پژوهش های حسابداری مالی

در این پژوهش، اثرات ناخواسته تجدیدنظر در استانداردهای حسابداری ایران تبیین شده اند. اثرات تجدیدنظر در استانداردهای حسابداری ایران به کنکاشی هدفمند و برنامه ریزی شده نیازمندند. ارائه دیدگاهی جامع برای حوزه های اثرات ناخواسته مزبور باعث هدایت و انسجام بخشی پژوهش ها، تدوین استانداردهای حسابداری کارآمدتر و تصمیم گیری سنجیده تر افراد می شود. با توجه به مبانی نظری، اهداف استانداردها و نظرات متخصصان، آثار ناخواسته به سه قسمت تقسیم شدند: اثرات خواسته تحقق نیافته، اثرات غیرمستقیم بعدی و اثرات اولیه. حوزه های هر یک از اثرات مزبور درمجموع شامل گزارشگری مالی، بازار سرمایه، قراردادنویسی، سرمایه گذاری و سرمایه فکری شناسایی شدند. پرسش نامه محقق ساخته پژوهش متشکل از 3 بخش و 26 سؤال براساس مبانی نظری و نظر متخصصان (اساتید صاحب نظر و اعضای کمیته تدوین استانداردها)، تهیه و روایی و پایایی آن تأیید شد. جامعه آماری پژوهش شامل اعضای هیئت علمی و دانشجویان دکتری رشته حسابداری، حسابرسان، مدیران مالی شرکت های بورسی و کارشناسان مالی بود. به علت نامشخص بودن تعداد اعضای جامعه، با محاسبه شاخص های آزمون کای دو براساس اطلاعات نمونه اولیه (82 مورد) در نرم افزار PASS، حجم نمونه 183 مورد، تعیین و با توجه به کیفی - رتبه ای بودن داده ها از آزمون ناپارامتری کای دو برای آزمون فرضیه ها در SPSS استفاده شد. تفاوت فراوانی های مشاهده شده و مورد انتظار در تمام حوزه های اثرات خواسته تحقق نیافته، غیرمستقیم بعدی و اولیه، معنی دار و تجمع فراوانی ها حول گزینه موافقم/بااهمیت بود؛ بنابراین، وجود اثرات خواسته تحقق نیافته، رد و وجود اثرات غیرمستقیم بعدی و اثرات اولیه و اهمیت پژوهش در تمام حوزه های سنجش شده تأیید شد.

یکی از استراتژی های صاحبکار این است که توجه حسابرسان را از حساب هایِ مدیریت سود شده به حساب های پاک (بدون تحریف) یا حساب هایی منحرف سازد که حاوی تحریف غیر از مدیریت سودند و از این طریق بر توانایی حسابرسان در کشف مدیریت سود تأثیر بگذارد. همچنین، به دلیل اینکه تمامی قضاوت های افراد نشئت گرفته از ارزش های شخصی آنان است، عملکرد حسابرسان در کشف مدیریت سود را می توان در ارزش های شخصی آنان جستجو کرد. هدف این پژوهش، فراهم کردن شواهد تجربی درباره این موضوع است. برای این منظور، ازطریق یک طرح آزمایشی و پیمایشی و با مشارکت 93 نفر حسابدار رسمی، اطلاعات لازم، جمع آوری و تحلیل شدند. شواهد نشان می دهند منحرف کردن توجه حسابرسان به حساب های فاقد تحریف، احتمال کشف مدیریت سود را کاهش می دهد و زمانی که توجه حسابرسان به حساب های دارای تحریف منحرف شود، احتمال کشف مدیریت سود افزایش می یابد. همچنین، از بین ارزش های شخصی، ارزش برانگیختگی، بیشترین و ارزش شخصی خیرخواهی، کمترین تأثیر را بر کشف مدیریت سود داشته است.  

