معرفت

معرفت

معرفت سال سی ام فروردین 1400 شماره 280 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

تبیین نقش همسان همسری در تحکیم خانواده؛ از منظر متون روایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحکیم خانواده همسان همسری کفویت ازدواج انتخاب همسر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 579 تعداد دانلود : 925
خانوداه به عنوان عنصر سازنده جامعه انسانی، همواره مورد توجه دین مبین اسلام بوده است. خانواده به این دلیل که کارکردها و نقش های متفاوتی بر عهده دارد، نقش مهمی در رشد و تعالی جامعه ایفا می کند. خانواده زمانی می تواند این کارکردها و نقش ها را به خوبی انجام دهد که میان زوجین روابطی صحیح حاکم بوده و از تحکیم برخوردار باشد. این مقاله درصدد پاسخ گویی به این سؤال است که از دیدگاه متون روایی همسان همسری چه نقشی در تحکیم خانواده دارد؟ روش تحقیق در مقام گردآوری اطلاعات اسنادی و در مقام تجزیه و تحلیل، توصیفی تحلیلی است. یافته های پژوهش نشان می دهد از دیدگاه متون روایی اولاً، انسان ها تمایل دارند با افراد شبیه و هم سنخ خود ارتباط و تعامل برقرار کنند. ثانیاً، همسان همسری از آن جهت که باعث می شود بین زوجین توافق و الفت ایجاد گردد، منجر به تحکیم خانواده می شود. ثالثاً، از میان جنبه های مختلف همسان همسری، کفویت و همسانی در باورها و ارزش ها، نقش برجسته تری در تحکیم خانواده دارد.
۲.

ارزیابی اِنگاره «خودحمایتی همسران» در توجیه بی میلی به فرزندآوری، با رویکرد اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اخلاق فرزندآوری خودحمایتی همسران بی میلی به فرزندآوری خانواده رویکرد اسلامی به افزایش جمعیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 759 تعداد دانلود : 962
نتیجه مطالعات و تحقیقات درباره بی میلی خانواده های ایرانی به فرزندآوری، نشان می دهد که نوعی تغییر در نگرش ها، تمایلات و ایستارهای خانواده های ایرانی معاصر نسبت به کُنش فرزندآوری صورت گرفته است. آنان دغدغه ها و نگرانی های مهمی دارند که در حوزه های اقتصادی، فرهنگی اجتماعی و زیستی قابل مطالعه و ارزیابی است. در این میان، «خودحمایتی / خودحفاظتی»، مهم ترین دغدغه در استدلال برای کم فرزندآوری از سوی همسران اعلام شده است. مقاله حاضر می کوشد با رویکرد توصیفی تحلیلی نشان دهد که خودحمایتی همسران، ازجمله متغیرهای تأثیرگذار در بی میلی خانواده ها به فرزندآوری است. ولی در بررسی دقیق تر با رویکرد اسلامی، دلیل خودحمایتی با اشکالات و پیامدهایی همراه است که اعتبار و وجاهت آن را نزد مدعیان و حامیان آن، زیرسؤال می برد. ازاین رو، شایسته است در تمسک به خودحمایتی در توجیه عدم تمایل به فرزندآوری از سوی زنان و مردان جامعه معاصر، تجدیدنظر صورت پذیرد، تا زمینه برای فرزندآوری و افزایش جمعیت جوان و کارآمد ایران اسلامی در سطح وسیع تری فراهم گردد.
۳.

مسائل جمعیتی تجرد زنان و دختران در ایران، علل وآثار(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تجرد زنان دختران عاملیت ساختار علل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 533 تعداد دانلود : 50
ازجمله مسائل اجتماعی حوزه زنان و خانواده در جامعه امروز ایران، روند رو به تزاید «تجرد زنان و دختران» است. تجرد، اعم از تجرد ابتدایی و تجرد ثانوی و متأخر، از علل و عوامل شخصی و ساختاری متعددی ناشی شده و آثار و نتایج زیانباری در سطوح فردی و اجتماعی به همراه دارد. نظربه جایگاه قدسی ازدواج و تشکیل خانواده در متون دینی و گفتمان مذهبی غالب جامعه ایران، تأخیر در ازدواج، به ویژه تأخیر طولانی مدت یا محرومیت قطعی از آنچه از ناحیه مرد و یا زن و تجردگزینی، با فلسفه وجودی خانواده در نظام ارزشی اسلام تعارض دارد. پذیرش این وضعیت از ناحیه مردان، غالباً اختیاری و از ناحیه زنان، غالباً غیراختیاری است. جمعیت شناسان با استناد به دلایل مختلف، تجرد زنان در مقیاس وسیع را امری آسیبی تلقی کرده و سیاستگذاری و برنامه ریزی فرهنگی اجتماعی برای کاهش و تعدیل آن را اجتناب ناپذیر می دانند. این نوشتار درصدد است تا با ارجاع به آمارها و مطالعات و پژوهش های انجام شده، این موضوع را از منظر تئوریک، و با محوریت جامعه ایران بعد از انقلاب؛ توصیف، تفسیر و تبیین کند. روش این مطالعه، در مقام گردآوری اطلاعات، اسنادی و در مقام تفسیر و تبیین، تحلیلی و استنتاجی است. در بخش پایانی، به راه کارهای مواجه با این موضوع اشاره شده است.
۴.

