مطالعات آموزشی و آموزشگاهی

هدف پژوهش حاضر، ارزیابی میزان کاربست تکنیک اجراسنجی برنامه درسی به وسیله معلمان دوره ابتدایی بود. پژوهش حاضر به روش توصیفی - پیمایشی انجام گرفت. جامعه آماری پژوهش شامل همه معلمان مقطع ابتدایی شهرستان گچساران به تعداد 420 نفر در سال تحصیلی 98-97 بود که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای، 201 نفر انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه بود که براساس چارچوب هفت مرحله ای جاکوبز (2004) برای ارزیابی میزان به کارگیری معلمان از تکنیک اجراسنجی تدوین شد. روایی محتوای پرسشنامه با نظرسنجی از خبرگان و صاحبنظران تأیید شده، و پایایی آن پس از اجرای آزمایشی بین 30 نفر از دبیران با محاسبه آلفای کرونباخ برابر با 87/0 تأیید شد. داده های گردآوری شده از طریق آزمون تی تک نمونه تحلیل شد. نتایج نشان داد معلمان دوره ابتدایی به طور کلی، در همه مراحل هفت گانه کاربرد تکنیک اجراسنجی برای ارزیابی برنامه های درسی اجراشده خود، پایین تر از حد معیار عمل می کنند. به عبارت دیگر، معلمان در ارزیابی چگونگی اجرای برنامه های درسی اجراشده نقشی جدی و شایان توجه ایفا نمی کنند. در حالی که به کارگیری تکنیک سنجش چگونگی اجرای برنامه درسی اجراشده می تواند نقشی مؤثر در اصلاح و بهسازی برنامه های درسی در همه سطوح قصدشده، اجراشده و آموخته شده داشته باشد. اجرای برنامه ها و کتاب های درسی نیازمند شرایطی شامل رضایت از وضعیت موجود، کسب دانش و مهارت لازم توسط مجریان، دردسترس بودن منابع و امکانات سخت افزاری، نرم افزاری، مالی و... برای اجرا، وجود زمان لازم برای یادگیری، سازگاری و تأمل درباره اجرا توسط مجریان است.

هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر سبک های دلبستگی در سرعت پردازش اطلاعات بوده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی و علّی - مقایسه ای انجام گرفته است. جامعه آماری دانش آموزان مقطع متوسطه شهرستان نجف آباد بودند که براساس جدول کرِجسی و مورگان، 300 نفر به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه بود. دانش آموزان انتخاب شده، پرسشنامه سبک دلبستگی کولینز و رید (1990) را تکمیل کردند. در مرحله بعد، براساس ملاک های ورود و نمرات نهایی توزیع پرسشنامه سبک دلبستگی سه گروه 15 نفری (اضطرابی دوسوگرا، اجتنابی و ایمن) انتخاب شدند و با آزمون های سرعت پردازش زاهلن/ وربیندونگز اسؤالد و روس (1978)، و رمزگردانی کی دی تی سیتزول (1995) ارزیابی شدند. نتایج تحلیل واریانس چندمتغیری و آزمون های تعقیبی بون فرنی نشان داد مدت زمان پردازش اطلاعات در دانش آموزان دارای سبک دلبستگی اضطرابی دوسوگرا بیشتر از دانش آموزان دارای سبک دلبستگی اجتنابی و ایمن است. همچنین، نتایج نشان داد عملکرد دانش آموزان دارای سبک دلبستگی ایمن بهتر از عملکرد دانش آموزان دارای سبک دلبستگی اضطرابی دوسوگرا و اجتنابی بوده است. براساس یافته های پژوهش حاضر می توان گفت سبک های دلبستگی در فرایندهای شناختی نقش محوری دارد. مهم ترین کاربست عملی این پژوهش اصلاح سبک زندگی و آموزش شیوه شکل گیری دلبستگی ایمن و روش های صحیح برقراری ارتباط با فرزندان است.