شرکت های خانوادگی به خاطر حفظ ثروت اجتماعی-عاطفی خود در فعالیت های مسئولیت اجتماعی شرکتی مشارکت می نمایند. با این وجود، آنها به خاطر منافع اقتصادی و تعارض نمایندگی بالا بین سهامداران جزء و عمده به انجام فعالیت های اجتناب مالیاتی نیز تمایل دارند. لذا هدف پژوهش حاضر بررسی نقش تعدیلی مالکیت خانوادگی به عنوان یکی از ساختارهای مالکیت، بر رابطه بین مسئولیت پذیری اجتماعی و اجتناب مالیاتی شرکت ها می باشد. فرضیه های پژوهش توسط نمونه ای متشکل از 126 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1393 تا 1397 مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج پژوهش با توجه به نظریه ذینفعان نشان می دهد که بین مسئولیت پذیری اجتماعی و اجتناب مالیاتی رابطه منفی معنادار وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که مالکیت خانوادگی، مطابق با نظریه ثروت اجتماعی- عاطفی و همسویی منافع بین مدیران و مالکان و مسائل نمایندگی کمتر در آن، رابطه منفی بین مسئولیت پذیری اجتماعی و اجتناب مالیاتی شرکت ها را تعدیل (تشدید) می کند. نتایج آزمون تحلیل حساسیت نیز نشان داد که استفاده از معیار جایگزین برای سنجش اجتناب مالیاتی نیز تاثیری بر نتایج اصلی پژوهش ندارد و نتایج پژوهش از استحکام برخوردار است. پژوهش حاضر ضمن پاسخگویی به سوال های پژوهش، درصدد درک نقش تعهد اجتماعی در زمینه روش های صرفه جویی مالیاتی و همچنین بررسی نقش تعدیلی مالکیت خانوادگی در این زمینه است و نشان خواهد داد مالکیت خانوادگی چه تاثیری بر رفتار اقتصادی و اخلاقی شرکت ها می گذارد؛ که این موضوع به عنوان یک دستاورد علمی می تواند اطلاعات سودمندی را در اختیار استفاده کنندگان اطلاعات حسابداری قرار دهد.

مدیران در شرایط نااطمینانی اقتصادی و به دلیل پایین بودن سود شرکت ها، انگیزه بیشتری برای مدیریت سود دارند؛ ازاین رو، در این پژوهش، ارتباط بین نااطمینانی اقتصادی و مدیریت سود و ارزیابی تأثیر کیفیت حسابرسی بر این رابطه در بین شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران بررسی شده است. بدین منظور، 113 شرکت در طی سال های 1389 تا 1398 به روش حذف سیستماتیک انتخاب شدند. داده ها بر اساس مدل رگرسیونی چندگانه تحلیل شدند. برای سنجش کیفیت حسابرسی از اندازه حسابرس، دوره تصدی و نوع گزارش، برای بررسی مدیریت سود از مدل دیچو (1995) و برای سنجش نااطمینانی اقتصادی از شاخص فشار بازار ارز بهره گرفته شد. تحلیل نتایج حاکی از آن است که در شرایط نااطمینانی اقتصادی، استفاده از شرکت های بزرگ حسابرسی و افزایش دوره تصدی، کاهش مدیریت سود را به همراه دارد. علاوه بر این، ارائه گزارش ﺣﺴﺎﺑﺮﺳﯽ ﻏﯿﺮ اﺳﺘﺎﻧﺪارد تأثیر مستقیم نااطمینانی اقتصادی را بر مدیریت سود شرکت ها تقویت کرده است.

