پژوهش های فقهی (پژوهش های دینی)

پژوهش های فقهی (پژوهش های دینی)

پژوهش های دینی 1384 شماره 3

مقالات

۱.

مسأله شر و راه حل های آن

نویسنده:

کلید واژه ها: خدا مسأله شر خداباوری شر طبیعی شر اخلاقی جهان مادی عالم تزاحم خیرخواهی خدا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 985
این مقاله بر آن است تا یکی از مسائل مهم در حوزه دین پژوهی و فلسفه دین، یعنی مسأله شرّ را مورد بررسی قرار دهد. برخی از منتقدان، وجود شر در جهان را با خداباوری منافی میدانند. در مقابل متفکران و متکلمان دینی تلاش کرده‏اند برای این معضل، راه حل‏هایی بیابند. این مقاله می‏کوشد که مهم‏ترین این راه حل‏ها را به صورت مختصر مورد بررسی قرار دهد. ابتدا برای روشنی هرچه بیش‏تر به توصیف مفهومی و مصداقی شر اشاره شده و سپس برای حل مسأله شر، پنج راه حل مطرح گردیده است که عبارتند از: 1. شر، امر عدمی است 2. شر لازمه جهان مادی است 3. شر لازمه آزادی انسان است. 4. شر ناشی از جزئی نگری است 5. شر ناشی از جهل انسان است. به نظر می‏رسد که اگر انسان بخوبی به این راه حل‏ها توجه کند معضل شرور را دیگر منافی با خداباوری نخواهد داشت.
۲.

نقش دین در بهداشت روان

کلید واژه ها: افسردگی اضطراب سلامت روانی نگرانی بیماری روانی بهداشت فشارهای روانی تعالیم دینی نقش دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 928 تعداد دانلود : 310
در عصر حاضر باتوجه به امکانات موجود، انسان باید در رفاه و آرامش به سر برد؛اما ملاحظه می‏شود که پژمردگی، افسردگی، احساس عدم نشاط، اضطراب، غمگینی و دلمردگی از پدیده‏های وحشتناک عصر ماست. انسان در حالت وحشت و اضطراب و نگرانی فوق‏العاده به سر می‏برد، احساس می‏کند که زندگی خشن شده و لطافت خود را بکلی از دست داده است، روح و نشاطی که در یک روستایی چند قرن قبل وجود داشت، امروزه هرگز در خانه مرفه‏ترین و ثروتمندترین افراد دیده نمی‏شود، سفره‏ها رنگین‏تر و غذاها متنوع‏تر، اما احساس لذت کم‏تر شده است، تا جایی که بسیاری از مردم کشورهای صنعتی خود را با داروهای مسکن و مواد مخدر و مشروبات الکلی آرام نگه می‏دارند. سخن در این است که آیا می‏توان بر این مشکل فائق آمد؟ آیا راه حلی وجود دارد؟ و اگر وجود دارد آیا این راه حل‏ها در دسترس ما می‏باشد؟ و بالاخره برای رفع این نگرانی‏ها و بلای اجتماعی چه باید کرد؟ در این مقاله کوشش شده که راه حلی ارائه و گفته شود که تنها راه نجات، پناه بردن به دین و عمل به تعالیم دینی است. همچنین برخی از علل و عوامل سلامت و بهداشت روان مورد توجه و بررسی قرار گرفته است.
۳.

مسأله شر و راه حل های آن

نویسنده:

کلید واژه ها: خدا مسأله شر خداباوری شر طبیعی شر اخلاقی جهان مادی عالم تزاحم خیرخواهی خدا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 348
این مقاله بر آن است تا یکی از مسائل مهم در حوزه دین پژوهی و فلسفه دین، یعنی مسأله شرّ را مورد بررسی قرار دهد. برخی از منتقدان، وجود شر در جهان را با خداباوری منافی میدانند. در مقابل متفکران و متکلمان دینی تلاش کرده‏اند برای این معضل، راه حل‏هایی بیابند. این مقاله می‏کوشد که مهم‏ترین این راه حل‏ها را به صورت مختصر مورد بررسی قرار دهد. ابتدا برای روشنی هرچه بیش‏تر به توصیف مفهومی و مصداقی شر اشاره شده و سپس برای حل مسأله شر، پنج راه حل مطرح گردیده است که عبارتند از: 1. شر، امر عدمی است 2. شر لازمه جهان مادی است 3. شر لازمه آزادی انسان است. 4. شر ناشی از جزئی نگری است 5. شر ناشی از جهل انسان است. به نظر می‏رسد که اگر انسان بخوبی به این راه حل‏ها توجه کند معضل شرور را دیگر منافی با خداباوری نخواهد داشت.
۴.