با وجود طراحی و برگزاری دوره های آموزشی تخصصی رایگان و اختیاری در زمینه های آموزشی و پژوهشی، استادان دانشگاه فرهنگیان از این دوره ها استقبال زیادی نمی کنند. از این رو، هدف پژوهش حاضر شناسایی بازدارنده های مشارکت اعضای هیئت علمی در فرصت های بالندگی است. پژوهش حاضر کیفی و با استراتژی داده بنیاد است. برای جمع آوری داده ها با 26 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام گرفت. معیار تعداد مصاحبه ها اشباع داده ها بود. داده های با روش شش مرحله ای آرباخ و سیلورستاین، شامل پیاده سازی متن، شناسایی ایده های تکراری و مطالعه متن مصاحبه، شناسایی بخش های مرتبط مصاحبه، شناسایی ایده های تکراری، تم سازی، خلق سازه های نظری، و روایتگری، تحلیل شد. یافته ها نشان داد مهم ترین موانع مشارکت استادان دانشگاه فرهنگیان در دوره های بالندگی حرفه ای عبارت اند از مانع فردی (شامل نگرش فرد نسبت به خود و نگرش فرد نسبت به شغل)، مانع سازمانی (شامل عامل شغلی، عامل دوره آموزشی، عامل فرهنگ سازمانی، عامل اقتصادی، و عامل ساختار سازمانی)، و مانع موقعیتی (شامل موقعیت اجتماعی فرد و موقعیت شغلی فرد). براساس نتایج، موانع مشارکت اعضای هیئت علمی در دوره های بالندگی چندبعدی و درهم تنیده است و در تعامل با هم سبب می شوند، استادان دانشگاه فرهنگیان تمایل به شرکت در دوره های بالندگی حرفه ای و به تبع آن یادگیری را نداشته باشند.

هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر ذهن آگاهی مبتنی بر شناخت درمانی بر بهزیستی روان شناختی و استرس تحصیلی دانش آموزان پایه اول دوره متوسطه دوم بود. پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و با رویکرد کمی  به روش آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه انجام گرفت. جامعه آماری پژوهش، همه دانش آموزان دختر پایه اول دوره متوسطه دوم شهر خرم آباد در سال تحصیلی 96-1395 بودند. نمونه مورد مطالعه پژوهش، متشکل از 30 نفر از اعضای جامعه آماری بود که به روش تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده ها در پژوهش حاضر پرسشنامه بود که شامل پرسشنامه های بهزیستی روان شناختی ریف (1989) و استرس تحصیلی کوهن و همکاران (1983) است. داده های گردآوری شده در پژوهش حاضر به روش تحلیل کوواریانس تجزیه وتحلیل شد. یافته های تحلیل کوواریانس نشان داد ذهن آگاهی مبتنی بر شناخت درمانی باعث افزایش بهزیستی روان شناختی و کاهش استرس تحصیلی دانش آموزان می شود. بنابراین، براساس نتایج، به نظر می رسد می توان با آموزش ذهن آگاهی، بهزیستی روان شناختی دانش آموزان را افزایش داده، و استرس تحصیلی آنان را کاهش داد، بر این اساس، برگزاری دوره های آموزشی و کارگاهی در زمینه بهبود و تقویت ذهن آگاهی به منظور کاهش استرس تحصیلی و افزایش بهزیستی روان شناختی در مراکز آموزشی توصیه می شود.