جغرافیا و روابط انسانی

جغرافیا و روابط انسانی

جغرافیا و روابط انسانی دوره 4 زمستان 1400 شماره 15

مقالات

۱.

آینده پژوهی پیامدهای امنیتی بحران منابع آبی در نواحی مرزی ایران

کلید واژه ها: بحران آب منابع آبی ایران آینده پژوهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 680 تعداد دانلود : 262
با توجه به اهمیت موضوع آب و تاثیر آن بر ادامه حیات موجودات زنده و با در نظر داش تن ش رایط فعل ی من ابع آب ی کش ور، پ ژوهش و مطالعه در این حوزه با رویکردی آینده نگرانه به منظور افزایش افق دید و ایجاد آمادگی برای مواجهه با ش رایط احتم الی در آین ده و نی ز تدوین سیاست های اجرایی مناسب ، یکی از مهم ترین اولویت های علمی پژوهشی کشور محسوب میشود. منطقه غرب آسیا که شمار زیادی از کشورهای آن روی نوار بیابانی جهان قرار گرفته و به ذات کم بارش و کم آب هستند، به واسطه سیاستگذاری های غلط در بخش آب، طی چند دهه اخیر بیشترین چالش را با «بحران کمبود آب» داشته است، چالشی که در آینده به واسطه تغییر الگوی بارش (کاهش بارش، تغییر نوع بارش و و تشدید تبخیر) پیامدهای امنیتی و نظامی درپی خواهد داشت. هدف این مطالعه حصول درکی بهتر از آینده آب در ایران و تاثیر وضعیت احتمالی آینده آن بر تصمیمات و زندگی مردم و از سوی دیگر توسعه روشهای فکری به منظور ایجاد شرایطی بهتر برای تصمیم گیران حوزههای درگیر با منابع آبی با ارائه چشم اندازی قابل وقوع است . مطالعه ی حاضر به لحاظ هدف از نوع کاربردی، از نظر نوع تحقیق ترکیبی از روشهای اسنادی و پیمایشی است و از نظر ماهیت بر مبنای روش علم آینده پژوهی، تحلیلی و اکتشافی است. در ای ن مطالع ه ب ا اس تفاده از طراحی پرسش نامه ، مصاحبه با کارشناسان و خبرگان و نیز با بهره گیری از تکنیک های آینده پژوهی مانند تکنیک دلفی و س ناریوپ ردازی، عوامل پیشران آینده آب در ایران تعیین و سپس این عوامل بر اساس میزان اهمیت و عدم قطعی ت،اولوی ت بن دی ش ده و حی اتی ت رین عوامل مشخص گردید..
۲.

مطالعه موانع و چالش های زمینه ای فراروی حکمروایی مدیریت شهرها در ایران

کلید واژه ها: شهر مدیریت شهری برنامه ریزی شهری دولت ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 635 تعداد دانلود : 977
اخیرا اصطلاحات حکمروایی و حکمروایی خوب شهری به طور فزاینده ای در ادبیات توسعه و مدیریت شهری در سطح جهانی فراگیر بوده و حکمروایی بد نیز به عنوان یکی از دلایل همه مشکلات و مصائب در درون جامعه شهری تلقی می گردد. حکمروایی شهری به عنوان مجموعه روش هایی که در آن افراد، نهادها، بخش عمومی و بخش خصوصی امور مشترک شهر را مدیریت و برنامه ریزی می کنند، یک فرایند مداوم است که از طریق آن منافع متضاد یا ناسازگار می توانند همساز شده و کنش جمعی به وقوع می پیوندد. حکمروایی شهری بطور در هم تنیده ای به رفاه شهروندان ارتباط دارد. حکمروایی خوب شهری، بر اساس اصل شهروندی پایه گذاری شده و مهمترین و کانونی ترین مفهوم آن سهیم شدن شهروندان در اداره امور شهر می باشد. مشارکت شهروندان در مدیریت شهر چنان مهم و تعیین کننده محسوب می شود که در صورت نحیف شدن این ویژگی، دیگر نمی توان عنوان حکمروایی خوب شهری را بر آن نهاد. در این تحقیق بر اساس داده های جمع آوری شده از مطالعات کتابخانه ای، موانع و چالش های زمینه ای فراروی حکمروایی شهرها در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که مولفه هایی از قبیل «فقدان شهر و وجود نظریه ای پایه برای تعریف شهر در ایران»، «عدم شکل گیری جامعه مدنی قدرتمند و تاثیرگذار»، «عدم تکوین مفهوم برنامه ریزی در ایران»، «فقدان جایگاه مفهوم شهروندی»، «دولت در ایران»، «جایگاه مدیریت شهری در قوانین و اسناد فرادست»، «عدم وجود یکپارچگی در مدیریت شهری» و«تامین مالی ناپایدار شهرداری ها و مشکلات تبعی آن» از مهمترین موانع در این زمینه به شمار می روند.
۳.

