پژوهش در آموزش زبان و ادبیات فارسی

روش های تدریس فعال و سازنده گرا برای یادگیری بهتر و عمیقتر طراحی شدند؛ وجود تنوع در رویکردها، الگوها، روش ها و فنون تدریس، انتخاب هر یک از آن ها را برای دروس مختلف دشوار می کند. یکی از وظایف حرفه ای معلم، انتخاب درست و مناسب روش تدریس برای انواع محتوای درسی است. این پژوهش با انتخاب روش درس پژوهی برای آموزش داستان نویسی که بخشی از سرفصل درس نگارش خلاق دانشگاه فرهنگیان است، به مقایسه تاثیر این روش با روش سنتی پرداخته است. جامعه آماری این پژوهش، دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان مازندران هستند کهدر بین آن ها به طور تصادفی، دو گروه از ورودی های علوم تربیتی 97 به عنوان گروه آزمایش و گروه گواه انتخاب شدند. هر یک از گروه ها بعد از ارائه متغیر مستقل مورد آزمون قرار گرفتند و نتایج تحقیق نشان داد گروه آزمایش (آموزش دیده به روش درس پژوهی) نه تنها در کل بلکه در نگارش تمام عناصر داستان، نسبت به گروه کنترل (آموزش دیده به روش سنتی)، به نمرات بالاتری دست یافت. بیشترین تفاوت نمره در عنصر پیرنگ و کمترین تفاوت در عنصر نقطه تعلیق مشهود بود.

در اکثر کتاب های بدیعی، لفّ و نشر را به مرتب و نامرتب یا مشوّش تقسیم کرده اند. در پاره ای از این کتاب ها، لفّ و نشر مشوّش به معکوس و مختلط هم دسته بندی شده است. روح الله هادی هم از دید رابطه موجود بین لف ها و نشرها به تقسیم بندی دیگری دست یازیده و به اقسامی مثل «مفعول و فعل»، «فاعل و فعل»، «مشبه و مشبه به» و ... قایل شده است. این مقاله، دسته بندی جدیدی از لف و نشر ارائه داده است. مبنای این تقسیم بندی، دسته و تعداد است؛ یعنی شاعر، لفّ و نشر را در چند دسته سامان دهی کرده و هر دسته، چند عضو دارد یا چندتایی است. شاخه های این تقسیم بندی زیاد است که از ساده ترین آن ها، یعنی دو دسته دوتایی شروع می شود و به تعداد آن ها یا تعداد اعضای هر دسته، افزوده می شود.

اغلب پژوهشگرانی که دربارهشعر سبک هندی تحقیق کرده اند، کمتر به ساخت،نوع و معنای ترکیبات این اشعار پرداخته اند. از این رو، هدف اصلی ما در این مقاله، پرداختن به ترکیبات اشعار چند تن از شاعران سبک هندی(بیدل، فیضی، طالب، سلیم، غنی و حزین) از حیث «روابط نحوی» (روابط مسندی، فاعلی، مفعولی، متممی و ...) و «هسته معنایی» در گروه های«برون مرکز» و «درون مرکز» و طبقه بندی آن ها بر اساس دستورگشتاری و تعیین ژرف ساخت و روساخت شانبه کمک مدل ها و نمودارهای گوناگون بوده است. روش این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و چنان که گذشت، بر پایهیافته های زبان شناسی جدید و نظریهزایاگشتاری شکل گرفته است. کشفترکیبات خاص و این که از میان شاعران مورد نظر،بیشترین و ظریف ترین ترکیبات خاص از آنِ بیدل دهلویاست، از نتایج مهم این پژوهش به حساب می آیند.

مقوله فعل مرکب در زبان فارسی، از دیرباز تاکنون مورد توجه دستورنویسان و زبان شناسان بوده و اغلب این پژوهشگران درباره اش بحث کرده و کوشیده اند تا ملاک های مناسبی برای شناخت آن از فعل ساده ارائه دهند. از آن جا که با همه این تلاش ها، مقوله فعل مرکب همچنان از مباحث مبهم دستور زبان فارسی به نظرمی رسد، نگارنده کوشیده است تا در این مقاله، با تکیه بر اصول دستور توصیفی و ساختگرایی و با مروری بر مطالعات صورت گرفته (سنتی و جدید)، مجدداً این موضوع را مورد بررسی قراردهد. شواهد مورد نیاز برای این پژوهش از کتاب های درسی و دانشگاهی زبان فارسی معیار امروز (گونه نوشتاری) استخراج شده اند و افعال مرکب به دست آمده از حجم نمونه (هزار صفحه)، طبقه بندی و توصیف شده اند. از این جامعه آماری، قریب به هزار و دویست و سی فعل به دست آمده که از این تعداد، دویست و پنجاه و سه فعل، مرکب است. این افعال بر اساس دو فرایند ترکیب و انضمام بررسی و تفکیک شده اند. در فرایند ترکیب، بیشترین بسامد از آنِ اسم و همکرد «کردن» است. همچنین در این مقاله، نشان داده شده است که در زبان فارسی به دلیل ساختار ترکیبی زبان، گویشوران به سمت افعال ترکیبی، به جای افعال ساده، گرایش بیشتری دارند؛ به این معنی که در زبان فارسی به جای استفاده از صورت ساده افعال، مانند سرخیدن، طلبیدن و... صورت های مرکب سرخ شدن و طلب کردن استعمال می شود و در این افعال، عنصر فعلی دقیقاً معادل با یک علامت مصدری (یدن) است. بنابراین، وجود فعل مرکب در زبان فارسی انکارناپذیر است. در این مقاله، همچنین برای شناخت افعال مرکب در زبان فارسی، پنج معیار آوایی، سازه ای، نحوی، معنایی و ساختاری پیشنهاد شده است.