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی شایستگی های اصلی معلمان دوره متوسطه از دیدگاه خبرگان تعلیم و تربیت انجام گرفته است. پژوهش حاضر به روش کیفی با استراتژی داده بنیاد اجرا شد. جامعه آماری پژوهش همه خبرگان تعلیم و تربیت دانشگاه های دولتی شهر تهران بودند که به روش نمونه گیری هدفمند، و با معیار اشباع داده ها، 18 نفر از آنان انتخاب شده اند. داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته جمع آوری شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها روش کدگذاری اسمیت (2007) به کار گرفته شد. همچنین، بررسی اعتبار پژوهش با روش بازبینی اعضا انجام گرفت. برای افزایش پایایی پژوهش روش های اجرای فرایند نظام مند ثبت، ضبط و نوشتن داده ها (ضبط صدا، پیاده سازی مصاحبه و نگارش داده های شفاهی) در همه مصاحبه ها و تحلیل روشمند داده ها و استخراج منطقی مقولات و مفاهیم انتزاعی کلان تر برمبنای روش کدگذاری به کار گرفته شد. براساس یافته های پژوهش، شایستگی های اصلی معلمان دوره متوسطه از دیدگاه خبرگان تعلیم و تربیت، شامل شایستگی های «ارتباطی»، «روان شناختی»، «خدماتی»، «پژوهشی»، «فردی» و «تربیتی» است که هریک از آن ها نیز از خرده شایستگی های متعددی تشکیل شده اند. شناخت و معرفی این شایستگی ها در نظام تربیت معلم کشور می تواند به سیاست گذاران، مدیران و برنامه ریزان آموزشی در اتخاذ راهبردهای مناسب برای کاهش شکاف بین وضع موجود و مطلوب در این زمینه و ارتقای وضعیت مؤلفه های شایستگی یاری رساند.

هدف پژوهش حاضر بررسی ساختار عاملی و ویژگی های روان سنجی پرسشنامه چندبعدی اشتیاق دانشجویان بوده است. جامعه آماری پژوهش را همه دانشجویان 18 تا 30 ساله دانشگاه رازی در نیم سال اول سال تحصیلی 1395-96 تشکیل دادند. نمونه پژوهش 230 نفر از دانشجویان بود که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند و به پرسشنامه چندبعدی اشتیاق دانشجویان، خودکارآمدی، مقیاس خودتنظیمی و عملکرد تحصیلی و مقیاس اهمال کاری تحصیلی (برای بررسی روایی همزمان) پاسخ دادند. پایایی از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ بررسی شد. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل عاملی و همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی نشان داد پرسشنامه از شش عامل اشباع شده و از شاخص های برازش مناسبی برخوردار است. بین اشتیاق دانشجویان با خودکارآمدی هیجانی، اجتماعی، تحصیلی و خودتنظیمی تحصیلی رابطه مثبت و معنا داری به دست آمد. همچنین، بین اشتیاق دانشجویان و اهمال کاری تحصیلی رابطه منفی برقرار است. در تحلیل عاملی تأییدی 48 گویه تأیید شد. نسخه فارسی پرسشنامه چندبعدی اشتیاق دانشجویان در جامعه دانشجویان، خصوصیات روان سنجیِ قابل قبولی دارد و می توان آن را به عنوان ابزاری معتبر در پژوهش های روان شناختی به کار گرفت. پژوهش حاضر شواهد نویدبخشی را درباره قابلیت کاربرد نسخه فارسی پرسشنامه چندبعدی اشتیاق دانشجویان در جمعیت دانشجویی فراهم کرده است.