دین و درمان افسردگی

کلید واژه ها: افسردگی اضطراب شادابی روان شناسی دوران جوانی و آرامش و قرار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 374
امروزه یکی از مشکلات در سنین مختلف مخصوصاً در دوران جوانی اضطراب های روحی و افسردگی است و تعداد زیادی از افراد جامعه به علل مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی ... گرفتار این مشکل هستند. در اکثر موارد مبتلایان با رجوع به متخصصین و روان شناسان زمینه درمان و بهبودی را دنبال می کنند و البته در برخی از موارد این بیماری با استفاده از داروهای شیمیایی و غیره معالجه می شود. اما همان طور که نوعاً متخصصین روان شناس هم توصیه می کنند، در بسیاری از موارد می توان به توصیه ها و راهکارهای غیر دارویی در درمان این عارضه کمک گرفت و چه بسا تأثیر آن‏ها در کنار داروها بسیار چشم گیر خواهد بود و گاهی به تنهایی نیز مؤثر می باشد. مقاله حاضر بعد از بیان نیاز بشر نسبت به آرامش روحی و پیامد های کمبود چنین حالتی در زندگی طبیعی به مبتلایان به افسردگی که به طور غیر طبیعی گرفتار نوعی هیجان و اضطراب در زندگی می شوند پرداخته و راه‏های متعددی در کنار راه درمان با استفاده از دارو پیشنهاد کرده است و به مبتلایان افسردگی و اطرافیان آنان توصیه شده است تا به این امور نیز توجه بفرمایید.
۵.

رابطه مسایل توحیدی با شناخت انسان در عرفان ابن ترکه و ابن عربی

نویسنده:

کلید واژه ها: عرفان توحید شهود قرآن انسان کامل ولایت انسان اسم اقدس صادر اول غیب مثال قلب حضرات خمس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 951 تعداد دانلود : 142
انسان شناسی عرفانی یکی از عالی ترین و عمیق ترین مباحث علمی و معرفتی در عالم دین و دانش الهی و بشری می باشد و نقش عرفای الهی در این زمینه بسیار مهم و کارآمد است. یکی از مهم ترین حکیمان و عارفان مکتب تلفیق که بحق در زمینه حقیقه الحقایق و انسان حقیقی و انسان کامل قلم زده است و باتوجه به آرای حکمای مشاء و اشراق ، عرفان سیستم جبر تعادلی را در منظومه فکر عرفانی خویش ترسیم کرده و زمینه تفکرات تلفیقی و تطبیقی را حتی برای ملاصدرا آماده نموده است، صائن الدین ابن ترکه می باشد که در کتاب شریف تمهیدالقواعد در دو بخش اساسی: 1- توحید شناسی یا هستی شناسی عرفانی ؛ 2- انسان‏شناسی؛ نظرات دقیق و لطیفی را ارائه نموده است، و مخصوصا در باب انسان شناسی و انسان کامل و سلوک نظری و عملی آن با قوت بالایی به نتایج مفیدی دست یافته و هدایت و کرامت انسان الهی را که نقطه عطفی در ادیان الهی و عرفان محی الدینی است، معین نموده است. در این مقاله باتوجه به آرای توحیدی و انسان شناسانه وی و تأثّر ابن ترکه از ابن عربی و قونوی و ... در ترسیم انسان شناسی عرفانی و نقش مهم آن در حفظ حریت انسان و کرامت بشر و ایجاد جامعه توحیدی و طالب عرفان فطری و الهی سعی شده است و نقش عرفان حقیقی به عنوان باطن وحی الهی و اسلامی و سیمای انسان کامل و با ولایت،انسانی که صاحب خلافت الهی جهت ایجاد و رابطه مسایل توحیدی با شناخت انسان در عرفان ابن ترکه و ابن عربی توسعه ایمان و معرفت و عبودیت و عدالت می باشد به تصویر کشیده شده و تاحدودی عرفان مثبت از عرفان منفی به تفکیک درآمده است . در نهایت روح عرفان حقیقی و اسلامی که روح سلم و صلح و وحدت جهانی و انسانی است به صورت نتیجه درآمده است.
۶.

