جامعه شناسی ایران

جامعه شناسی ایران

جامعه شناسی ایران سال 21 زمستان 1399 شماره 4 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

سید فخرالدین شادمان، ایستاده بر زمینِ زبان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تسخیر تمدن فرنگی فکلی زبان فارسی علم هویت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 39 تعداد دانلود : 628
این تحقیق در صدد است به خوانشِ اندیشه "سید فخرالدین شادمان" از تجدد و مسائل برآمده از آن در چارچوب نظریه  تحلیل گفتمان لاکلاو و موفه بپردازد، اینکه چه رویکردِ سلبی یا ایجابی نسبت به تجدد، و خاستگاه آن غرب، در گفتمان شادمان شکل بندی شده است و چه نظامی از معانی و مفاهیم را در مواجهه با تجدد و شکاف های هویتی ناشی از آن برساخته است. او پرسش و پاسخِ خود از چگونگیِ این مواجهه و جذب یا طردِ ملزومات و وقته های تمدن غرب را در کتابِ تسخیر تمدن فرنگی در دهه 1320 شمسی صورت بندی می کند، و با باور به تجددی هدایت شده و برنامه ریزی شده در زنجیره گفتمان های بومی گرا معتقد است جانمایه تجدد و پیشرفت غرب فقط در علم آن محدود می و این علم را باید اخذ کرد پیش از آن که سایر عناصرِ فرهنگِ مهاجمِ غربی، سوژه های مستقر در وضعیتِ فرهنگی-اجتماعی سنتی را مسخر خود سازند و از محتوای هویتی شان تهی کنند. شادمان پروژه تسخیرِ تمدن غرب را امکان پذیر نمی داند مگر  با خودآگاهی و وحدت ملی که او این هر دو را با مفصلبندی حولِ دال مرکزی زبان فارسی به عنوان بازنمایِ هویت و خِرد ملی ممکن دانسته و تلاش می کند با ایجادِ خصلت تعیّن کنندگی در زبان فارسی، مواضعِ سوژگی پراکنده را از مقامِ خودِ حقیرِ تجدد زده یا سنت زده به موضعِ منسجم و یک پارچه خودِ آگاه و اصیل، ارتقا دهد تا سوژه به واسطه این خودآگاهی به بومی سازی تجدد پرداخته و ایران را از وضعیتِ سلطه و تسخیر غرب برهاند.
۲.

عوامل مرتبط با بروز تعارض بین زوجین بر اساس داده های پیمایش ملی خانواده در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: تعارض تجدد زوجین حق طلبی سنت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 507 تعداد دانلود : 750
تحقیق حاضر با استفاده از داده های پیمایش ملی خانواده قصد دارد عوامل مرتبط با بروز تعارض بین زوجین را از نظرگاهی اجتماعی و در مقیاس کلان و کشوری مورد توجه قرار دهد. نتایج تحقیق حاکی از این است که هر چه میزان حق طلبی، سرمایه فرهنگی، متغیر نگرش به ازدواج، تحصیلات زوجین، نگرش جنسیتی، فشار شغلی، نگرش به اعتماد خانوادگی در جامعه و متغیر مشاهده خشونت بین والدین زیادتر شود، تعارض بین زوجین نیز افزایش می یاید و برعکس. علاوه بر این  هر چه متغیرهای مستقل رضایت از زندگی، رضایت جنسی، تعداد سال های ازدواج و سن افراد افزایش یابد، میزان تعارض آن ها با همسرشان کاهش می یابد و بالعکس. از بین متغیرهای مستقل پژوهش به ترتیب حق طلبی با بتای (202/0) و مشاهده خشونت بین والدین با بتای (145/0) بیشترین تاثیر مستقیم را بر تغییرات متغیر تعارض بین زوجین دارند. نکته قابل توجه در مورد عوامل مرتبط با بروز تعارض بین زوجین این است که برخلاف تصور غالب که عموماً بر عوامل اقتصادی در بروز تعارض بین زوجین تاکید دارد، این عوامل فرهنگی و ارزشی و غیر اقتصادی هستند که بر تعارض زوجین در جامعه امروز تاثیرگذاری معنی دار و بیشتری دارند.
۳.