اهمیت تنگه باب المندب در تفکر ژئواکونومی بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای

کلید واژه ها: تنگه باب المندب ژئواکونومی بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای انرژی نفت و گاز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 112 تعداد دانلود : 280
تنگه باب المندب مهمترین گذرگاه آبی جهان است و آنچه جایگاه آن را در استراتژی قدرتها و بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای برجسته می سازد عامل رقابت ژئوپلیتیکی- ژئواکونومیکی کشورهای دارنده و مصرف کننده منابع انرژی نفت و گاز جهت تسلط بر کانال های ترانزیتی آن می باشد. تنگه باب المندب کانون مهم تجاری است که دو منطقه ناپایدار و ناامن شبه جزیره عربستان و منطقه شاخ آفریقا را به هم پیوند می دهد و بستر ساز حضور بازیگران متعددی است که تحت تاثیر ژئوپلیتیک انرژی، تفکر ژئواکونومی را دنبال می کنند. بر این اساس، تحقیق حاضر با روش تحلیلی-توصیفی ضمن پاسخ به این پرسش که سیستم رقابت ژئوپلیتیکی حاکم در منطقه باب المندب که بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای آنرا پیگیری می کنند بر چه اهداف ژئواکونومی تمرکز پیدا می کند، به این نتیجه می رسیم که تامین امنیت راهها، آزادی تجارت، تسهیل حرکت آزاد سرمایه برای منافع کشورهای دارنده ذخایر انرژی نفت و گاز و کشورهای دارنده خطوط لوله ضروری است، از این رو بازیگران با کنترل و نظارت بر ترانزیت انرژی می خواهند اهداف ژئواکونومی خود را دنبال نمایند.
۴.

مؤلفه های تاثیر گذار بر ارتقای کیفیت فضای سبز شهری (نمونه موردی پیاده روهای شهر یاسوج)

کلید واژه ها: کیفیت فضای سبز شهری پیاده روها مؤلفه ها یاسوج

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 414 تعداد دانلود : 90
فضاهای سبز شهری شامل بخش های مختلفی و دارای تقسیم بندی میباشد که ما در این پژوهش ییاده روهای شهر یاسوج را مورد بررسی قرار میدهیم. هدف از این مقاله بررسی عوامل و مؤلفه های تاثیر گذار از جمله مؤلفه های زیبا شناسی ، کالبدی ، احساسی ، عملکردی و همچنین مؤلفه های دیگر مانند بافت ، فرم ، شکل ، رنگ و ... بر روی ارتقاء کیفیت فضای سبز شهری (ییاده روهای شهر یاسوج) میباشد . در این پژوهش با بررسی مؤلفه ها میخواهیم تاثیر آن ها را بر روی کیفیت پارک های شهری مورد مطالعه قرار دهیم . روش تحقیق در این پژوهش از نوع میدانی بوده است ، پس از تجزیه و تتحلیل آماری یافته ها که از طریق پرسشنامه تهیه شده و با استفاده از نرم افزار SPSS جمع آوری شده است . بر اساس یافته های تحقیق مؤلفه احساسی بیشترین تأثیر را در ارتقاء کیفیت فضای شهری مورد مطالعه به خود اختصاص داده است. بر اساس یافته ها، استفاده از ظرفیت طراحی فضای سبز در ایجاد فضایی منعطف و چند عملکردی در محدوده مورد مطالعه در جهت ارتقاء کیفیت آن اولویت اول را داراست.
۵.

ارائه الگوی بهینه مسکن و حمل و نقل برای افزایش زیست پذیری شهری با استفاده از مدل تصمیم گیری چند معیاره فازی (نمونه موردی شهر تهران)

کلید واژه ها: مسکن حمل و نقل شهری زیست پذیری شهری شهر تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 788 تعداد دانلود : 599
این مقاله به بررسی این موارد برای ایجاد بهترین الگو یا شیوه برای تمامی گروهای مردی با تاکید بر مسکن و حمل و نقل و زیست پذیری شهری ارائه می شود. روش پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر گردآوری داده ها، توصیفی_پیمایشی به شمار آورد. با بهره گیری از مطالعات پیشین، و تحقیقات انجام شده پرسشنامه ماتریس مقایسات زوجی طراحی شد که پس از تایید روایی چند تن از خبرگان، 50 پرسشنامه برای خبرگان و صاحب نظران ارسال و 43 پرسشنامه جمع آوری و پس از محاسبه نسبت سازگاری اقدام به تحلیل داده ها شد. برای گردآوری اطلاعات از روش های کتابخانه ای(کتب، مقالات، آرشیو و...) و میدانی (توزیع پرسشنامه) استفاده شده است. نتایج پژوهشی که از پرسشنامه حاصل شد بیانگر این مطلب است که اکثر پاسخ دهندگان داشتن مسکن در دسترسی حمل و نقل و شبکه ارتباطی و زیت پذری حمل و نقل شهری را مهمترین آلترناتیو نقش آفرین در بهبودی شیوه حمل و نقل شهری و نیز شهر و مسکن و حمل و نقل شهری و شهر زیست پذیری و سلامتی شهری دانستند، از طرفی در گام بعدی برخورداری از مدرن بودن و کیفت سیستم حمل و نقل شهری موثر است، کیفیت و قیمت مناسب حمل و نقل و شبکه ارتباطی و دسترسی ها با تفاوت بسیار کمی که نتایج نمایانگر آن است، در جایگاه های سوم و چهارم قرار دارند، و بقیه موارد نیز در جایگاه های بعدی که هر کدام در جای خود برای بهبودی حمل و نقل شهری وثر هستند.
۶.

بررسی نقش عوامل مؤثر بر مردم گرایی شهری (مطالعه موردی بلوار کشاورز)

نویسنده:

کلید واژه ها: مردم گرایی فضای شهری برنامه ریزی شهری بلوار کشاورز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 958 تعداد دانلود : 646
انسان به عنوان مهمترین عامل در پویایی فضاهای شهری نیازمند بستری مناسب جهت حضور مؤثر در فضاهای عمومی است و عملکرد اصلی فضای عمومی، فراهم سازی و بسترسازی حضور مردم است، لذا ابعاد اجتماعی و فرهنگی آن از جایگاه ویژه ای برخوردار است. بدین سبب در بررسی حاضر برآنیم تا با بازشناسی روندها، مشکلات و چالش های اصلی شهرنشینی و برنامه ریزی و مدیریت شهری به شناخت نقش عوامل مؤثر بر مردم گرایی شهری در بلوار کشاورز بپردازیم. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی تلقی می شود و روش کار در این تحقیق بر مبنای مطالعات کتابخانه ای، میدانی و استفاده از تجربیات جوامع محلی، کارشناسان می باشد در این تحقیق پس از جمع آوری و بررسی اطلاعات پایه (قوانین و دستورالعمل ها، نقشه ها، روش شناسی و...) به منظور طرح ریزی برنامه مدیریت راهبردی بلوار کشاورز تهران از روش SWOT استفاده شده است. نتایج بررسی حاضر نشانگر این امر بوده است که اهداف کلان مطلوبیت بصری با راهبرد(بهبود فضای سبز، کیفیت بصری و کالبدهای ساختمان های مجاور)، ارتقاء امنیت با راهبرد (افزایش وجود مستقیم و بهبود وضعیت نورپردازی)، ارتقاء سرزندگی با راهبرد(ایجاد نشاط و طراوت از طریق عناصر طبیعی و محوریت مناسب)، ارتقاء عملکرد بولوار با راهبرد( ایجاد فضا و بخش های جدید فعالیتی و بهبود کاربری های موجود در بولوار در جهت استفاده تفرجی کاربران از بولوار)، پویایی با راهبرد (تغییر شکل طراحی) و یکپارچگی با راهبرد(پیوستگی در کابلد و پیوستگی فضایی و فعالیتی) در بلوار کشاورز می تواند در برنامه ریزی رقیق تر و راهبردی بلوار کشاورز مؤثر باشد.
۷.

تحلیل عوامل مؤثر بر خودکارآمدی پژوهشی دانشجویان تحصیلات تکمیلی

کلید واژه ها: خودکارآمدی پژوهشی آموزش عالی دانشجویان تحصیلات تکمیلی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 808 تعداد دانلود : 867
امروزه پرورش انسان های مبتکر، خلاق و خودکارآمد در پژوهش به یکی از دغدغه های اصلی کشورها تبدیل شده است و یکی از آرمان های جوامع امروزی، پرورش افراد پژوهشگر است که باعث رشد و اعتلای خود و جامعه شوند. یکی از راه های رسیدن به این هدف توجه به آموزش و به صورت خاص آموزش عالی و موضوع آموزش مبتنی بر پژوهش است. خودکارآمدی پژوهشی میزان آمادگی دانشجویان در رابطه با فعالیت های پژوهشی را مورد سنجش قرار می دهد چنانچه دانشجویان از فرآیندهای خودکارآمدی پژوهشی استفاده نمایند می توانند به طور مؤثر مطالعه و پژوهش کنند، بر چگونگی مطالعه ی درسی و پژوهشی خود نظارت نمایند و عملکرد تحصیلی و پژوهشی بهتری داشته باشند. بنابراین بررسی خودکارآمدی پژوهشی، تحلیل و واکاوی عوامل مؤثر بر آن، به دلیل تأثیر بر انجام موفقیت آمیز پژوهش و دنبال کردن آن در دانشجویان تحصیلات تکمیلی، اهمیت می یابد و می تواند پاسخگوی بسیاری از مسائل و مشکلات انگیزشی دانشجویان در انجام پژوهش و همچنین کمک بزرگی برای اعضای هیأت علمی جهت شناسایی نقاط قوت و ضعف دانشجویان شان در انجام پژوهش باشد. یافته های تحقیق نشان داد تجربه پژوهشی، انگیزش تحصیلی، ارتباط استاد- دانشجو، جو و محیط پژوهش، تشویق کلامی و برانگیختگی فیزیولوژیکی از عوامل مؤثر بر خودکارآمدی پژوهشی دانشجویان تحصیلات تکمیلی می باشد.
۸.

ارزیابی شاخص های کالبدی فضاهای شهری برتحقق پذیری شهرشاد(مطالعه موردی: منطقه یک شهر تهران)

کلید واژه ها: تحقق پذیری فضاهای شهری عوامل کالبدی شهر شاد منطقه یک تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 797 تعداد دانلود : 706
پژوهش حاضر با هدف ارزیابی شاخص های کالبدی فضاهای شهری برتحقق پذیری شهرشاد در منطقه یک شهر تهران به انجام رسیده است. بدین منظور از روش پیمایشی، تعداد ۱۸۵ نفر از ساکنان منطقه یک به روش نمونه گیری تصادفی، انتخاب و با ابزار پرسشنامه محقق ساخته مورد مطالعه قرار گرفتند. اعتبار محتوایی و پایایی پژوهش حاضر با استفاده از تعیین آلفای کرونباخ (به میزان 94/.) تأمین گردید. نقش کالبدی فضاهای شهری بر برتحقق پذیری شهر شاد از طریق عامل اصلی کالبدی و زیرشاخص های مرتبط با آن انجام شد. در مورد عوامل کالبدی – عملکردی سه عامل( نمای ساختمان ها، مواد و مصالح و کاربری ها )و عناصر کالبدی فرهنگی ، سه عامل انسان محور(پیاده مداری)،ایمنی و امنیت (روشنایی ،کفسازی ،ترافیک) و حس تعلق(پاتق ها وفعالیت های گروهی)وعامل کالبدی زیبایی شناسی سه عامل (تنوع رنگ، نورپردازی وگرافیک محیطی)و عامل کالبدی خدماتی پنج عامل (تجهیزات مبلمان شهری، قابلیت دسترسی و سهولت آن ، حفاظت آب و هوایی، ایجاد قطب های تفریحی خدماتی، پاکیزگی و نظافت محیط)تعیین گردید. بر اساس نتایج پژوهش عوامل کالبدی ونقش ان در تحقق پذیری شهر شاد دارند. به طوری که با توجه به آزمون F عوامل کالبدی- عملکردی، کالبدی-فرهنگی، کالبدی –زیبایی شناسی و کالبدی خدماتی د رتحقق پذیری شهر شاد به ترتیب با سطح معناداری015/0 و 016/0 و 011/0 و 009/0 رابطه موثر وجود دارد. و همچنین بین شاخص های عناصر کالبدی در تحقق پذیری شهر شاد از طریق همبستگی پیرسون در همه موارد در سطح ۹۵ درصد معناداری رابطه وجود دارد
۹.

