمولا در محدوده های غیررسمی و نابسامان شهرها سکونت دارند، را نه تنها مسائل ساختاری نظام اقتصادی – اجتماعی بلکه نظام رسمی برنامه ریزی، که به توجیه وضع موجود و حذف کم درآمدها در این نظام می پردازد، نیز تشدید می کند. نتایج نخبه سالاری در این نظام به خوبی در طرحهای توسعه شهری تبلور یافته است. قرار گرفتن محققان در چهارچوب های نظری و پیش – فرضهای از پیش ساخته باعث شده که مسائل درونی این سکونت گاهها با نگاهی یک سویه تحلیل شده و راه کارهها ارائه شود. در این مقاله ضمن بررسی این رویکرد نمونه موردی سلطان آباد به عنوان نتیجه این نگرش معرفی و در نهایت پیشنهادهایی ارائه شده است. این پیشنهادها با توجه به رویکرد توانمندسازی به تعریف امنیت برای ساکنان، پرهیز از نخبه سالاری و ظرفیت سازی بر اساس توانهای اهل محل و به رسمیت شناختن کم درآمدها در نظام برنامه ریزی برای ایجاد پایداری در توسعه شهری تاکید می شود. "
۸.

نگرشی از درون به پدیده حاشیه نشینی مطالعه موردی: اسلام آباد کرج

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 840 تعداد دانلود : 267
"در این مقاله سعی شده است تا با نگرشی از درون و بر پایه روشهای کیفی، پدیده حاشیه نشینی بررسی شود. برای انجام این کار، محله آلونک نشین اسلام آباد کرج به عنوان نمونه بارز چنین پدیده ای مطالعه موردی شده است. محله یاد شده محله ای است نسبتا بزرگ (یکصد و شصت و پنج هکتار) که بیش از سی سال از شکل گیری آن می گذرد، با این حال، همچنان به بقا و گسترش خود، در شکل ظاهری با بافتی نامتعارف و نامنظم در دل شهر ادامه می دهد. هدف این مطالعه در واقع شناخت ویژگیهای مختلف زندگی در این محله، با استفاده از نگرش «از درون» و به طور عمیق بوده است. نتایج به دست آمده از این مطالعه نشان می دهد که محله یاد شده با وجود بی نظمی شدید ظاهری، محله ای است با نظم اجتماعی معنادار و مشخص درونی که ساکنان آن با وجود شرایط نسبتا دشوار ناشی از فقر، در آرامش نسبی به سر می برند و از زندگی خود در این محله راضی هستند. به طوری که این محله به عنوان محله ای منسجم و دارای تمامیت، معنای کاملی از زندگی را با همه ابعادش برای آنها فراهم می کند و به علاوه، آنها در این محله احساس امنیت کرده بر پایه عواملی چون تمامیت محلی، حس ریشه داری، همبستگیهای محکم درونی و نیز گریز از حس بیگانگی و تبعیض با محیط بیرونی به آن احساس تعلق و دلبستگی می کنند و خود را به طور مثبتی در هویتی جمعی که محله به آنها می بخشد تعیین هویت می نماید. شواخد مختلف به دست آمده از این مطالعه همچنین نشان می دهد که ساکنان این محله افراد توانمند هستند که توانسته اند با گذر زمان، با کمترین امکانات، به گونه ای خردمندانه، بهترین سازگاری را در شکلی کاملا هنجاری با شرایط فقر و محرومیت ایجاد کنند. این مقاله در مجموع شاید بتواند با ارایه واقعیاتی در مورد چنین اجتماعاتی، در انتخاب نوع و جهت سیاستها و راهکارهایی که در مورد این پدیده اتخاذ می شوند، مفیدتر باشد. "
۹.

