برنامه ریزی توسعه کالبدی

برنامه ریزی توسعه کالبدی

برنامه ریزی توسعه کالبدی سال سوم تابستان 1397شماره 2 (پیاپی 10) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

تحلیلی بر عوامل مؤثر در ارتقای سکونتگاه های غیررسمی بر مبنای مؤلفه های مسکن حداقل (بررسی تطبیقی کلان شهرهای اهواز و تبریز)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سکونتگاه های غیررسمی مسکن حداقل کلان شهر اهواز کلان شهر تبریز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 347 تعداد دانلود : 282
فقر مسکن یکی از مشکلات کشورهای در حال توسعه است که اغلب به صورت اسکان غیررسمی جلوه می کند. این گونه سکونتگاه ها، در واقع شکل بی ضابطه ای از تجمع مکانی گروه های کم درآمد در نقاط آسیب پذیر شهر است که به صورت کاملاً سازمان نیافته ایجاد می شود. با توجه به اهمیت مسکن به ویژه در سکونتگاه های غیررسمی، هدف این تحقیق دستیابی به سیاست هایی در راستای تأمین مؤلفه های مسکن حداقل می باشد. روش تحقیق در پژوهش حاضر کاربردی با ماهیت توصیفی – تحلیلی است که برای جمع آوری اطلاعات از روش اسنادی – میدانی (پیمایشی) و برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل معادلات ساختاری استفاده شده است. جامعه ی آماری تحقیق مدیران و کارشناسان مسائل شهری کلان شهر اهواز و تبریز می باشد که حجم نمونه به روش نمونه گیری تصادفی ساده 110 نفر برای هر کدام از کلان شهرها بدست آمده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که مهمترین رویکردهای تأمین مسکن حداقل در کلان شهر تبریز ارتقای کیفیت سکونت و توانمندسازی بوده که ضرایب حاصل برای این رویکردها به ترتیب 93/0 و 79/0 می باشد. همچنین در این رویکردها بیشترین تأثیرگذاری مربوط به سیاست های توانمندسازی اجتماع محلی، نوسازی و بازسازی به تریب با ضریب 93/0، 91/0 و 88/0 بوده است. در کلان شهر اهواز نیز مهمترین رویکردهای تأمین مسکن حداقل توانمندسازی و مسکن اجتماعی و حمایتی بوده که به ترتیب ضرایب حاصل برای آن ها 88/0 و 81/0 می باشد. همچنین بیشترین تأثیرگذاری در این رویکردها مربوط به تأسیس صندوق های مختلف مسکن، مشارکت بخش غیردولتی در ساخت مسکن و توانمندسازی اجتماع محلی به ترتیب با ضریب 92/0، 89/0 و 83/0 است.
۲.

ارزیابی کیفیت زندگی در مناطق شهری با استفاده از تکنیک ISM ,FAHP ,WASPAS در شهر قم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کیفیت زندگی شهری ISM FAHP WASPAS شهر قم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 935 تعداد دانلود : 556
کیفیت زندگی شهری یکی از مهمترین حوزه های مطالعات شهری در کشورهای مختلف به شمار می رود که مفهومی پویا و چندبعدی است و ناظر بر همه جنبه های عینی و غیر عینی زندگی است. از این رو، هدف از این تحقیق پاسخ به پرسش اصلی تحقیق مبنی بر وضعیت شاخص کیفیت زندگی و تعیین نقاط قوت و ضعف هر یک از معیارها در مناطق شهرقم بوده است. روش تحقیق از نوع توصیفی - تحلیلی بوده و در آن گردآوری داده ها ابتدا به صورت کتابخانه ای و اسنادی و کمک از افراد خبره  بوده و سپس پرسش نامه طراحی شده و به صورت میدانی تکمیل شده است. آنچه در این مقاله به آن پرداخته می شود، شناخت دقیق مفهوم کیفیت زندگی و سنجش میزان رضایتمندی شهروندان از این مقوله در مناطق شهری قم است. تحلیل داده ها با استفاده از به کارگیری روش ISM،FAHP وWASPAS صورت پذیرفته است و نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که منطقه یک و منطقه چهار با داشتن ، ، به عنوان برترین مناطق انتخاب شدند. بدیهی است در انتخاب این مناطق، عواملی همچون امنیت بالای منطقه، دسترسی راحت تر به حمل و نقل عمومی، مراکز اداری بیشتر، وضعیت شغلی، ارتباط همسایگی بهتر و وجود امکانات فرهنگی مناسب دخیل بوده اند. همچنین، منطقه دو ومنطقه شش به دلایل  وضعیت شغلی بدتر، اسکان خانوار کم درآمد و وضعیت نامناسب دردسترسی به خدمات و فروشگاه ها و دفع فاضلاب ب ه ترتیب دارای بدترین وضعیت از نظر کیفیت زندگی نسبت به سایر مناطق می باشند.
۳.