ارزیابی کاربری اراضی شهری، شهر دهدشت

کلید واژه ها: برنامه ریزی کاربری اراضی شهر دهدشت مدل SWOT

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 829 تعداد دانلود : 875
امروز با توجه به رشد نابسامان کالبدی شهرها و بی تعادل در کاربریهای موجود و از طرفی برای ارتقای کیفی شهر نشینی و تعادل بخشی و ساماندهی و بهینه گزینی کاربری ها، اراضی شهرها، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.هدف از این مقاله تشریح انواع کاربریها در سطح شهر دهدشت با توجه به مکان قرارگیری آنها و شناسایی کمبودهای این شهر از نظر کاربری های مورد نیازو بررسی وسعت، سرانه، تراکم وپراکندگی هریک ازآنها ونهایتاً ارائه الگوی توسعه آتی و راهکارهایی برای دستیابی به توسعه مطلوب است. روش تحقیق در این مقاله مبتنی بر رویکرد توصیفی –تحلیلی است که برای تدوین چارچوب نظری تحقیق و مروری بر تحقیقات پیشین، از روش کتابخانه ای (اسنادی) بهره گرفته شد و نتایج با استفاده از تکنیک SWOT تحلیل گردید. یافته های تحقیق با توجه به وضع موجود شهر تا سال 1382 بیانگر این است که بعضی ازکاربری های شهر از نظر سرانه (به ازای هر نفر) و سطح(مسافت)، در وضعیت نامطلوب بوده و از سوی دیگر بعضی از کاربری ها از این نظر در جایگاه مطلوب و مناسبی قرار گرفته اند. این وضعیت بیانگر عدم تعادل و ناهماهنگی بین کاربری ها است که از عدم دقت نظر کافی برنامه ریزان شهری در زمان تهیه آنها ناشی می شود. نتیجه تحلیل کاربری ها در شهر دهدشت، نشان می دهد که گسترش کالبدی شهر در دهه های اخیر و افزایش جمعیت آن، باعث عدم تعادل در پراکنش کابری ها گردیده است و سرانه بسیاری از کاربری های موجود با ضوابط علمی و استانداردهای معماری و شهرسازی مطابقت ندارد
۱۰.

نقش و جایگاه مدیریت مشارکتی در توسعه و عمران شهری

کلید واژه ها: مشارکت مدیریت مشارکتی توسعه عمران شهری شهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 862 تعداد دانلود : 833
نظام مدیریت مشارکتی، نظام همکاری فکری و عملی کلیه اعضای یک سازمان با سطوح مختلف مدیریتی آن سازمان است. در این نظام، کلیه افراد سازمان، درباره روش های حل مسائل و ارتقاء بهره وری سازمان، فعالانه اندیشه کرده و حاصل آنرا در قالب طرح ها و پیشنهادها به سازمان ارائه می کنند. بدین طریق سازمان از یک نظام هم فکری و هم اندیشی برای رسیدن به اهداف سازمان بهره می جوید. نظام مدیریتی به تعبیری در واقع نوعی نظام مدیریت شورایی با شکل خاص خود است. در این نظام برای افکار و خلاقیت های کلیه اعضای سازمان ارزش شایسته قائل شده و در تصیم گیری از آن ها استفاده می شود، وجود و جریان این نظام نتایج و پیامدهای مثبت و مطلوب متعددی در بر دارد که در مجموع نقش مهمی در فرآیند توسعه منابع انسانی ایفاء می کند هدف از انجام این پژوهش بررسی نقش و جایگاه مدیریت مشارکتی بر توسعه و عمران شهری بود. برای بررسی مبانی نظری پژوهش از منابع علمی و کتابخانه ای بهره برده شد و همچنین برای بررسی کمی رابطه بین متغیرها از پرسشنامه استفاده شد. به این منظور تعداد 50 پرسشنامه بین کارشناسان حوزه شهری توزیع شد. داده های به دست آمده از پرسشنامه ها با کمک نرم افزار spss و از طریق آزمون آماری پیرسون تحلیل شدند. نتایج بدست آمده نشان می دهد که رابطه مدیریت مشارکتی و توسعه و عمران شهری رابطه مستقیم بوده که می تواند باعث بهبود توسعه و عمران شهری گردد.
۱۱.

