پژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت

پژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت

پژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت سال چهارم بهار و تابستان 1400 شماره 7

مقالات

۱.

معناشناسی «کتم» در قرآن بر اساس روابط همنشینی

کلید واژه ها: معناشناسی کتم روابط همنشینی قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 455 تعداد دانلود : 564
قرآن با همان واژگان و کلمات مورد استعمال عرب معانی جدیدی را به وجود آورد. در واقع انقلاب قرآن یک انقلاب معناشناختی بود. قرآن دارای ساختار منسجم و به هم پیوسته است. حروف، کلمات و ضمایر و نسبت های افعال به کار رفته در جملات و عبارات قرآن کاملاً سنجیده و منطقی است و تناسب معنوی واژگان با یکدیگر رعایت شده تا از لحاظ معنوی نیز بافت منسجمی به وجود آورد. واژه ها در ترکیب عبارات و جمله ها، در قلمروى وسیع تر از معناى وضعى استعمال مى شوند. کاربرد انواع آرایه هاى ادبى (مجاز، کنایه، استعاره، تشبیه، تمثیل و...) روشنگر این موضوع است. یکی از روش-های فهم متون تکیه بر اصل روابط همنشینی و جانشینی است. بنابراین برای فهم معانی قرآن باید واژه های آن را در تقابل و همنشینی با دیگر واژه ها کشف کرد. پژوهش حاضر به بررسی واژه «کتم» و ساخت های متعدد آن در قرآن با روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از مطالعات واژه شناسانه از طریق لغت و تحلیل همنشینی واژه ها در کنار یکدیگر پرداخته است. با تکیه بر روش معناشناسی، واژه «کتم» که در لغت به معنای پنهان کردن است، با واژه های «شهاده»، «حق»، «تبدون»، «ایمان»، «بیّنه»، «خَلَقَ»، «أنزَلَ»، «علم»، «فضل»، «حدیث»، «مخرج» همنشین شده است.
۲.

بررسی صفات الهی عزّت، قدرت و علم نافذ در دعای سحر و ریشه های قرآنی آن

نویسنده:

کلید واژه ها: توحید ذاتی تجلی جلوه دعای سحر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 453 تعداد دانلود : 795
یکی از دعاهایی که شیعیان آن را در ماه مبارک رمضان می خوانند دعای سحر است که با عبارت «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ بَهَائِکَ بِأَبْهَاهُ وَ کُلُّ بَهَائِکَ بَهِیٌّ» آغاز می شود. این دعا دارای مضامین توحیدی بوده ومورد توجه اندیشمندانی چون امام خمینی(ره) قرار گرفته و بر آن شرحی نیز نگاشته اند. این تحقیق به بررسی صفات الهی عزّت، قدرت و علم نافذ در دعای سحر و ریشه های قرآنی آن می پردازد. روش جمع آوری مطالب این پژوهش به صورت کتابخانه و روش تحقیق، توصیفی کاربردی است. با مطالعه ی این پژوهش به دست خواهد آمد که خدای عزیز؛ یعنی عزیز توانایی که مغلوب نمی-شود و شکست ناپذیر است و هر صاحب عزتی از او عزت گرفته است. قرآن در این باره می فرماید: «فَإنَّ العِزّهَ لِلّهِ جَمیعاً » صفت قدرت مستطیله ی خداوند؛ یعنی قدرتی که بر همه ی ممکنات قهر و غلبه دارد و اراده او به هیچ شرطی وابستگی ندارد: «وَ أللهُ عَلی کُلِّ شیءٍ قَدِیرٌ» خدای علیم خدایی است که به کل عالم احاطه ی شهودی داشته و اراده او در همه عوالم نافذ است: «وأللّهَ بِکُلِّ شئءٍ عَلیمٌ» در این مقاله علاوه بر شناخت اجمالی صفات مذکور، توجه و تأمل مخاطب به این موضوع معطوف خواهد شد که ادعیه ی معصومین: تماماً مطابق با مفاهیم قرآن و برخوردار از مشرب وحی الهی است. هم چنین به طور مختصر به این موضوع هم اشاره شده که انسان کامل مظهر همه ی اسماء و صفات خداوند حتی اسماء ذات است و فرازهای توحید ذات در دعای سحر، ریشه ای قرآنی دارند.
۳.

نقش ارتباط غیرکلامی در شناخت حالات و روحیه افراد (با استناد به آیات قرآن کریم)

کلید واژه ها: قرآن کریم ارتباط غیرکلامی شناخت حالات و روحیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 239 تعداد دانلود : 492
اهتمام به مسئله ارتباط، موضوعی است که همواره به عنوان اصلی مهّم در تعاملات بشری به شمار می رود و به دو بخش کلامی و غیرکلامی تقسیم می شود. ارتباط غیرکلامی که محور بحث این مقاله است، یکی از شیوه های تعامل با دیگران است که در پی آن افراد اطلاعات، افکار و احساس های خود را از طریق رفتار یا حرکات بدن به دیگران انتقال می-دهند. هرچند شیوه های متعددی برای برقرای و شناخت ارتباط غیرکلامی در حوزه روانشناسی و ارتباط های انسانی مطرح شده است؛ امّا جامع ترین و در عین حال، مطمئن ترین راه برای کسب اطلاعات در این زمینه رجوع به قرآن کریم می باشد چرا که قرآن کریم آیات فراوانی را به مسئله ارتباط و شناخت احوال افراد اختصاص داده است. اهمّیت این بحث از منظر قرآن کریم از آن روست که ارتباط سالم و مؤثر با دیگران در هدف اصلی قرآن یعنی هدایت و سعادت بشر نقش بسزایی را ایفا می نماید. از این رو این پژوهش با روش کتابخانه ای، توصیفی- تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش است که آیا قرآن کریم به مسئله ارتباطات غیرکلامی توجّه نموده است؟ به عبارت دیگر چه مؤلفه هایی را برای شناخت حالات افراد درارتباط غیرکلامی معرفی کرده است؟ بر این اساس با توجّه به اهمیّت نقش ارتباط غیر کلامی در تعاملات و شناخت افراد، قرآن کریم طی آیات متعددی به این پرسش ها پاسخ داده و در این زمینه نکات مؤثری را در ارتباط غیرکلامی مانند چهره و سیما، حرکات و حالات بدن، تُن و لحن صدا به جهت شناخت روحیه و حالات افراد برای ایجاد یک رابطه تأثیرگذار و کارآمد ارائه نموده است.
۴.

