پژوهشنامه بازرگانی

پژوهشنامه بازرگانی

پژوهشنامه بازرگانی سال 26 پاییز 1401 شماره 104 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

پیچیدگی محصول و مشارکت در زنجیره ارزش جهانی مطالعه موردی: ایران و کشورهای سازمان همکاری اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زنجیره ارزش جهانی پیچیدگی محصولات کشورهای اسلامی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 773 تعداد دانلود : 603
در دنیای رقابتی امروز، یکی از مسیرهای دستیابی به رشد اقتصادی بالاتر ورود به زنجیره های ارزش جهانی بوده که یکی از عوامل مؤثر بر مشارکت زنجیره های ارزش جهانی، افزایش پیچیدگی محصولات است. بررسی میزان پیچیدگی محصولات بر مشارکت در زنجیره های ارزش جهانی در کشورهای سازمان همکاری اسلامی (OIC) در چارچوب مدل گشتاورهای تعمیم یافته از اهداف اصلی این مقاله است. برای برآورد مدل از داده های تابلویی و سری زمانی برای سال های 2018-2008 نمونه ای از 56 کشور اسلامی به روش گشتاورهای تعمیم یافته و حداقل مربعات معمولی استفاده شده است. نتایج نشان می دهد «افزایش پیچیدگی محصولات» در کشورهای اسلامی باعث افزایش مشارکت این کشورها در زنجیره های ارزش جهانی می شوند. همچنین «شاخص جذب فناوری» و «سهم هزینه های تحقیق و توسعه» نیز بر مشارکت در زنجیره های ارزش جهانی مورد تأیید آماری قرار گرفت. لذا با اتکا به ظرفیت های موجود و نتایج تحقیق پیشنهاد می شود کشورهای مورد مطالعه ضمن در اولویت قرار دادن برنامه های خود جهت افزایش مشارکت در زنجیره های ارزش جهانی، جهت تثبیت در زنجیره های ارزش جهانی توجه به پیچیدگی و توسعه محصول (تنوع در محصول و ارتقای کیفیت)، جذب فناوری و رقابت پذیری، ارتقای همکاری های افقی و عمودی برای توسعه فناوری، ایجاد شبکه تبادل فناوری، ارتقای فعالیت های تحقیق و توسعه از طریق انسجام بخشی سیاست های صنعتی- تجاری، فراهم کردن بسترهای لازم در راستای بهبود سیاست های توسعه سرمایه انسانی و توسعه سرمایه گذاری نیز در دستور کار قرار گیرد.
۲.

بررسی اثرات متقابل سیستم ارزی و تورم بر رشد اقتصادی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رشد اقتصادی ایران تورم رژیم ارزی اثرات متقابل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 404 تعداد دانلود : 893
دستیابی به رشد اقتصادی بالا و مناسب با رشد جمعیت یکی از مهمترین اهداف اقتصادی در ایران است. این موضوع همواره به دلیل وجود مشکلات ساختاری محقق نشده است. تورم با کاهش قدرت رقابت پذیری بنگاه های داخلی در برابر رقبای خارجی، زمینه ساز کاهش تولید و خارج شدن آن ها از چرخه کسب و کار و تضعیف اقتصاد ملی شده است. در راستای حفظ قدرت رقابتی بنگاه های داخلی، سیاست افزایش نرخ ارز یا تعدیل شدن نرخ ارز بر حسب تورم داخلی می تواند به عنوان مهمترین عامل در جهت افزایش قدرت اقتصادی شرکت های داخلی مورد توجه قرار بگیرد. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی اثرات متقابل سیستم ارزی و تورم بر رشد اقتصادی ایران است. در این مطالعه از روش الگوی خود توضیح با وقفه های گسترده ( ARDL ) در بازه زمانی 1360-1398 استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که در اقتصاد ایران افزایش در دو متغیر تورم و انعطاف پذیری سیستم ارزی به طور مستقیم بر رشد اقتصادی تاثیر منفی دارند؛ ولی افزایش در متغیر متقابل سیستم ارزی و تورم بر رشد اقتصادی ایران مثبت است. این مطالعه نشان می دهد که سیستم ارزی ثابت و کاملاً شناور برای تورم و رشد اقتصادی ایران مناسب نبوده است و پیشنهاد می کند که برای مرتفع کردن اثرات تورم بر رشد اقتصادی ایران لازم است تا در اقتصاد ایران رژیم های ارزی میانه اجرا شود.
۳.