پژوهش حاضر با هدف طراحی مدل عِلّی رابطه بین نگرش نسبت به کامپیوتر، اضطراب آمار، خودکارآمدی و پذیرش نرم افزار آماری انجام گرفت. این پژوهش با روش توصیفی - همبستگی انجام شد. جامعه آماری پژوهش شامل دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه شهید باهنر کرمان در سال تحصیلی 1393-94 بود. با روش نمونه گیری دردسترس و براساس جدول کرجسی و مورگان (1970)، 260 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه شهید باهنر کرمان که حداقل با یک نرم افزار آماری آشنایی داشتند، انتخاب شدند. از طریق پرسشنامه پذیرش نرم افزار آماری هسو، وانگ و چیو (2009)، مقیاس نگرش نسبت به کامپیوتر هاریسون و راینر (1992)، مقیاس اضطراب آمار کروز، کش و بولتون (1985)، و مقیاس خودکارآمدی نرم افزار آماری کامپی و هیگینز (1995) داده های پژوهش گردآوری شده، و برای تحلیل آن ها مدل سازی معادلات ساختاری انجام گرفت. نتایج نشان داد سهولت ادراک شده و سودمندی ادراک شده بر تمایل دانشجویان برای کاربرد نرم افزار آماری اثر مثبت دارند؛ در حالی که اضطراب آمار بر سه متغیر یادشده اثر منفی دارد. به علاوه، نگرش نسبت به کامپیوتر بر سهولت ادراک شده و سودمندی ادراک شده نرم افزار آماری اثر مثبت دارد، اما خودکارآمدی نرم افزار آماری بر سهولت ادراک شده نرم افزار آماری اثر منفی و بر سودمندی ادراک شده نرم افزار آماری اثر مثبت دارد. در نهایت، نتیجه گیری شد بیشترین استفاده از نرم افزار آماری زمانی است که دانشجویان آن نرم افزار را دانشجویان آسان و سودمند درک کنند.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی چگونگی فرهنگ روابط معلمان با همکاران، والدین و دانش آموزان در مدارس روستایی و چندپایه استان لرستان انجام گرفت. روش پژوهش، کیفی و از نوع توصیفی- قوم نگاری بوده است؛ نمونه بررسی شده معلمان ابتدایی مدارس چندپایه استان لرستان است که با روش نمونه گیری هدفمند و براساس اشباع نظری داده ها، 14 معلم انتخاب شد و با ابزارهای مشاهده مشارکتی و مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته داده ها جمع آوری شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها تحلیل محتوا انجام گرفت. یافته ها نشان داد معلمان دارای فرهنگ ارتباط مثبت و انتقادشده در ارتباط با همکاران، والدین و دانش آموزان بودند. فرهنگ ارتباط و مشارکت معلمان در ارتباط با همکاران، والدین و دانش آموزان باتوجه به شرایط محیط، سطح سواد و توقع همکاران، والدین و دانش آموزان متفاوت بود. از روابط مثبت می توان به به کارگرفتن اصول روابطکلامی و روابط غیرکلامی برای انتقال مفهوم درسی به دانش آموزان، اجرای جلسه های توجیهی برای والدین، ارتباط همراه با ادب و احترام، از روابط فرهنگی انتقادشده، می توان به بدخواهی و بدبینی معلمان نسبت به یکدیگر، حس رقابت منفی، بی تفاوتی و استفاده نکردن از فکر و ایده های یکدیگر در بین معلمان هم پایه، اهمیت دانش آموزان بعد از مواد درسی، گوش ندادن به صدای دانش آموزان، توقعات نابه جا والدین و بخشنامه ای بودن ارتباطات نام برد. نتایج مطالعه حاضر برای شناسایی تفاوت های فرهنگی و اقدامات لازم با توجه به شرایط کلاس های چندپایه در نظام آموزشی مفید و کارآمد است.

بی تفاوتی سازمانی یکی از عوامل اساسی کاهش کارایی، غیبت مکرر، اجتناب از پذیرش مسئولیت و دلسردی نسبت به کار است که باعث عقب ماندگی فکری، سقوط آرام و تخریب مستمر و بدون صدای سازمان است؛ بنابراین، هدف پژوهش حاضر طراحی مدل پیش بینی بی تفاوتی سازمانی براساس عدالت سازمانی، تعهد سازمانی و رضایت شغلی است. روش پژوهش توصیفی- همبستگی بوده، و جامعه آماری همه معلمان زن تربیت بدنی استان البرز با حداقل 5 سال سابقه خدمتی به تعداد 300 نفر بود. براساس جدول کرجسی و مورگان، 246 نفر از آن ها به طور تصادفی انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها پرسشنامه های عدالت سازمانی نیهوف و مورمن (1993)، رضایت شغلی اسپکتور (1985)، پرسشنامه 15 گویه ای تعهد سازمانی استیرز پورتر و پرسشنامه تعدیل شده بی تفاوتی سازمانی دانایی فرد، حسن زاده و سالاریه (1389) به کار گرفته شد. برای بررسی روایی صوری و محتوا پرسشنامه ها، نظرات اصلاحی 11 نفر از متخصصان به کار گرفته شد. همچنین، ضریب آلفای کرونباخ نشان داد که پایایی چهار پرسشنامه قابل قبول است. داده ها با روش های آماری همبستگی پیرسون و مدل سازی معادلات ساختاری با نرم افزار Amos تحلیل شد. نتایج تحلیل مسیر نشان داد مدل پیشنهادی با داده های پژوهش برازش مناسبی دارد و متغیرهای عدالت سازمانی و رضایت شغلی به طور مستقیم و غیرمستقیم و تعهد سازمانی به طور مستقیم بر بی تفاوتی سازمانی تأثیر دارند. براساس نتایج، برای پیشبرد اهداف تربیت بدنی در مدارس، مدیران و مسئولان آموزش وپرورش باید به متغیرهای رفتار فردی و سازمانی معلمان تربیت بدنی توجه بیشتری داشته باشند.