کیفیت زندگی؛ گستره ای به مفهوم پیچیدگی

کلید واژه ها: زیست پذیری توسعه پایدار رضایتمندی سکونتی تاب آوری مشارکت مردمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 287 تعداد دانلود : 750
شهرها مکان هایی هستند که امروزه اکثریت جمعیت جهان را در خود جای داده اند. رشد جمعیت، افزایش تقاضا و نیاز شهروندان در عرصه های کالبدی، اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی، زیست محیطی و... موجب شده تا شهرهای امروزی روزبه روز بیشتر به سمت زوال حرکت کنند. ازاین رو این مکان انسان ساخت باید بتواند پاسخگوی خواسته های شهروندانش باشد تا کیفیت زندگی آنان را بهبود ببخشد و در پی آن خود نیز به توسعه ای پایدار دست پیدا کند. کیفیت زندگی امری است که تمامی ابعاد زیستی انسان ها را در برمی گیرد. در این راستا هدف پژوهش حاضر ارائه ی مفاهیمی از ابعاد و شاخص های اثرگذار بر کیفیت زندگی در جهت دستیابی به شناختی کامل تر از این مقوله ی گسترده می باشد. تحقیق پیش رو به لحاظ هدف از نوع کاربردی و روش آن توصیفی-تحلیلی می باشد. گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای مشتمل بر مقاله ها، کتب و اسناد صورت پذیرفت. نتایج حاکی از آن است که کیفیت زندگی با دو محیط عینی و ذهنی انسان ها به طور مستقیم در ارتباط بوده و بر رضایت و اهمیت این محیط ها برای شهروندان اثرگذار است. در این جهت شش شاخص؛ زیست پذیری، توسعه پایدار، سرمایه، رضایتمندی سکونتی، تاب آوری و مشارکت مردمی، ریشه های اصلی کیفیت زندگی شناخته شدند، که بر آن هم تأثیرگذار و هم تأثیرپذیر می باشند. بنابراین جهت دستیابی به کیفیتی مطلوب در شهر و بالطبع زندگی شهروندان، باید تمامی عوامل فوق در یک سایه و به طور هم زمان مدنظر قرار گیرند.
۱۲.

برآورد تغییرات مکانی – زمانی تابش خالص دریافتی شهرستان داراب با استفاده از سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی

کلید واژه ها: تابش خالص مدل سبال لندست8 شهرستان داراب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 245 تعداد دانلود : 608
انرژی حاصل از تابش خورشید یکی از عناصر آب و هوایی است که بر روی فرایندهای سطح زمین مانند منابع آب و خاک، ذوب برف، فرایندهای تبخیر و تعرق و مواردی از این قبیل تأثیرگذار می باشد. با توجه به اهمیت زیاد انرژی، مطالعه حاضر با هدف برآورد تابش خالص دریافتی حاصل از خورشید در شهرستان داراب انجام شد. بدین ترتیب مدل رقومی ارتفاع و تصاویر ماهواره ای لندست 8 در طی ماه های مختلف (از شهریورماه سال 1398 تا مردادماه 1399) برای محدوده مورد مطالعه دریافت شد و ضمن انجام تصحیحات مورد نیاز بر روی هریک از تصاویر، بوسیله مدل توازن انرژی سطحی (سبال) نقشه های تابش خالص رسیده به سطح زمین شهرستان داراب، برای هر ماه تهیه شد. مطابق با یافته های تحقیق بیشترین میزان تابش خالص دریافتی شهرستان در طی فروردین ماه صورت می گیرد. در این ماه میانگین تابش خالص دریافتی در کل شهرستان برابر با 527/13 وات بر مترمربع میباشد. همچنین نیز بررسی های صورت گرفته در فروردین ماه نشان می دهد که بخش رستاق با میانگین 557/43 وات بر مترمربع، بیشترین میزان انرژی دریافتی را دریافت نموده و پس از آن بخش های مرکزی و فورگ به ترتیب با میزان 538/03 و 479/61 وات برمترمربع در مراتب بعدی قرار دارند. از سوی دیگر کمترین میزان تابش خالص دریافتی در کل محدوده مورد بررسی در آذرماه صورت گرفته است، میانگین تابش دریافتی کل شهرستان در این ماه 327/99 وات بر مترمربع می باشد. در این ماه بخش رستاق به صورت میانگین با 357/40 وات بر مترمربع انرژی، بیشترین میزان تابش دریافتی را داشته است و پس از آن بخش های مرکزی و فورگ به ترتیب با میزان 334/65 و288/87 وات برمترمربع در مراتب بعدی قرار دارند.
۱۳.

مکان یابی بیمارستان درشهرستان ملارد با استفاده ازمدلAHP FuzzyدرمحیطARCGIS

کلید واژه ها: مکان یابی بیمارستانFuzzyAHP ArcGIS شهرستان ملارد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 187 تعداد دانلود : 973
کاربری های درمانی و بهداشتی، از جمله کاربری ها یی هستند که توزیع و پراکنش آن در سطح شهر اهمیت زی ادی دارد، حتی برای سنجش توسعه پایدار شهرها از آن به عنوان یک فاکتور مهم استفاده می کنند و پراکنش مناس ب آن ب ه ط وری ک ه همه ساکنان یک شهر دسترسی مناسب به آن داشته باشند از الزامات شهر سازی نوین است. در این پژوهش شهرستان ملارد به عن وان مطالعه موردی انتخاب شده است. این شهرستان با جمعیت حدود400هزار نفر فاقد بیمارستان است. روش تحقیق بر اساس ماهیت توصیفی- تحلیلی و نوع آن کاربردی است روش گرد آوری داده ها بر اساس مطالعات کتابخانه ای- میدانی و داده های فضایی محدوده مورد مطالعه است. اطلاعات با مطالعه کتاب ها، پایان نامه ها، مقالات و نشریات و مدارک و اسناد که با استفاده از نقشه های 2000/1 و مشاهدات میدانی وضعیت منطقه مورد مطالعه جمع آوری شد. با توجه به اطلاعات بدست آمده، برای وزن دهی به معیارها از مدل FuzzyAHP در محیط نرم افزاریARCGIS استفاده شده است. لایه های مورد استفاده برای مکان یابی بیمارستان و وزن های در نظر گرفته شده برای هرلایه شامل شیب، جهت شیب، ارتفاع، فاصله از راه ها، فاصله از مراکز آتش نشانی، فاصله از رودخانه، فاصله ازگسل استفاده شد و سپس لایه ه ای اطلاعاتی و نقشه های متناسب با معیارها تهیه شده و در نهایت نقشه ترکیبی از معیارها پس از فرآیند وزن دهی با استفاده از روش همپوشانی، لایه ها بر هم منطبق شدند، در نهایت مکان های بهینه برای استقرار مکان یابی بیمارستان و مراکز ارائه دهنده خدمات درمانی بر روی منطقه مورد مطالعه مشخص شدند. نتایج تحقیق، به خوبی نشان می دهد که ساخت بیمارستان جدید هم در بخش دولتی و هم بخش خصوصی، به مکان یابی علمی و دقیق نیاز دارد.
۱۴.