معاملات مدیریتی، بخشی از معاملات با اشخاص وابسته اند که شرکت ها با مدیران اصلی واحد تجاری یا خویشاوندان نزدیک به آنها انجام می دهند که تا کنون در ادبیات پژوهشی کمتر به آن توجه شده است. مدیران شرکت ها، به خصوص مدیرعامل ممکن است به صورت فرصت طلبانه از قدرت خویش در راستای تسهیل معاملات مدیریتی استفاده کنند تا از این طریق منافع خویش را حداکثر کنند؛ به همین دلیل آنها ممکن است برای گمراه کردن سرمایه گذاران شرکت، کیفیت گزارشگری مالی را کاهش دهند؛ ازاین رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر قدرت مدیرعامل بر رابطه بین معاملات مدیریتی و کیفیت گزارشگری مالی صورت گرفته است. نمونه پژوهش شامل 145 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است که اطلاعات گزارش های مالی آن شرکت ها برای هفت سال (1391 تا 1397) بررسی و تجزیه و تحلیل شد. برای آزمون فرضیه های پژوهش از مدل های رگرسیون چندمتغیره با داده های تابلویی به روش اثرات ثابت استفاده شده است. یافته های حاصل از آزمون فرضیه های پژوهش نشان دادند در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، معاملات مدیریتی بر کیفیت گزارشگری مالی شرکت ها تأثیر منفی معناداری دارند. این بدان معناست که افزایش معاملات مدیریتی موجب کاهش کیفیت گزارشگری مالی شرکت ها می شود. همچنین یافته های پژوهش نشان دادند قدرت مدیرعامل موجب تشدید رابطه منفی بین معاملات مدیریتی و کیفیت گزارشگری مالی شرکت ها می شود. با توجه به اهمیت کیفیت گزارشگری مالی در فرایند تصمیم گیری استفاده کنندگان گزارش های مالی، سرمایه گذاران باید بدانند مدیران برای پوشاندن اثرات سوء معاملاتی مدیریتی، به کاهش کیفیت گزارشگری مالی اقدام می کنند و با افزایش قدرت مدیرعامل، احتمال تشدید چنین رابطه ای بیشتر می شود؛ درنتیجه، چنین اقداماتی می تواند سرمایه گذاران را گمراه کند یا اثرات نامساعد بر ثروت سهامداران داشته باشد.

در این مطالعه، تأثیر استراتژی تجاری بر رابطه بین مسئولیت پذیری اجتماعی با میزان و پایداری سود تقسیمی شرکت ها بررسی شده است. برای اندازه گیری استراتژی تجاری، مدل اصلاح شده یوان و همکاران (2018) با پنج بُعد، برای مسئولیت پذیری اجتماعی، شاخص های اصلاح شده یوان و همکاران (2018) و بهارمقدم و همکاران (1392) و برای متغیرهای میزان و پایداری سود تقسیمی از مطالعه بنلملی (2018) استفاده شد. شرکت های نمونه با غربالگری منظم از شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1392 تا 1398 انتخاب شدند. آزمون فرضیه ها به کمک مدل رگرسیون چندمتغیره با اثرات ثابت اجرا شد. یافته ها نشان می دهند (1) باوجود رابطه خطی مثبت قوی بین مسئولیت پذیری اجتماعی با (میزان و پایداری) سود تقسیمی شرکت، رابطه غیرخطی بین آنها یافت نشد؛ بنابراین، این یافته ها بیان کننده تأیید دیدگاههای مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها است؛ (2) استراتژی تجاری، رابطه خطی منفی قوی با (میزان و پایداری) سود تقسیمی شرکت دارد. به عبارتی شرکت های پیرو استراتژی تجاری تهاجمی (تدافعی) سود کمتری (بیشتری) توزیع می کنند؛ (3) بین اثر تعاملی (استراتژی تجاری و مسئولیت پذیری اجتماعی) با (میزان و پایداری) سود تقسیمی شرکت رابطه خطی منفی قوی وجود دارد؛ اما رابطه غیرخطی معنادار برقرار نیست؛ ازاین رو، استراتژی تجاری، بیش از مسئولیت پذیری اجتماعی بر میزان و پایداری سود تقسیمی شرکت تأثیر دارد.