تبیین تحولات ساختاری - کارکردی سکونت و مسکن روستایی (مطالعه موردی: بخش بن رود و جلگه شهرستان اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحول ساختار کارکرد بازساخت سکونتگاه روستایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 684 تعداد دانلود : 269
امروزه تحول و تغییر در نواحی روستایی، یکی از موضوعات مورد بحث در علم جغرافیا است. این مسئله دارای ابعاد متنوع و پیچیده ای از جمله تحول در سیمای فیزیکی فضای روستایی، همچون گسترش ناموزون سکونتگاه های روستایی، الگو های زراعی، شکل های جدید تاسیسات کشاورزی - صنعتی، تغییرات نامحسوس اجتماعی همچون، گسست همبستگی اجتماعی، همیاری، نظم اجتماعی و آرامش، تغییر در آمارهای روستایی همچون اشتغال بخش کشاورزی، تعداد خانوار، مهاجرین و.... است. از منظر سیاسی این مسئله، تهدیدی برای اصالت زندگی روستایی محسوب می شود. این مقاله با این نگرش، بر آن است تا با استفاده از مشارکت روستاییان و با روش کیفی، تحول ایجاد شده را  از جنبه کالبدی مورد بررسی قرار دهد بدین منظور تعداد 27 مصاحبه به صورت هدفمند در روستاهای بخش بن رود و جلگه شهرستان اصفهان انجام شد و با استفاده از نظریه مبنایی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج بیانگر آن است که در اثر نفوذ فرهنگ شهری، بهبود سرمایه انسانی، تسلط الگوی فضابندی زیستی و رفاه طلبی، شیوه سکونت در مناطق روستایی تغییر یافته و به شیوه ای شبه شهری تبدیل شده است که شیوه سکونت در ابعاد اجتماعی- اقتصادی و کالبدی در نواحی روستایی ظاهر شده است.
۴.

برآورد میزان اشتغال شهری در سناریوهای توسعه کاربری اراضی با مدل رگرسیون (مورد مطالعه: محلات کیان پارس و کیان آباد شهر اهواز)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: اشتغال شهری سناریو توسعه کاربری اراضی مدل رگرسیون شهر اهواز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 339 تعداد دانلود : 368
مناطق شهری به مثابه نقاط عطف جوامع انسانی موتورهای رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی اند؛ که در نهایت تحولات کالبدی و کاربری اراضی شهری را به دنبال دارند. از سوی دیگر تغییر مساحت برخی کاربری های شهری از جمله؛ درمانی، تجاری، اداری و آموزشی نقش مؤثری در ایجاد اشتغال خواهند داشت .مطالعه روابط این کاربری ها با تغییرات اشتغال با کمک طرح سناریو گامی مهم در جهت برنامه ریزی دقیق تر شهرهاست. هدف این پژوهش برآورد میزان اشتغال شهری ناشی از توسعه کاربری اراضی در دو محله کیان پارس و کیان آباد شهر اهواز با استفاده از مدل رگرسیون خطی با طرح دو سناریو؛ سناریوی اول (توسعه کاربری اراضی با ادامه روند فعلی) و سناریو دوم(مدیریت توسعه کاربری اراضی) در افق 10 ساله(1405-1395) می باشد. روش این پژوهش بر اساس هدف کاربردی و از حیث روش توصیفی – تحلیلی است. جهت گردآوری مبانی نظری از روش اسنادی و کتابخانه ای و جهت تحلیل داده ها از مدل رگرسیون خطی و Arc GIS استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که تمام نواحی محله کیان پارس براساس سناریو اول در افق طرح یعنی سال 1405 دارای رشد اشتغال خواهند شد؛ اما در سناریوی دوم نواحی 22 و 35 فاقد رشد و نواحی 24 و 29 دارای رشد منفی(2%) و در محله کیان آباد نواحی 40، 48 و 50 در هر دو سناریو فاقد رشد اشتغال خواهند شد. در مجموع می توان گفت یکی از علل اصلی تغییرات اشتغال در محلات مورد مطالعه ناشی از افزایش یا کاهش سطوح کاربری های اشتغال زا از جمله درمانی، تجاری، آموزشی، اداری در سناریوهای مورد بررسی می باشد. با این حال به علت نقش غیرقابل انکار کاربری ها در اشتغال زایی و در طرح های تفصیلی و جامع شهری باید به مدیریت کاربری های شهری در نواحی با رشد بالای اشتغال توجه بیشتری شود؛ زیرا تراکم بالای این نوع کاربری ها نقش بسیار مهمی در جذب جمعیت و به دنبال آن مسائل ترافیکی و آلودگی هوا، صوتی و بصری در این بخش از شهر خواهد شد که نمونه عینی آن را می توان در محله کیان پارس اهواز به وضوح مشاهده کرد.
۵.