سکونت گاههای خودرو: گذار از آسیب به راه حل

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 191
" پدیده حاشیه نشینی که به روایتی ریشه در سالهای دهه 1320 و 1330 در کشور ما دارد، از یک سو، نشان آسیب اجتماعی – اقتصادی و کالبدی در قالب اجتماعات نامتعارف گردهم آورده در خانه های ناهنجار به شکل سکونت گاه های بی ضابطه است و از دیگر سو، نوعی پاسخ – اگر چه ناقص و ناتمام – به مساله زمین و مسکن به ویژه در شهرها و کلان شهرها و نیز در بیشتر کشورهای توسعه نیافته یا در حال توسع هاست. دیدگاه ها و نظریات مربوط به این موضوع نیز از گذشته تا به حال بین دو طرف «آسیب شناختی» تا «راه حل جویانه» مطرح بوده است. اما، حداقل از دهه 1970 به این سو، نگرش مثبت به نقش و کارکرد کانونهای جمعیتی غیر رسمی آغاز شد و در دهه اخیر به دیدگاه های مبتنی بر توانمندسازی، نهادسازی و ظرفیت سازی در این کانونها، بهینه سازی ساختار و عملکرد و سرانجام سامان دهی این سکونت گاه ها به عنوان بخش غیرقابل انکار و مهم از «شهر جهان سومی» منجر شد. در این مقاله با استناد به داده های پایان نامه نگارنده و تجربیات پس از آن ضمن مرور بر مشخصه های اجتماعی – اقتصادی نمونه کانون های خودرو، کارکرد آنها در ابعاد آسیب شناختی یا راه حل گرایانه بحث می شود. "
۱۰.

نظام مشارکت مردم در مناطق حاشیه نشین

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی فرهنگ جامعه شناسی فرهنگ
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی توسعه جامعه شناسی توسعه
تعداد بازدید : 733 تعداد دانلود : 338
"در سالهای 1950 دو مبحث مهم اجتماعی، «حاشیه نشینی» و «مشارکت مردم»، توجه نظریه پردازان اجتماعی را بیش از مباحث دیگر به خود مشغول ساخت. هر چند مفهوم مشارکت مردم در شبکه های خویشاوندی به دورانهای کهن باز می گردد، ولی همان گونه که در گذشته بر اثر فقر در روستاها، تغییر در ماهیت کالبدی و رشد شهرها، گروههای تازه واردی ساکن حاشیه شهرها شدند و بعدها ضعف در مدیریت واقتصاد شهری شکاف اقتصادی بین شهروندان ایجاد کرد و در نتیجه، فقر شهری موجب گسست شهروندان کم درآمد از متن جامعه اصلی و زیست حاشیه ای شد، همان گونه نیز رشد و پیچیدگی جوامع، به مفهوم «مشارکت مردم»، معنایی تازه بخشید و آن را از حوزه خویشاوندی به عرصه های عمومی کشاند؛ زیرا برنامه ریزهای توسعه از بالا به انتظارات خود تحقق نبخشید. مطالعات دکتر علی حاج یوسفی، دکتر مجید رهنما و دیگران شواهد زنده ای بر این مدعاست. طرح «کوی نهم آبان» در سال 1346 و احداث چندهزار واحد مسکونی برای حاشیه نشینان تهرانی و عدم استقابل آنها برای سکونت در این واحدهای مسکونی نمونه بارز آن است. بحث حاضر، معطوف بر این نکته است که اگر طرحهای توسعه از بالا به نتایج مطلوب نمی رسد و اقدامات تخریبی نیز صرفا پاکسازی صورت مساله تلقی می شود، بنابراین، شیوه های مناسب تر اجرای برنامه های توسعه محلی از پایین چگونه است؟ بر این اساس: - مشارکت فعال در مناطق حاشیه نشین بر کدام مبانی استوار است؟ - راهکارهای مددکاری و مهندسی اجتماعی به منظور قادرسازی حاشیه نشینان چگونه صورت می گیرد؟ - بسترسازیهای مناسب دولتی برای گشودن مجرای توانمندیهای حاشیه نشینان بر چه واقعیاتی متکی است؟ - و سرانجام دشواریهای اساسی و محدودیتهای مشارکت کدام است؟ "
۱۱.