تجزیه و تحلیل روند تغییرات گردوغبار و ارتباط آن با شاخص SPI (مطالعه موردی: شهر اهواز)

نویسنده:

کلید واژه ها: رخداد گردوغبار اهواز بارش دما SPI

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 499 تعداد دانلود : 778
در سال های اخیر رخداد گردوغبار یکی از مهمترین بحران های محیط زیستی بوده است. رخداد گردوغبار یکی از پدیده هایی که سال هاست با شهرهای جنوبی از جمله اهواز همراه بوده است. در این پژوهش روند تغییرات رخدادهای گردوغبار در دوره آماری 11 ساله (2005-2015) برای ماه، فصل و سال برای اهواز مورد بررسی قرار گرفته و ارتباط آنها با شاخص SPI مورد ارزیابی قرار گرفته است. علاوه بر این، از روش غیر پارامتری در آمار همبستگی پیرسون برای ارتباط بین بارش و دما با رخداد گردوغبار استفاده شد. نتایج نشان داد که از ماه های می تا جولای و در فصل تابستان و در سال های 2008، 2009 و 2010 بیشترین تعداد گردوغبار نسبت به ماه ها، فصل ها و سال های دیگر وجود داشته است. همچنین نتایج نشان داد که بین رخداد گردوغبار و سال های همراه با خشکسالی رابطه مستقیمی وجود دارد. در روش پیرسون نیز بین دما و رخداد گردوغبار رابطه معنی داری مثبت و بین بارش و رخداد گردوغبار رابطه معنی داری منفی (معکوس) وجود دارد.
۱۵.

نقش حقوق شهروندی و دموکراسی در مدیریت سیاسی فضا

کلید واژه ها: حقوق شهروندی دموکراسی مدیریت سیاسی فضا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 35 تعداد دانلود : 819
حقوق شهروندی، بخشی از حقوق اساسی مانند مشارکت سیاسی است که ملهم از حقوق بشر در شکل نسبی آن است و در برخی از قوانین اساسی شکل ملی به خود می گیرد و به طور خلاصه آن بخش از حقوق اساسی است که رنگ تعلق و وابستگی به خود گرفته است. همچنین، حقوق شهروندی جزو حقوق اساسی هر شهروند اعم از مرد و زن است. این حقوق دارای ابعاد مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و قضایی می باشد و شهروندان در هر بعدی به ایفای نقش می پردازند. در این راستا، مدیریت سیاسی فضا نیز جایگاه مهمی دارد. مدیریت سیاسی فضا در بعد ملی عبارت است از اداره سیاسی فضا به منظور دستیابی به اهداف ملی با دیدگاه همه جانبه، آینده نگر و راهبردی و با در نظر گرفتن محدودیت های طبیعی، انسانی و اقتصادی در فضاهای جغرافیایی (ملی و منطقه ای) و توسعه پایدار سرزمینی. شهروندان با شرکت در انتخابات به صورت مستقیم و غیر مستقیم در انتخاب رهبری، ریاست جمهوری، اعضای مجلس شورای اسلامی، رییس قوه قضائیه، اعضای شوراهای اسلامی شهر و روستا و نیز رییس شورای عالی امنیت ملی نقش ایفا می کنند و افراد منتخب با به اجرا گذاشتن سیاست های مختلف به مدیریت سیاسی فضا در پهنه کشور می پردازند.
۱۶.

مطالعه نور در عرصه های گوناگون معماری ایرانی

نویسنده:

کلید واژه ها: نور معماری بازار مسجد ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 282 تعداد دانلود : 636
معماری ایرانی در گذشته دارای ویژگی های ماندگاری بوده که در تداوم این معماری در دوره های مختلف نقش اساسی داشته است. این ویژگی ها اصول و مفاهیمی بوده است که برآمده از فرهنگ و ارزش های جامعه بوده و ریشه در باورهای مردم دارد. اما در دوران معاصر بی توجهی به این مهم باعث گسست در روند تداوم معماری ایرانی شده است. بنابراین برای حفظ این ارزش ها باید این اصول را در معماری معاصر بازخوانی کرد. به نظر می رسد حضور نور در معماری ایرانی نه تنها برای رفع نیازها بلکه برای جستجوی هوشمندانه ارزش و اعتقادات مردم بوده است. نحوه حضور و تاثیر آن در این معماری و همچنین دانش، با دید خاصی همراه است که نور از طریق آن وارد فضای معماری شده و مفاهیم و معانی ماندگاری را خلق می کند. این مفاهیم ریشه در باورها و ارزش های مردم ایران دارد و به نظر می رسد این ویژگی نقش مهمی در حفظ آنها در معماری ایرانی داشته است. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی انجام شده و نتایج بدست آمده نشان می دهد معماران ایرانی به اهمیت عنصر حیاتی «نور» در طراحی فضاها پی برده اند و تمام کوشش آنها این بوده است که نور پراکنده را به کمک معماری تسخیر کنند و به خدمت گیرند.
۱۷.