هدف پژوهش حاضر، شناسایی عوامل مؤثر در ﻧﻈﺎم رتبه بندی ﻣﺪارس ﻣﺘﻮسطه دوره دوم و طراحی مدلی برای آن است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، و از نظر روش آمیخته است. جامعه پژوهش در بخش کیفی، 12 نفر از متخصصان حوزه مدیریت آموزشی بودند که به شیوه هدفمند انتخاب شدند، و در بخش کمّی، 406 نفر از مدیران مدارس متوسطه دوم شهر تهران بود. حجم نمونه براساس فرمول کوکران 198 نفر در نظر گرفته شد که به روش خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. برای انجام دادن پژوهش، نخست از طریق مطالعه مبانی نظری و مصاحبه با صاحب نظران، عوامل و مؤلفه های مؤثر در نظام رتبه بندی مدارس متوسطه شناسایی شد. سپس، با به کارگیری مؤلفه های استخراج شده، پرسشنامه طراحی شد. تجزیه وتحلیل داده ها در بخش کیفی با بهره گیری از نرم افزار کیفی NVivo کدگذاری و تحلیل شد و در بخش کمّی، تحلیل عاملی تأییدی با نرم افزار SPSS انجام گرفت. نتایج نشان داد عوامل مؤثر در نظام رتبه بندی مدارس شامل هشت مؤلفه «امور پرورشی» در جایگاه نخست، «امور آموزشی» در جایگاه دوم، «امور حرفه ای» در جایگاه سوم، «امور خدماتی» در جایگاه چهارم، «امور رهبری» در جایگاه پنجم، «امور ارزشیابی» در جایگاه ششم، «امور پژوهشی» در جایگاه هفتم و «امور سرمایه ای» در جایگاه هشتم قرار دارد که در نظام رتبه بندی مدارس 143/69 درصد واریانس را تبیین می کنند. در نهایت، براساس عوامل شناسایی شده مدل نهایی پژوهش با به کارگیری تحلیل عاملی تأییدی تدوین شده است.

هدف پژوهش حاضر ارائه مدل عوامل مؤثر در شکل گیری دانش ضروری برای دبیران در تلفیق فناوری است. پژوهش حاضر از منظر هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری توصیفی- همبستگی است. جامعه آماری پژوهش دبیران مقطع متوسطه شهر شیراز در سال تحصیلی 93 -94 است که تعداد آن ها 5824 نفر (زن و مرد) بود. براساس فرمول کوکران، 255 نفر با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه های ساهین (2011)، چای و همکاران (2011)، نیدرهاوزر و پرکمن (2008)، و چنن- موران و ولفولک هوی (2001) بود. برای آزمون فرضیه های پژوهش مدل سازی معادلات ساختاری استفاده گردید. یافته ها نشان داد بین همه حوزه های دانش محتوایی تربیتی فناوری همبستگی مثبت و معنادار وجود دارد و دانش محتوا، دانش تربیتی، دانش محتوای فناوری، دانش تربیتی فناوری، دانش محتوای تربیتی بر دانش محتوایی تربیتی فناوری (دانش ضروریِ معلم) اثر مستقیم دارند. علاوه بر این، دانش فناوری، دانش محتوا و دانش تربیتی به طریق غیرمستقیم بر دانش محتوایی تربیتی فناوری تأثیر دارند و بیشترین اثر کل مربوط به دانش محتواست.

هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه سخت کوشی و برون گرایی با عملکرد تحصیلی است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی بوده و به روش توصیفی- همبستگی انجام گرفته است. جامعه آماری پژوهش دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد در نیمه اول سال تحصیلی 93-94 است. تعداد اعضای جامعه 25328 نفر بوده که براساس جدول کرجسی و مورگان، 230 نفر به روش دردسترس انتخاب شد. داده ها با پرسشنامه سخت کوشی بارتون (1992)، و مقیاس کوتاه شده نئو (1985) جمع آوری شد. همچنین، برای سنجش عملکرد تحصیلی، گزارش های تحصیلی دانشجویان به کار گرفته شد. نتایج پژوهش نشان داد رابطه سخت کوشی و عملکرد تحصیلی مثبت و معنادار است. همچنین، اگرچه هر سه مؤلفه سخت کوشی (تعهد، کنترل و مبارزه طلبی) با عملکرد تحصیلی همبستگی مثبت دارند، تنها مؤلفه های تعهد و کنترل رابطه معناداری را با عملکرد تحصیلی داشته اند. در پژوهش حاضر بین برون گرایی و عملکرد تحصیلی دانشجویان رابطه معناداری یافت نشد. در مجموع، نتایج حاکی از آن است که اگرچه برون گرایی دانشجویان با عملکرد تحصیلی آنان ارتباط معناداری ندارد، دانشجویانی با سخت کوشی بالاتر، در عملکرد تحصیلی نیز بهتر عمل می کنند. در نتیجه، میان برخی مؤلفه های روان شناختی سخت کوشی مانند تعهد، کنترل و عملکرد تحصیلی رابطه وجود دارد و سخت کوشی می تواند عملکرد تحصیلی را پیش بینی کند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه رفتارهای اخلاقی سازمانی و رفتارهای غیراخلاقی دبیران انجام گرفت. عدالت سازمانی، تعهد سازمانی و رضایت شغلی به عنوان رفتارهای اخلاقی سازمانی در نظر گرفته شده، و نقش میانجی تعهد سازمانی بین رفتارهای اخلاقی و غیراخلاقی بررسی شد. روش پژوهش، توصیفی- همبستگی است که مبتنی بر مدل سازی معادلات ساختاری انجام گرفت. جامعه آماری پژوهش حاضر 4625 نفر از دبیران دبیرستان های شهر اصفهان در سال تحصیلی 97-1396 است. از این تعداد براساس جدول کوهن و همکاران، 357 نفر به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه های عدالت سازمانی مورمن و نیهوف (1996)، تعهد سازمانی آلن و می یر (1990)، رضایت شغلی اسمیت، کندال و هیولین (1969)، و رفتارهای غیراخلاقی پترسون (2002) بود. برای تجزیه وتحلیل داده ها روش تحلیل مسیر با نرم افزار لیزرل اجرا شد. یافته ها نشان داد رفتارهای غیراخلاقی به طور منفی با رضایت از کار، رضایت از پرداخت و رضایت از همکار رابطه معنادار دارد. همچنین، یافته های تحلیل مسیر نشان داد تعهد مستمر، رضایت از کار، رضایت از پرداخت و رضایت از همکار بر رفتارهای غیراخلاقی اثر مستقیم می گذارند. همچنین، یافته ها نشان داد با افزایش رضایت شغلی، تعهد مستمر و وابستگی معلمان به شغل، در مدارس رفتارهای غیراخلاقی کاهش می یابد.