ارزیابی الگوی فضایی و ارائه الگوی بهینه به منظور مکان یابی مراکز ورزشی (نمونه موردی کلان شهر تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: توزیع فضایی مکان یابی فضاهای ورزشی شهر تهران مدل فازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 861 تعداد دانلود : 923
امروزه بررسی تحولات جهانی  حاکی از این است که شهر و شهرنشینی با تغییرات بنیادی کمی و کیفی روبرو بوده است. یکی از مهم ترین پیامدهای آن در دهه های اخیر، نابسامانی در نظام توزیع خدمات و تمرکز مراکز خدماتی در یک مکان خاص می باشد. این در حالی است که نیاز روزافزون جمعیت به ورزش و مدیریت قوی در سطوح محله، ناحیه، منطقه و شهر بدون استفاده از اطلاعات، ابزار، روش های مدرن و به روز هرگز میسر نمی باشد. لذا، دسترسی سهل و سریع و کم هزینه به خدمات ورزشی، صرفه جویی در هزینه ها و تخصص بهینه منابع مستلزم کاربرد مدل ها و روش های علمی و معیارهای مرتبط و کارا جهت پشتیبانی از مدیریت شهرها می باشد. بر این اساس، در این پژوهش به ارزیابی الگوی فضایی و ارائه الگوی بهینه به منظور مکان یابی مراکز ورزشی در سطح شهر تهران، پرداخته شده است. روش پژوهش ترکیبی از روش های توصیفی و تحلیلی و نوع آن کاربردی است. جهت تحلیل داده ها از نرم افزارهای ArcGIS، Super Decisions و با استفاده از شاخص میانگین نزدیک ترین همسایه، مدل ANP و مدل فازی جهت مکان یابی فضاهای ورزشی استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که با توجه به الگوی خوشه ای پراکنش فضاهای ورزشی در سطح شهر تهران و همچنین پایین تر بودن سرانه فضاهای ورزشی این شهر نسبت به حداقل سرانه ها، دسترسی به این مراکز در وضعیت موجود مناسب نمی باشند. نتایج مدل فازی نشان داد که وضعیت مناطق مرکزی تهران در این زمینه نامناسب تر می باشد.
۶.

تحقق پذیری شاخص های حکمروایی خوب در نواحی روستایی شهرستان لنجان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حکمروایی حکمروایی خوب روستایی روستا شهرستان لنجان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 44 تعداد دانلود : 856
حکمروایی مفهوم جدیدی است که جایگزین مفهوم حکومت شده است. مفهوم حکمروایی مبتنی بر همیاری حکومت و جامعه مدنی است. این مفهوم بر این اصل بنیادی استوار است که حکومت ها به جای آنکه به تنهایی مسئولیت کامل اداره جامعه را بر عهده گیرند شهروندان، بخش خصوصی و نهادهای مردمی عوامل مسئولِ اداره جامعه هستند. در دهه های اخیر این رویکرد در نواحی روستایی نیز رواج یافت و مدیریت نوین با محوریت دهیاری و شورای اسلامی را می توان یکی از نمودهای آن دانست. پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی به بررسی تحقق پذیری شاخص های حکمروایی خوب در نواحی روستایی شهرستان لنجان پرداخته است. نوع پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ گردآوری اطلاعات کتابخانه ای- میدانی است. جامعه آماری شامل تمامی روستاییان بوده و حجم نمونه به روش خوشه ای و تصادفی تعیین شده است. بر این اساس دیدگاه ها و تجربیات جهانی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت و هشت شاخص مهم حکمروایی خوب در روستاهای نمونه، با تکمیل تعداد 250 پرسشنامه از سرپرستان خانوار، مورد آزمون قرارگرفته است. نتایج حاصل از آزمون t نشان داد که شاخص های حکمروایی خوب در مجموع با توجه به میانگین 24/3، کمتر از حدمطلوب محقق شده است. به صورت موردی نیز شاخص عدالت و برابری از میانگین مطلوب پژوهشگر (5/3) بالاتر و سایر شاخص ها پایین تر از حد مطلوب بوده است. نتایج آزمون کروسکال والیس جهت مقایسه رتبه روستاها نیز نشان می دهد بین روستاها به لحاظ تحقق حکمروایی خوب تفاوت معنی داری وجود دارد و نتایج تحلیل واریانس نیز نشان داد شاخص های حکمروایی خوب در بین روستاهای مورد مطالعه تفاوت معنا داری دارند.
۷.