آسیب شناسی شخصیت و کرامت انسان

کلید واژه ها: شخصیت فطرت کرامت آسیب شناسی جهل قانون گریزی ذلت پذیری خیانت از خود بیگانگی باورهای غلط آلودگی به صفات ناپسند تنبلی تن پروری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 89 تعداد دانلود : 929
این مقاله به گوشه هایی از آسیب هایی که دامنگیر کرامت و شخصیت انسانی انسان می شود، پرداخته است و آن‏ها را از دیدگاه امام علی (ع) مورد بحث و بررسی قرارداده است. آسیب هایی از این دست: جهل زدگی و انحراف از فطرت انسانی، غفلت و فسادزدگی، بی توجهی به نقض قانون و مقرّرات، روحیات ناپسند، ذلّت پذیری در برابر دشمن، خیانت، دوستان ناباب، عوامل زیست محیطی، از خود بیگانگی، باورهای غلط، آلودگی به صفات ناپسند، رفتارهای نادرست، تنبیلی و تن پروری که هر کدام در به سقوط کشاندن انسان نقش مؤثری دارند.
۷.

قاعده اعسار مستند عمومی رخصت های قانون گذار و قانون نحوه اجرای محکومیتهای مالی مصوب 1377

کلید واژه ها: آزادی عسر حرج رخصت عزیمت قاعده مدیون یسر محکومیت مالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 718 تعداد دانلود : 703
این مقاله در مورد قاعده اعسار به عنوان یکی از مهم ترین مستندات عمومی شرع اسلام و قانونگذار جمهوری اسلامی با دو قید اختصار و استدلال بحث می کند. شیوه بحث، تحقیق موردقبول فقه سنتی و پویایمان می باشد. ادله اعتبار آن، تقدم آن بر سایر ادله قلمرو قاعده و مقایسه آن با قاعده لاضرر، مصادیق آن و قوانین، اشاره‏ای مقارنه ای و تطبیقی با نظام های حقوقی دیگر، موضوعات مورد بحث ما بوده و در نهایت به عنوان پشتوانه ای برای اصلاح و تکمیل قانون، نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب 1377 به نتیجه ای علمی و کاربردی رسیده است.
۸.

پژوهشی درباره مفاد آیه اکمال دین از دیدگاه فریقین

کلید واژه ها: ولایت تفسیر فریقین اکمال دین اتمام نعمت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 703 تعداد دانلود : 121
فریقین در پاره ای از نکات آیه اکمال اتفاق نظر دارند. نقطه اصلی اختلاف آنان در تفسیر این آیه در دو امر زمان نزول و علت نزول آیه است. این تمایز مباحث کلامی گسترده ای را بین فریقین رقم زده است. در مصادر فریقین تنها دو دسته روایت درباره زمان نزول این آیه به چشم می خورد: نزول آن در حجة الوداع در روز عرفه و نزول آن در غدیر خم. برای جمع این این دو دسته روایت، احتمال هایی می‏توان ارائه کرد. در تمام احادیث شیعی، اعم از روایاتی که دلالت بر نزول آیه در عرفه و یا در غدیر دارند، علت نزول آیه "اعلان ولایت امام علی" ذکر شده است و در متن احادیث اهل سنت نیز که به علت نزول آیه تصریح شده، به جز در یک حدیث، علت نزول آیه "اعلان ولایت امام علی" است. اکثر اهل سنت که نزول آیه رادر عرفه می دانند بر خلاف تصریح روایات درباره علت نزول آیه، وجوهی متعدد احتمال داده اند. این وجوه با برهان سبر و تقسیم مورد نقد قرار گرفته و مخدوش شده اند. با اثبات علت نزول آیه درباره ولایت امام علی، تأثیر شگرف آن در مفاد خطبه غدیر به پیامبر خدا و نیز در تفسیر آیاتی دیگر که درباره ولایت اهل بیت است، به وضوح نمایان می شود.
۹.