پیشگیری از سوء مصرف مواد و وابستگی با رویکرد اجتماع محور

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 261 تعداد دانلود : 123
"اعتیاد پدیده ای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که عوامل متعدد فردی و محیطی در گسترش یا کنترل آن تاثیر دارد. سو مصرف مواد را رفتاری قابل پیشگیری و وابستگی به مواد را یک بیماری مزمن، عودکننده و قابل درمان دانسته اند (NIDA-2000). از این رو جوامع مختلف در مراحل متفاوت حیات تاریخی خود، با هدف کاهش بروز یا به تاخیر انداختن آن (پیشگیری اولیه)، کاهش شیوع و درمان زودهنگام آن (پیشگیری ثانویه) و کاهش عوارض ناشی از آن (پیشگیری ثالثیه) چاره اندیشی کرده، از یک سو سیاستهایی را برای تعدیل آسیب پذیری در سطوح فردی، خانوادگی و اجتماعی دنبال کرده، از دیگر سو، تاب آوری افراد، خانواده ها و جوامع تقویت می شده تا با کاهش بار فشار ناشی از آن، چشم انداز روشن تری برای سلامت انسانها و جوامع تصویر شود. امروز دیگر نه رویای «جهان عاری از اعتیاد» را به سر داریم، نه تسلیم شده دستها را از آینده تهی می دانیم، بلکه با پرهیز از دیدگاه «سفید یا سیاه» و با چشمانی گشوده می پذیریم که در کشور ما نیز مثل هر مکان دیگر دنیا این مشکل اجتماعی وجود دارد. هنر آن است که همپای زمان، ساز و کاری پویا برای شناسایی ماهیت تغییر پذیر و عوامل تاثیرگذار بر روند آن را در پیش گیریم و میان مبانی نظری، پژوهش ها و تجربیات بومی و میدانی در زمینه پدیده اعتیاد در ایران، راه های موثرتر برای تقویت عوامل محافظ و کاهش تاثیر عوامل خطر، در سه قلمرو زیستی، روانشناختی و رفتاری، و اجتماعی و محیطی را برگزینیم. در متون پیشگیرانه آمده است که برنامه پیشگیری از اعتیاد هر اجتماع مانند جعبه سیاه هر هواپیما، اطلاعات خاص خود را دارد، که دارای رمز و راز ویژه و منحصر به فرد برای آن اجتماع است که طی برنامه کشف می شود. رمز و راز بسیاری که هنوز بر ما گشوده نگشته و در هاله ای از ابهام در انتظار جستجوی ماست. "
۱۲.

روسپیگری: امری مسلم بر تجاوز به حقوق بشر

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 832 تعداد دانلود : 715
"یادداشت مترجم: این مقاله به قلم دکتر ملیسا فارلی، عضو انجمن پژوهش و آموزش روسپی گری سان فرانسیسکو، در ایالات متحده نوشته شده و شامل تحقیقات متعدد نویسنده و دگر محققان در این زمینه است. در پایان هر چند، عنوان های بیان شده در ابتدای مقاله، منابع، نقل قول ها به صورت کامل فهرست شده است، مترجم به دلیل کثرت منابع ذکر شده و با احترام در صیانت امانت ترجمه در هر مورد یکی دو منبع را آورده و سایر منابع را با نگارش سایرین، درج کرده است. "
۱۳.

بررسی خودکشی در شهرستان کوهدشت

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 495 تعداد دانلود : 497
"هدف از این تحقیق، بررسی علل و عوامل اقتصادی و اجتماعی موثر بر خودکشی در شهرستان کوهدشت (در استان لرستان)، شناخت پیامدهای هر یک از عوامل، ارائه راهکارهای عملی جهت سامان دهی و نیز تلاش برای کاهش خودکشیهاست. اساس نظری این مطالعه، نظریه دورکیم درباره خودکشی است. در این تحقیق که تحقیقی پیمایشی (Survey) است از روش بررسی اسناد، مدارک و روش میدانی استفاده شده است. در این مطالعه تمام خودکشی های سالهای 1376-1378 در ارتباط با بسیاری از شاخصهای اقتصادی – اجتماعی بررسی شده است. یافته های این تحقیق نشان داد که خودکشی در این شهرستان تابع علل اقتصادی – اجتماعی بوده و کاهش آن بستگی به اصلاح شرایط اقتصادی – اجتماعی دارد. "

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۸۶