مطالعه تطبیقی کیفیت زندگی سالمندان ساکن در منزل و ساکن در سرای سالمندی در شهر همدان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امیدواری به زندگی حمایت اجتماعی سلامت اجتماعی کیفیت زندگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 249 تعداد دانلود : 567
با تغییر  نقش سنتی خانواده، فرهنگ سپردن سالمندان به سراهای سالمندی روبه افزایش است. هدف اصلی پژوهش حاضر نیز مقایسه کیفیت زندگی سالمندان ساکن منزل و ساکن سرای سالمندی است. روش پژوهش پیمایشی- مقایسه ای و جامعه آماری شامل 160 سالمند (۸۰ نفر ساکن منزل و ۸۰ نفر مقیم سرای سالمندان) شهر همدان است که با دو روش تمام شماری (سرای سالمندی) و نمونه گیری در دسترس (مقیم منزل) انتخاب شده اند. از پرسش نامه استاندارد  برای گردآوری اطلاعات و برای تحلیل از آزمون تی مستقل و رگرسیون چند متغیره و تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج نشان داد که بین کیفیت زندگی سالمندان ساکن در منزل با سالمندان ساکن در سرای سالمندان تفاوت معنی داری وجود دارد (73/2= t و001/0= sig). رگرسیون چند متغیره نشان داد سالمندان ساکن در سرای سالمندی در مقایسه با  سالمندان ساکن در منزل از کیفیت زندگی پایین تری برخوردار هستند و متغیرهای سلامت اجتماعی، حمایت اجتماعی و امیدواری به زندگی از پیش بینی کننده های قوی تغییرات کیفیت زندگی سالمندان هستند. تحلیل مسیر نشان داد حمایت اجتماعی در هر دو گروه بیشترین تاثیر غیر مستقیم  برکیفیت زندگی سالمندان را دارد. با توجه به این که زندگی در سرای سالمندی به عنوان سبک زندگی جدید گریز ناپذیر است و چون قفسی آهنین سالمندان را در بر می گیرد، باید خانواده ها و مسئولین  در جهت افزایش کیفیت زندگی سالمندان تلاش کنند..
۴.

هم گرایی یا واگرایی؟ چگونگی نسبتِ گروه ها و سازمان های مذهبی و جامعه مدنی در خاورمیانه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جامعه مدنی سازمان هاي مذهبی خاورمیانه اسلام دموکراسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 604 تعداد دانلود : 791
چگونه باید رابطه بین گروه ها و سازمان های مذهبی و جامعه مدنی در جوامع مسلمان خاورمیانه را صورت بندی کرد؟ استدلال مقاله پیش رو این است که گروه ها و سازمان ها مدنی- در این جا گروه ها و سازمان های مذهبی- به طور تاریخی در بطن فضای عمومی جوامع مسلمان حضوری چشم گیر داشته اند. اگرچه ظهور دولت های مدرن در خاورمیانه ساختار و کارکرد چنین گروه ها و سازمان هایی را با تغییراتی مواجه کرده است، اما گروه ها و سازمان ها مذهبی، هم چنان، یکی از مهم ترین نقش ها را در جامعه مدنی کشورهای عربی خاورمیانه ایفا می کنند و باید آن ها را به عنوان یکی از اجزای تأثیرگذار جامعه مدنی در این جوامع، در هرگونه تحلیل جامعه شناختی، مورد توجه قرار داد. مقاله به منظور ارائه این استدلال، از روش مطالعه کتابخانه ای و اسنادی بهره خواهد گرفت. این مقاله، در گام نخست، نظریات رایج درباره عدم امکان تحقق جامعه مدنی در جوامع مسلمان- متأثر از گفتمان غربی (اروپایی) جامعه مدنی- را مطرح خواهد کرد و به بررسی آن ها خواهد پرداخت. سپس، این مقاله با نقد و واکاوی مفهومی این نظریات و ارجاع به نمونه های انضمامی در تاریخ کشورهای خاورمیانه، تلاش خواهد کرد نشان دهد که برای فهم ساختاری فضای عمومی در جوامع مسلمان و نظریه پردازی درباره آن، پیش و بیش از هر اقدام، باید مشخصات تاریخی، اجتماعی و سیاسی این جوامع را مورد مطالعه قرار داد.
۵.