رابطه حجاب با جایگاه معنوی زنان مسلمان از دیدگاه قرآن و حدیث(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حجاب روح زنان مسلمان قرآن لباس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 548 تعداد دانلود : 650
پوشش و حجاب دارای ابعاد فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و نیز دارای مؤلفه های مذهبی، معنوی، منزلتی، شخصیتی و رفتاری است که می توان از زوایای مختلفی بدان نگریست؛ لکن با توجه به تأثیرات و تعاملات متقابل میان روح و عمل، این مسائل اصلی مطرح است که اساساً چه نوع رابطه ای بین روح و پوشش انسان از دیدگاه قرآن وجود دارد؟ و نحوه شکل گیری و تکامل روح و عمل در فلسفه اسلامی و در رابطه با حجاب چگونه است؟ این مقاله بر آن است تا با رویکردی توصیفی تحلیلی و با تتبع در منابع تفسیری، فلسفی، روایی و برخی گزاره های جامعه شناختی و روان شناختی، به روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و تحلیل محتوا، و با بررسی موضوعاتی نظیر وجود نفس (روح) و نیز تعامل دوجانبه روح با عمل و بالعکس و تجسم اعمال، اثبات کند که اساساً رابطه حجاب با جایگاه و قداست زنان مسلمان و با ایمان، رابطه ای عینی و حقیقی است.
۵.

تحلیلی بر ابعاد و شاخصه های تمدن نوین اسلامی- ایرانی، از منظر مقام معظم رهبری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تمدن ابعاد تمدن اسلامی شاخصه های فرهنگی و اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 563 تعداد دانلود : 132
از نظر مقام معظم رهبری، تمدن اسلامى چشم انداز مشترک امت اسلامى در سطح کلان و الگوی زندگى در جوامع اسلامى در سطح خرد است. از نظر ایشان، برای دستیابى به تمدن اسلامی، فرایندی قابل شناسایى است که در آن تشکیل نظام اسلامى، دولت اسلامى و جامعه اسلامى مقدمه دستیابى به تمدن نوین اسلامى است. براساس نظریه تمدنى آیت الله خامنه ای، حرکت تکاملى جمهوری اسلامى ایران در گرو «رویکرد تمدنی» و محقق ساختن الزامات مهم و راهبردی است، که شایسته است نحبگان علمی و فکری به تبیین این اندیشه علمی پرداخته، درباره چگونگى کاربست آن، به پژوهش های کاربردی مبادرت ورزند. این مقاله، با رویکرد تحلیلی و بررسی اسنادی، به واکاوی ابعاد چهارگانه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی پیشرفت در تمدن نوین اسلامی ایرانی، از منظر مقام معظم رهبری می پردازد. ذیل هر بعد، شاخص هایی مطرح شده است. از حیث روش شناسانه، شکل گیری اندیشه تمدنى رهبری، دارای ویژگی های اختصاصى است که عبارتند از: الف. این اندیشه تمدنى، بر بستر تحلیل تاریخىِ تجربه تمدنى صدر اسلام و تطور حضور تشیع در عرصه حکومت در سده های اخیر نمایان گشته است. ب. اندیشه ایشان، بر توانمندی های فقهى و فلسفى و منصب های حکومتى ایشان مبتنی است. ج. این اندیشه تمدنى، در درون تجربه انقلاب و جمهوری اسلامى ایران در عصر حاضر تکوین می یابد.
۶.