پهنه بندی آسیب پذیری شهری ناشی از زلزله با استفاده از مدل Fuzzy-AHP (مطالعه موردی شهر تبریز)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ارزیابی خطر زلزله منطق فازی (fuzzy logic) تحلیل سلسله مراتبی (AHP) مدل سازی شهر تبریز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 358 تعداد دانلود : 20
پهنه بندی خطر رویکرد مهمی از فرایند مدیریت پیش از بحران است که به برنامه ریزان و مدیران شهری در آماده سازی و کاهش آسیب پذیری کمک فراوانی می کند. مسئله اساسی انتخاب معیارهای آسیب پذیری و نحوه ترکیب این معیارهاست و به علاوه انتخاب مدلی مناسب است که بتواند به بهترین شیوه نمایانگر میزان آسیب پذیری باشد. شهر تبریز به عنوان بزرگ ترین مادر شهر شمال غرب کشور از نظر وسعت، شرایط صنعتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اهمیت فراوان دارد، اما به دلیل هم جواری با گسلی بزرگ و فعال، شرایطی نامساعد دارد. در این مقاله با استفاده از نرم افزارهای IDRISI و ARCGIS و انتخاب 15 معیار و ترکیب مدل های منطق Fuzzy و AHP میزان آسیب پذیری منطقه های شهری و جمعیت ساکن در آن ها نیز تحلیل و استخراج شده است. نتایج نشان می دهد که مناطق 10 و 1 به ترتیب دارای بدترین شرایط ممکن هستند و تطبیق نتایج به دست آمده با وضع موجود، حاکی از دقت بالای مدل انتخاب شده در موضوع پهنه بندی خطر زلزله است.
۸.

واکاوی و تحلیل موانع مقاوم سازی مساکن فرسوده شهری در برابر مخاطرات (مطالعه موردی: شهر ارومیه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: موانع مقاوم سازی مسکن شهری بافت فرسوده ارومیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 631 تعداد دانلود : 130
به نظر می رسد که میزان آسیب پذیری مساکن فرسوده شهرها و مخصوصاً در کلان شهرها، صرف نظر از قدمت ساخت، ناشی از عوامل متعدد اجتماعی، اقتصادی، مدیریتی، محیطی بوده که نیازمند بررسی است؛ بنابراین هرگونه برنامه ریزی برای مقابله با مخاطرات بایستی با در نظر گرفتن این عوامل باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی موانع مؤثر بر مقاوم سازی مساکن فرسوده موجود در مناطق پنج گانه شهر ارومیه انجام شده است. نوع تحقیق اکتشافی و روش بررسی آن توصیفی تحلیلی بوده است. در مجموع 35 شاخص جهت بررسی موانع مقاوم سازی مساکن فرسوده انتخاب شده است. جامعه آماری پژوهش شامل 53254 سرپرست خانوار ساکن در مساکن فرسوده است. از طریق منابع اطلاعاتی شهرداری ارومیه، کدپستی این افراد دریافت شده و با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده و از روی کد پستی خانوارها، 383 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شده است. انتخاب حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران به دست آمده است که حجم آن 383 نفر برآورد شده است. جامعه نمونه به صورت تصادفی ساده و از بین سرپرستان خانواده ها انتخاب شده است. روایی صوری پرسشنامه با کسب نظر اساتید و کارشناسان و ضریب پایایی بخش های مختلف پرسشنامه با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ، 874/0 الی 894/0 محاسبه شد. نتایج تحلیل عاملی منجر به تقلیل متغیرها به چهار عامل معنی دار شد که به ترتیب عبارت اند از عامل اقتصادی، مدیریتی، اجتماعی و محیطی. همچنین یافته ها نشان داد که عامل اقتصادی به تنهایی 07/85 درصد از موانع مقاوم سازی را تبیین می کند. در مجموع چهار عامل فوق قابلیت تبیین 17/94 درصد موضوع را دارند. همچنین نتایج مدل تاپسیس فازی و تحلیل فضایی مناطق پنج گانه نیز نشان داد که به ترتیب مناطق 1، 2، 3، 5 و 4 در رتبه های اول تا پنجم قرار دارند. لذا با توجه به یافته ها، لزوم تهیه و اجرای برنامه های مقاوم سازی با رویکرد حمایت های مالی را جهت مقاوم سازی مساکن شهر ارومیه اهمیت دارد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۹