بررسی شاخص های تنوع شرکای تجاری ایران و کشورهای آسیایی در تجارت جهانی: رویکرد شبکه های پیچیده وزنی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تجارت بین الملل شبکه های پیچیده شرکای تجاری شاخص های مرکزیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 978 تعداد دانلود : 934
مطالعات انجام شده در حیطه تجارت بین الملل بیانگر آنست که تجارت بین کشورها در سطح جهانی و منطقه ای را می توان به عنوان یک شبکه در هم تنیده در نظر گرفت و با استفاده از این شبکه و شاخص های آن جایگاه هر کشور و منطقه را مورد بررسی و تحلیل قرار داد. رویکرد تحلیل شبکه و آمارهای منتج از آن که به شاخص های تنوع شرکای تجاری معروفند، در بررسی موقعیت کشورها و شرکای تجاری آنها، برخلاف روش های دو جانبه که تنها روابط تجاری مستقیم را مورد بررسی قرار می دهد، قادراست روابط تجاری غیر مستقیم و کشورهای واسطه در تجارت را در نظر بگیرد. آماره هایی همچون تعداد شرکا، شدت درجه، شاخص های مرکزیت و موقعیت مرکزی هر شریک در شبکه تجارت، می تواند امکان شناسایی و جستجوی ارتباطات و مسیرها در تجارت را فراهم کرده و درک تصویری عمیق تر از جایگاه یک کشور در مناطق و ظرفیت های پنهان آن در شبکه تجارت را نمایان سازد و در نتیجه اثرات متقابل روابط تجاری(مستقیم و غیر مستقیم) تمامی کشورها بر یکدیگر را  آشکار سازد. این مطالعه که بر اساس ساخت ماتریس های وزنی روابط تجاری تمامی کشورها در شبکه تجارت جهانی در پنج مقطع زمانی در فاصله سال های 1998 تا 2018 انجام شده، نشان می دهد که روند موقعیت تجاری ایران در طول دوره بررسی ضعیف تر شده و شاخص های شبکه تجاری کشور پس از دوره های اعمال تحریم، شکننده تر شده است. بر اساس رتبه بندی شاخص ترکیبی مولفه های اصلی شاخص های تنوع شرکای تجاری، شرکای مناسب و بالقوه برای کشور به ترتیب اولویت شامل کشورهای چین، ژاپن، هند،کره جنوبی، تایلند، سنگاپور، تایوان، امارات متحده، اندونزی، هنگ کنگ، ترکیه، مالزی، پاکستان، عربستان سعودی و فیلیپین است؛ گرچه کشور ایران  نتوانسته از تمامی ظرفیت های تجاری کشورهای منتخب در روابط تجاری حداکثر استفاده را ببرد.
۴.

بررسی و رتبه بندی عوامل موثر بر میزان نفوذ در بازار دارو (مورد مطالعه: داروهای تایید شده در جهت درمان بیماری کرونا)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سهم بازار دارو کرونا اثربخشی سودآوری تبلیغات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 60 تعداد دانلود : 828
هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی و رتبه بندی عوامل موثر بر میزان نفوذ در بازار دارو است. این پژوهش در چارچوب رویکرد کیفی و با به کارگیری روش داده بنیاد صورت گرفته است. روش اجرای این پژوهش در بخش کیفی با انجام مصاحبه نیمه ساختار یافته از نمونه انتخاب شده پرداخته شده است. جامعه آماری کلیه دکترهای داروساز و همچنین کلیه اساتید گروه اقتصاد و مدیریت در سال 1400 بودند. روش نمونه گیری به صورت هدفمند و با روش اشباع نظری از میان آنها 14 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. انتخاب نمونه طبق فرایند گلوله برفی پیش رفت و تا رسیدن به اشباع نظری ادامه داشت. روش تحلیل داده ها در بخش کیفی این پژوهش استفاده از روش کدکذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی و ملزومات انجام هر یک از این مراحل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای قسمت رتبه بندی عوامل از مقیاس زوجی با تکنیک AHP استفاده شده است. با توجه به شرایط کنونی بازار هیچ شرکتی نمی تواند همزمان روی هشت مقوله اصلی تمرکز کند بنابراین با استفاده از رتبه بندی این مقولات راحت تر می توانند وارد بازار دارو شده و اقدامات لازم را انجام دهند. با توجه به مشخص شدن عوامل موثر بر میزان نفوذ در بازار دارو باید گفت شرط لازم برای ماندگاری شرکت های داروساز در بازار کنونی توجه به این هشت عامل هست که در قسمت یافته های پژوهش ذکر شده است. این یافته ها قادر خواهند بود تا یک ابزار برای مدیران ارشد شرکت ها در آماده سازی یک برنامه استراتژیک مناسب فراهم کنند.
۵.