بررسی اصول تفسیری «قرآن، احادیث و سیاق» سوره «یس» در تفسیر المیزان

کلید واژه ها: قرآن کریم علامه طباطبایى استانداردها و اصول تفسیری تفسیر المیزان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 39 تعداد دانلود : 306
قرآن کریم مهم ترین منبع شناخت احکام و علوم اسلامی می باشد و از دیرباز یکی از اهداف دانشمندان تفسیر و علوم قرآن، تبیین و بررسی این علوم در تفسیر بوده است. مفسر برای دستیابی به مراد خداوند از آیات کریمه به اصول و استانداردهایی نیازمند است که در اصطلاح به آن اصول تفسیر و یا استانداردهای تفسیری گفته می شود. وجود شیوه های تفسیری مختلف، تضارب آراء مفسران و خطای آنان، بیان گر ضرورت و نیاز مفسران به ضوابط و چارچوب های تفسیر است، تا بر اساس آن ها تفسیر خویش را استوار سازند. این استانداردها مبنای دقیقی برای تشخیص صحت و سقم تفاسیر مختلف و شناخت تفسیر صحیح از تفسیر به رأی در اختیار مفسر قرار می دهند. همه مفسرین از جمله مفسر بزرگ، علامه طباطبایی در «المیزان»، تفسیر خود را براساس اصول و استانداردهای تفسیری بیان نموده اند. در این یژوهش به روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی نوع عملکرد علامه طباطبایی در به کارگیری برخی از مهم ترین استانداردها همچون «قرآن»، «احادیث» و قراینی مانند «سیاق» در تفسیر سوره «یس» پرداخته شده است.
۵.

مفهوم سکوت و بررسی آثار آن در خودسازی افراد جامعه با تاکید بر روایات اهل بیت (ع)

کلید واژه ها: خودسازی سکوت صمت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 16 تعداد دانلود : 573
از ابزار خودسازی افراد در جامعه، کنترل زبان است. این پژوهش قصد دارد با رویکرد تحلیلی- روایی پاسخ دهد که اثر سکوت بر خودسازی افراد جامعه بر اساس متون روایی چیست لذا ابتدا مفهوم شناسی سکوت و خودسازی در دو قالب معنا ارائه شده و در ادامه آثار سکوت در خودسازی ارائه می گردد. روش جمع آوری مطالب در این پژوهش، کتابخانه ای بوده و روش تحقیق توصیفی تحلیلی می باشد. پس از بررسی ها مشخص شد که: 1- هدف از سکوت در اسلام پرورش عقل است، پس باید کلام را سنجید و آن را به عقل عرضه داشت، اگر در راه رضاى الهى بود، آن را به زبان جارى کرد و اگر این طور نبود، سکوت بهتر از تکلم است.2- باید سکوت را به اعتبار گوینده آن رتبه داد، مهم است که هدف گوینده رضای الهی باشد. 3- قوت اندیشه، رستگاری، محبت، پنهان ماندن عیوب، آسایش، حکمت، وقار، صبر از آثار سکوت هستند.
۶.

حقانیت و عدم تحریف قرآن در بیان مستشرقان

کلید واژه ها: حقانیت عدم تحریف قرآن مستشرقان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 372 تعداد دانلود : 260
این تحقیق بر آن است حقانیت قرآن را از دل تحقیقات و بیانات خود مستشرقان منصف یا گاها مستشرقان مغرض استخراج نماید این مهم از آن جهت حایز اهمیت است که گاه مستشرق پس از سالها تحقیق و تفحص به صراحت یا در پس پرده و لفافه به حقیقت قرآن و حقانیت آن اعتراف دارد. از آنجایی که دیدگاه های برخی از این دانشمندان موثر بر عقاید سایرین است لذا اثبات حقانیت قرآن از زبان مستشرقان خود حائز اهمیت بوده و به موازات آن موجب اثبات حقیقت دین و چراغی روشن برای هدایت خواهد بود. برای این مقصود از روش کتابخانه ای برای دستیابی به منابع و آثار مستشرقان بهره برداری شده که پس از بررسی های صورت گرفته مشاهده شد تعداد قابل توجهی از مستشرقان به انحای مختلف و در بیان های گوناگون به تائید قرآن کریم زبان گشوده و نتوانسته اند به حقانیت آن پرده انداخته و اگر در این راه صادقانه و به دور از غرضورزی های جاهلانه و عامدانه گام بردارند قطعا به حقیقت این معجزه جاودان و همیشگی دست خواهند یافت. در این راستا نظرات سر ویلیام موئیس، گوته، توماس کارلایل، ناپلئون بناپارت، لئون تولستوی، مونتگموری وات، هانری کربن، ویلیام لوئیس، راینهارت پیتر، سرکو ویلیام، گوستاولوبون، ژول لابوم، تئودور نولدکه، ادموند بورگ و... مورد توجه قرار خواهد گرفت.