بیگانگی پست مدرن: در نقد فراموشی شباهت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: بیگانگی پست مدرن تفاوت شباهت نئولیبرالیسم‏

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 53 تعداد دانلود : 103
مسئله این مقاله توضیح به وجود آمدن صور نوین بیگانگی در دوره پست مدرن است. به این منظور پس از بیان منظور از دوره پست مدرن و شرح نظریه های شکل گرفته در آن، به توضیح دو مفهوم «بیگانگی» و «بیگانگی پست مدرن» پرداخته ایم. در نهایت منطق به وجود آمدن «بیگانگی پست مدرن» را شرح داده ایم. این مقاله مدعی است در دوره پست مدرن مفهوم «تفاوت» به یکی از محوری ترین مفاهیم نظری بدل شد. پست مدرنیسم با نقد کلان روایت های مدرن، به دنبال به رسمیت شناختن امر خاص، امر به حاشیه رفته و امر فرهنگی بود. در این فضا نظریه پردازی درباره تفاوت همگام با جنبش های فرودستانی نظیر زنان، سیاهان و مخالفان استعمار پیش رفت. اما تمرکز بر مفهوم تفاوت به تولید شکل هایی از دانش و آگاهی انجامید که از درک شباهت خود با دیگری ناتوان بود. «بیگانگی پست مدرن» باعث شد هم نظریات علوم اجتماعی و هم جنبش های جدید اجتماعی از درک منطق عمل سرمایه داری نئولیبرال و پیوندهای میان آن با پست مدرنیسم فرهنگی بازمانند.  
۶.

تبیین علل مؤثر بر رفتار دوست دارمحیط زیست با تکیه بر نقش جنسیت در شهروندان شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جنسیت رفتار دوست دار محیط زیست عوامل بیرونی عوامل درونی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 42 تعداد دانلود : 325
مطالعات جهانی تفاوت چشم گیری در بروز رفتارهای محیط زیست گرایانه بین زنان و مردان نشان می دهد و به نقش زنان در حرکت به سوی توسعه پایدار اشاره کرده است. هدف این پژوهش تبیین و تحلیل شاخص های مؤثر بر رفتار دوست دارمحیط زیست با تکیه بر نقش جنسیت در شهروندان شهر تهران است. یافته ها نشان می دهد عوامل درونی و بیرونی متعددی در بروز رفتارهای محیط زیست گرایانه نقش دارند. مقاله حاضر به روش توصیفی-پیمایشی و به شیوه تحلیل محتوی کمّی با نگاهی همه جانبه به عوامل مؤثر در بروز رفتارهای دوست دار محیط زیست شهروندان شهر تهران پرداخته است. حجم نمونه 641 نفر و شهر تهران قلمرو مکانی این تحقیق را تشکیل می دهد. داده های گردآوری شده از طریق پرسش نامه با استفاده از روش های تحلیل آماری آزمون تی دو نمونه ای مستقل و ضریب همبستگی پیرسون در محیط نرم افزار رایانه ای SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تحلیل های آماری نشان می دهد جنسیت در بروز رفتارهای دوست دار محیط زیست تأثیر به سزایی دارد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۷۰