رتبه بندی شاخص های جذابیت بازارملی و منطقه ای فرصت های سرمایه گذاری بخش خصوصی در شهرک ها و نواحی صنعتی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: جذابیت بازار فرصت سرمایه گذاری شهرک های صنعتی روش تحلیل سلسله مراتبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 614 تعداد دانلود : 132
با تغییرات شگرف جهانی به واسطه پیشرفت در تکنولوژی، جهانی شدن بازارها، شرکت ها و نواحی صنعتی با شرایط جدید اقتصاد سیاسی مواجه شده اند. بنابراین تصمیم گیری در مورد انتخاب بازار مناسب یکی از تصمیم های کلیدی در موفقیت شرکت هاست که تأثیر مستقیمی بر میزان سودآوری آن ها دارد. تصمیم گیری پیرامون انتخاب بازار مناسب، یک مسأله تصمیم گیری چند معیاره است. از این رو هدف مطالعه حاضر رتبه بندی جذابیت بازار ملی و منطقه ای فرصت های سرمایه گذاری بخش خصوصی در شهرک ها و نواحی صنعتی ایران به روش AHP است. روش: این مطالعه از لحاظ جهت گیری، در دسته پژوهش های کاربردی و از لحاظ ماهیت نیز در گروه پژوهش های اکتشافی قرار می گیرد. همچنین به لحاظ قطعیت داده ها کیفی به شمار می رود. روش نمونه گیری روش قضاوتی و هدفمند است. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه خبرگان، مدیران واحد صنعتی و اساتید دانشگاه است که در این میان 16 مصاحبه انجام و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. یافته ها: پس از تجزیه وتحلیل مصاحبه ها واولویت بندی به روش AHP، 15 عامل نهایی ارزیابی جذابیت بازار که از جمله (عوامل نرخ و سرعت رشد بازار، فرصت کسب سود در بازار، شدت رقابت، سهولت ورود به بازار (تهدید تازه واردها)، قدرت چانه زنی خریداران، تأثیر عوامل فرهنگی اجتماعی، تأثیر عوامل قانونی و اقتصادی) بودند، شناسایی شدند.نتایج: با مرور و جمع بندی شاخص های ارزیابی جذابیت بازارها که تاکنون در تحقیقات پیشین مطرح گردیده، شاخص هایی برای ارزیابی پتانسیل بازارها برای سرمایه گذاری ارائه گردید
۶.

تاثیر استراتژی رهبری هزینه و تمایز بر ریسک شرکت با تاکید بر نقش مدیریت ریسک و سرمایه فکری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: استراتژی رهبری هزینه استراتژی تمایز معیارهای ریسک مدیریت ریسک سرمایه فکری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 96 تعداد دانلود : 934
هدف از این پژوهش بررسی تاثیر استراتژی رهبری هزینه و تمایز بر ریسک شرکت ها با تاکید بر نقش مدیریت ریسک و سرمایه فکری است. در این پژوهش معیارهای استراتژی رهبری هزینه و تمایز متغیر مستقل، معیارهای ریسک متغیر وابسته و اثر بخشی مدیریت ریسک و همچنین سرمایه فکری متغیر تعدیل گر می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه ی زمانی 10 ساله دهه 90 می باشد که با استفاده از روش حذف سیستماتیک تعداد 1270 مشاهده به عنوان نمونه آماری انتخاب شده است. برازش مدل تحقیق و آزمون فرضیات با مدل سازی معادلات ساختاری و نرم افزارهای Smart PLS انجام شده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه های تحقیق نشان داد که بین استراتژی رهبری هزینه با معیار های ریسک شرکت رابطه معناداری وجود ندارد و مدیریت ریسک و سرمایه فکری هم  بر این رابطه تاثیر معنادای ندارد، اما بین استراتژی تمایز و ریسک رابطه منفی و معناداری وجود دارد و مدیریت ریسک دارای محتوای اطلاعاتی در رابطه با تاثیر استراتژی تمایز و معیار ریسک می باشد.
۷.

نقش قرارداد در تحقق داوری اجباری در نظام حقوقی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: داوری اجباری داوری خصوصی سازی داوری قراردادی داوری بین المللی رضایت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 235 تعداد دانلود : 453
اگرچه داوری اجباری در نظام های حقوقی مختلف، از جمله حقوق ایران، پدیده جدیدی نیست، اما اجبار به داوری از طریق الزام به درج آن در قرارداد نهادی است که طی سال های اخیر در نظام حقوقی ایران پدیدار شده و در نظام های حقوقی دیگر مسبوق به سابقه نمی باشد. یکی از مشخص ترین نمونه های این نوع الزام از طریق قرارداد را در ماده 20 قانون برنامه سوم توسعه (تنفیذی در ماده 30 قانون نحوه اجرای سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی مصوب 1387)، می توان یافت که تصریح می کند داوری موضوع این قانون باید به عنوان شرط در قرارداد واگذاری سهام و اموال دولت در فرایند خصوصی سازی درج شده و به امضای طرفین برسد. این الزام قانونگذار، علاوه بر تمامی پرسش های معمول در خصوص داوری اجباری، پرسش های دیگری را نیز در باب ماهیت و آثار این نوع داوری برمی انگیزد. در پژوهش حاضر، پس از بررسی پیشینه موضوع در نظام حقوقی ایران و مطالعه تطبیقی آن با چند نظام حقوقی دیگر و همچنین تلاش برای کشف دلیل یا دلایل این شیوه بدیع قانون گذاری، با تمرکز بر ماده 20 قانون برنامه سوم توسعه به عنوان فرد اجلی متضمن این شکل از داوری اجباری، به این پرسش مبنایی پرداخته می شود که آیا صلاحیت هیئت داوری موضوع قانون مورد بحث ناشی از اراده قانون گذار است یا آن را باید حاصل توافق طرفین تلقی نمود. پاسخ نگارندگان به این پرسش این است که بنا به دلایل متعدد داوری های اجباری از طریق الزام به درج در قرارداد را نباید قراردادی محسوب کرد و باید آن ها را در شمار داوری های اجباری معمول -از طریق قانون گذاری- به شمار آورد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۰۸