ارتقاء کیفیت محیطی در محلات اسکان غیررسمی از منظر کالبدی و فرهنگی- اجتماعی؛ ضرورت مدیریت شهری

نویسنده:

کلید واژه ها: ارتقاء کیفیت محیطی محلات اسکان غیررسمی کالبدی و فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 602 تعداد دانلود : 968
«سکونتگاه های خودرو» یا آنچه به رایج «اسکان غیر رسمی» نامیده می شود. از مشکلات فراروی شهرهای امروزی خاصه در سطوح محلی بشمار می رود. در این بین ارتقاء برنامه ریزی شهری از نگاه صرف کالبدی–کارکردی به نگاهی چندبعدی و چندوجهی درقالب در نظر گرفتن ابعاد اجتماعی، روانی، کیفی و اقتصادی در تعامل و کنش متقابل با ابعاد کالبدی–کارکردی، یکی از نتایج توجه به مفهوم کیفیت زندگی شهری در عرصه جهانی بوده است حال آنکه امروزه ایجاد برخی محلات غیررسمی در نقاط مختلف شهرها با مشکلات بسیار زیاد، دستیابی به این مهم را برای ساکنین محلات دشوار نموده و موجبات نارضایتی ساکنین را فراهم نموده است. رشد سریع شهرها و توسعه کالبدی آن موجب بروز بحران های مختلف در زندگی شهری نظیر مشکلات و محیطی و نزول کیفیت محیط شده است. در پی این امر لزوم توجه به مفهوم کیفیت و ارتقاء آن در محیط های سکونتی در کنار توجه به مسائل کمی بیشتر احساس می شود. ارتقاء کیفیت محیطی در محلات اسکان غیررسمی از منظر کالبدی و فرهنگی می باشد. نتایج نشان می دهد طی دهه های اخیر به تدریج محلات نابسامان و سکونتگاه های غیررسمی به طور عمده در حاشیه کلان شهرها و شهرهای بزرگ کشور، خارج از برنامه رسمی توسعه شهری و به صورت خودرو شکل گرفته و گسترش یافته است. و می توان گفت مهاجرت و حاشیه نشینی نامتعارف و ناهنجار، ناشی از بحران های توسعه است و منجر به عدم تعادل در ساختارها و شکست آستانه های برون ریزی جمعیتی شده و نبود مدیریت صحیح شهری و در کنار آن عدم وجود برنامه های کوتاه مدت و بلند مدت در زمینه ی کنترل و توجه به توسعه شهری و مسکن ارزان در این بحران، باعث ایجاد اسکان غیررسمی در شهرهای بزرگ می گردد.
۱۸.

ساماندهی مبلمان شهری شبکه معابر نمونه موردی: بلوار امام خمینی شهر یاسوج

کلید واژه ها: ساماندهی مبلمان شهری بلوار امام خمینی استانداردهای مبلمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 803 تعداد دانلود : 910
امروز به ندرت میتوان کسی را یافت که به طریقی با مبلمان شهری سر و کار نداشته باشد. و ساماندهی و تعادل بخشی فضا از بحث های کلیدی در حوزه برنامه ریزی شهری است. مبلمان شهری باید زیبایی بصری محیط را به دنبال داشته باشد، خدمات شهری و عناصر آن باید علاوه بر کاربری و خدمات رسانی مناسب، آرامش روحی و روانی ساکنان را نیز فراهم کند. پژوهش حاضر با هدف ساماندهی مبلمان شهری بلوار امام خمینی شهر یاسوج تدوین گردیده است. از این رو برای رسیدن به هدف فوق از روش های اسنادی و میدانی به تهیه اطلاعات و تجزیه و تحلیل و تلفیق آنها اقدام شده است در مرحله اسنادی برای گرد آوری اطلاعات از ابزاری همچون مقالات، نقشه ها و اینترنت استفاده شده ، و در روش میدانی با حضور در محدوده مورد مطالعه نسبت به گردآوری اطلاعات از طریق برداشت عناصر اقدام گردید. و به منظور نشان دادن وضعیت موجود و میزان انطباق و اختلاف عناصر موجود در محدوده با استانداردها و ظوابط رایج از جدول مقایسه استانداردها بهره جسته ایم. نتایج به دست آمده از بررسی های انجام شده نشان می دهد که وضعیت موجود مبلمان در بلوار امام خمینی یاسوج در مقایسه با استاندارد های رایج در سطح نازلی قرار دارد و به دلیل نبود برخی مبلمان وعدم رسیدگی مناسب از مبلمان، و ..... نتوانسته محیط مناسبی را برای حضور شهروندان در فضای عمومی شهری ایجاد کند. از این رو محدوده مورد مطالعه نیازمند ساماندهی مناسب جهت بحبود وضعیت موجود و ترمیم پیاده راه ها جهت سهولت در رفت و آمد برای اقشار مختلف جامعه می باشد.
۱۹.

شناسایی چالش های ترافیکی و نقش مدیریت در ارتقای ایمنی ترافیک در معابر شهری و حمل و نقل همگانی

نویسنده:

کلید واژه ها: چالش های ترافیکی مدیریت شهری ارتقای ایمنی ترافیک معابر شهری حمل و نقل همگانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 665 تعداد دانلود : 637
امروزه رشد شهرنشینی و ازدیاد خودروها در بسیاری از کشورهای درحال توسعه سبب افزایش تراکم و میزان تصادفات ترافیکی در شبکه معاب ر شهری شده است که به هیچ عنوان برای عبور این حجم و نوع ترافیک طراحی نشده اند. ضعف در تعمیر و نگهداری صحیح از جاده ها و معابر و وجود تقاطع هایی که به صورت غلط طراحی شده اند باعث بروز مشکلات جدی در ایمنی شبکه معابر شهری شده است. همچنین عدم رعایت سلسله مراتب سازمان فضایی و عدم توجه به نحوه توزیع و پراکنش کاربریهای شهری در شهرها و بویژه کلانشهرها موجب بوجود آمدن ناآرامی در داخل محلات شهری شده و ناخواسته ترافیک عبوری را به مرکز این محلات می کشاند. بر همین اساس هدف مقاله حاضر شناسایی چالش های ترافیکی و نقش مدیریت در ارتقای ایمنی ترافیک در معابر شهری و حمل و نقل همگانی با روش توصیفی-تحلیلی می باشد. برای رسیدن به این هدف به بررسی کلی علل و عوامل اصلی چالش های ترافیکی شهرها از دیدگاه مسئولین و شهروندان پرداخته و در نهایت پیشنهادات کاربردی در راستای ساماندهی این معضل در کلانشهرها ارائه شد. نتایج نشان می دهد عامل مهمی جهت ایجاد انگیزه در مردم و در مقابل آن توسعه و بهبود کیفیت خدمات شهری و ارتقای ایمنی ترافیک در معابر شهری و حمل و نقل همگانی و در نتیجه ساماندهی ترافیک خواهد شد. و هر چقدر این رضایت در بین شهروندان بیشتر گردد، همکاری آنان با نهادهای گوناگون در جهت انجام بهتر وظایف و ارائه خدمات در سطح شهر بیشتر خواهد شد. و می توان گفت استفاده از تجارب جهانی و داشتن رویکردهای کوتاه مدت و بلند مدت در مسایل حمل و نقل شهری، ضمن ایجاد زیرساختهای انسان محور، بهبود کیفیت زیست شهری و زندگی شهروندان تاثیر گزار خواهد بود.
۲۰.

ضرورت شناسایی چالش های بافت فرسوده روستایی در راستای رسیدن به اهداف توسعه پایدار

نویسنده:

کلید واژه ها: توسعه روستایی مشارکت توسعه پایدار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 944 تعداد دانلود : 807
روستا به عنوان کوچکترین واحد جغرافیا است که معیشت اغلب ساکنان آن مبتنی بر بهره برداری از زمین است و توسعه روستایی نیازمند شناخت و آگاهی از مسائل و عوامل مؤثر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مانند افزایش تولید، بهبود سطح دانش و انگیزش، ارائه خدمات گوناگون و اصلاح شبکه ارتباطی و حمل و نقل و بهسازی روستا، تنوع بخشی به امکانات اشتغال روستایی در کشور ما رسیدن به توسعه یکپارچه سکونتگاه های روستایی به عنوان راهبرد حفظ سکونتگاه ها مطرح شده است.برای رسیدن به این نوع از توسعه شناخت همه جانبه نقاط موجود در منطقه می تواند روش موثرتر و بهتری باشد تا با شناخت آنها و برنامه ریزی برای استفاده از قابلیت ها و بر طرف نمودن ضعف ها بتوان به یک توسعه یکپارچه و پایدار رسید. در این مقاله ویژگی های طبیعیف اجتماعی- جمعیتی، فرهنگی- سیاسی، اقتصادی و فضایی- کالبدی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. این پژوهش با هدف بررسی مشکلات و کاستی های مدیریت عمران و توسعه سکونتگاه های روستایی و ضرورت شناسایی چالش های توسعه روستایی در راستای رسیدن به اهداف توسعه پایدار انجام شد. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر شیوه جمع آوری اطلاعات، توصیفی می باشد. نتایج نشان می دهد ضرورت پرداختن به موضوع روستا و توسعه آن از سوی دولت احساس شده و در غالب موارد، به صورت محور سیاست های توسعه تلقی شده است. اما در شرایطی که قرن بیستم را پشت سر گذاشته ایم، هنوز توسعه روستایی با مسائل و چالش های فراوان روبه روست که در کنار مشکلات زیست - محیطی، توجه به نوعی توسعه به نام «توسعه پایدار روستایی» را برمی انگیزد.
۲۱.

بررسی چالش های نخلداران در زمینه تولید پایدار خرما در شهرستان دشتستان

کلید واژه ها: توسعه پایدار تولید پایدار شهرستان دشتستان مدیریت نخلداری معیشت پایدار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 57 تعداد دانلود : 773
این تحقیق با هدف کلی واکاوی چالش های نخلداران در زمینه تولید پایدار انجام شد. جامعه آماری شامل تعدادی از نخلداران شهرستان دشتستان بود. لذا برای انتخاب نمونه های مورد مطالعه، از نمونه گیری هدفمند از نوع گلوله برفی (ارجاع زنجیره ای) استفاده شد و نمونه گیری تا اشباع داده ها ادامه یافت، در آخر تعداد شرکت کنندگان در تحقیق به 17 نفر رسید. روش تحقیق از نوع کیفی به روش نظریه داده بنیاد بود. داده های پژوهش با استفاده از مصاحبه عمیق جمع آوری و با دو روش کدگذاری باز ومحوری مورد تحلیل قرار گرفتند. پس از بررسی عمیق موضوع 29 چالش در میان نخلداران در زمینه تولید پایدار در شهرستان دشتستان شناسایی شد. به طور کلی در بین عوامل شناسایی شده با توجه به فراوانی عامل های آب و خشکسالی، وجود دلالان و عدم وجود تعاونی نخلداری، عدم خرید تضمینی محصول خرما، نبود سردخانه و فسادپذیری بالای محصول از مهمترین مشکلات مدیریت نخلداری در راستای تولید پایدار بود. در نهایت کدهایی که ماهیت مشابه داشتند در طبقات چالش های بازرایابی، اقتصادی و حمایتی، آموزشی و مهارتی، اکولوژیکی، سیاست گذاری و صنعتی سازی قرار گرفتند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۳