گفتمان سازی جریان نفاق برای تغییر دستگاه محاسباتی جامعه اسلامی، در آیات و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نفاق منافقان گفتمان سازی دستگاه محاسباتی قرآن کریم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 429 تعداد دانلود : 110
ریشه ای ترین فعالیت جریان نفاق در جامعه اسلامی، تلاش برای گفتمان سازی از اندیشه های التقاطی خود برای تغییر محاسبات فکری مردم جامعه و همسوسازی آن با اندیشه های ضدانقلابی جریان نفاق است؛ چراکه از این راه، مردم در «عمل» نیز با جریان نفاق همسو شده و کار «براندازی نظام اسلامی» که هدف نهایی جریان نفاق است، به سهولت انجام می پذیرد. جریان نفاق برای گفتمان سازی اندیشه های خود در جامعه و تأثیرگذاری بر ادراک مردم، از انواع روش های «کلامی» و «رسانه ای» بهره می برد. هدف پژوهش حاضر این است که ضمن تحلیل آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت، روش های متعدد کلامی و رسانه ای جریان نفاق برای تغییر محاسبات ذهنی و فکری مردم جامعه احصاء شده و مورد بررسی قرار گیرند. برای این منظور، روش های فوق به دو دسته «تأثیرات مستقیم بر ادراک مردم جامعه» و «تأثیرات غیرمستقیم بر ادراک مردم جامعه» تقسیم شده و مورد تحلیل قرار گرفته اند.
۷.

تحلیل جامعه شناختی جایگاه عقل گرایی و عاطفه گرایی در اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: عقل گرایی عاطفه گرایی دین اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 33 تعداد دانلود : 594
چیستی و ماهیت مفاهیم عقل و عاطفه و مهم تر از آن جایگاه آنها در دین و دینداری همواره مورد توجه متفکران دین و معرفت شناسی دین بوده است. به طوری که برخی بر نقش عاطفه تأکید کرده و برخی بر نقش عقل. لذا هدف پژوهش حاضر شناخت جایگاه عقل و عاطفه در دین اسلام است. براین اساس برای گردآوری داده ها از روش تحلیل محتوای کیفی و مطالعه کتابخانه ای استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که یکجانبه نگری در این باره در دین اسلام وجود ندارد و محتوای متون دینی اسلام بخصوص قرآن، هر دو عقل و عاطفه در میدان دین ورزی حضور دارند. عقل گرایی بیشتر با ارائه یک بینش هستی شناختی در حوزه نظم حاکم بر جهان، عاقبت اندیشی، اثبات وجود خدا، روابط اجتماعی، قانون گذاری و اصولاً سطح کلان امر دینداری بر آن تأکید شده است. عاطفه گرایی نیز برانگیزاننده حالت ذهنی محبت و عشق به خالق هستی و همنوعان است و بیشتر در حوزه فردی و روابط شخصی انسان با خالق هستی مطرح است.
۸.

سواد اطلاعاتی و قدرت تبیین کنندگی آن برای کارآفرینی دانشجویان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سواد اطلاعاتی کارآفرینی دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 929 تعداد دانلود : 794
هدف این پژوهش بررسی رابطه سواد اطلاعاتی با کارآفرینی دانشجویان تحصیلات تکمیلی است. روش پژوهش از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ شیوه گردآوری داده ها، توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری، تعداد 1271دانش جوی تحصیلات تکمیلی دانش گاه آزاد اس لامی واح د قم در نیم سال دوم 96 97 بودند. نمونه آماری 295 نفر که به شیوه تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از دو پرسش نامه استاندارد سواد اطلاعاتی، یزدانی (1391) و کارآفرینی، مارگریت هیل (1984) به ترتیب با پایایی معادل80/0 و 85/0 مطابق آلفای کرانباخ استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها، براساس روش های توصیفی و استنباطی در حد آزمون هایt برای مقایسه میانگین دو گروه مستقل، آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیری در قالب نرم افزار تحلیل آماری SPSS نشان داد: بین کارآفرینی و سواد اطلاعاتی دانشجویان تحصیلات تکمیلی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. بین مؤلفه های سواد اطلاعاتی (مکان یابی اطلاعات، ارزیابی اطلاعات، نیاز اطلاعاتی، سازمان دهی اطلاعات و تبادل اطلاعات) و کارآفرینی دانشجویان رابطه وجود دارد که قدرت تبین کنندگی سازمان دهی اطلاعات از همه مؤلفه ها بیشتر است. علی رغم بهتر بودن وضعیت نسبی کارآفرینی و سواد اطلاعاتی در دانشجویان پسر، تفاوت معناداری با دانشجویان دختر مشاهده نشد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۹۷