نقد و بررسی ربای تولیدی

کلید واژه ها: ربای معاملی قرضی ربای استهلاکی ربای تولیدی سد ذرایع نظام مشارکت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 526 تعداد دانلود : 489
فقه پژوهان از دیر زمان ربا را مشتمل بر دو قسم معاملی و قرضی دانسته و برای هر یک احکام و شرایطی مقرر نموده‏اند. اقسام ربا از سوی بعضی از اندیشمندان در عصر اخیر بررسی شده است و برخی از متفکران مسلمان ربای قرضی را مشتمل بر دو قسم مصرفی و تولیدی دانسته و به حلیّت ربای تولیدی نظر داده‏اند؛ زیرا آنان این نوع از ربای قرضی را پدیدای نو و بیسابقه میدانند که در سیستم بانکی دنیای جدید شکل گرفته و فاقد نتایج ظالمانه و زیان بخشی است که در ربای مصرفی وجود دارد. در این نوشتار پیشینه ربای تولیدی در گذشته بررسی و دلایل فقهی و اقتصادی یکسان بودن هر دو نوع ربای قرضی از نظر ماهیت و حکم شرعی تبیین شده است. از طرفی ادلّه معتقدان به حلیّت ربای تولیدی و نظریه "سد ذرایع" در مورد ربای معاملی بررسی شده است و در نهایت نظام مشارکت به جای نظام بهره در سیستم بانکداری توصیه میگردد.
۱۰.

بررسی ملاک های تحقق مسافت شرعی در سفر

نویسنده:

کلید واژه ها: المسافر السفر التقصیر القصر بریدان برید ثمانیه فراسخ بیاض یوم مسیرة یوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 492 تعداد دانلود : 280
پیمودن مسافت )قطع المسافه( از جمله قیودی است که در تحقق سفر شرعی و به تبع آن تقصیر نمازهای چهار رکعتی و افطار روزه، مدخلیت دارد. پیمودن هشت فرسخ برای تحقق مسافت، گر چه به عنوان قول مشهور بین فقها مطرح است؛ با توجه به روایات باب، به ملاک های دیگری برای تحقق مسافت شرعی می توان دست یافت. در این تحقیق، به تبیین و تحلیل ادله ملاک های مختلف در زمینه مسافت شرعی می پردازیم، تا بدین وسیله، با اشراف بر ادله مختلف، امکان انتخاب یک دلیل به عنوان دلیل اقوی از میان ادله مختلف فراهم شود.
۱۱.

حکم نظر به مخطوبه

کلید واژه ها: زن ازدواج فقه مرد نظر وجه کفین محاسن اندام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 1000 تعداد دانلود : 758
در این مقاله آرای فقهای شیعه درباره نگاه مرد به زنی که خواستار ازدواج با اوست، ذیل سه نظریه مطرح و دلایل هر یک بررسی شده است. بر اساس نظریه چهارمی که در این مقاله مطرح شده، شارع مقدس در این موضوع، بر خلاف مسأله نگاه به اجنبیه، اعمال تعبد نکرده و با تجویز اصل نگاه، در محدوده ای فراتر از نگاه به اجنبیه، تعیین دایره آن را به عرف مسلمین واگذار کرده است. به عبارت دیگر، شارع در این مورد به جای تأسیس، اقدام به تأیید مرتکز عقلایی مسلمین کرده است. عرف مسلمانان، با دریافتی که از مبانی اسلام درباره لزوم رعایت عفاف در رابطه زن و مرد دارد، باید محدوده رابطه زن و مردی را که خواهان ازدواج با یکدیگرند، در هر زمان، به گونه ای تعیین کند که بتواند اهداف مورد نظر شارع را در خصوص استفاده از دیدار قبل از ازدواج زن و مرد )که برای اطلاع از خصوصیات یکدیگر و نیز به منظور ایجاد علاقه میان آن‏ها انجام می شود( محقق سازد. در قسمت پایانی مقاله، ادله این نظریه مورد بحث قرار گرفته است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۵۵