روابط خارجی

روابط خارجی

روابط خارجی سال دوازدهم زمستان 1399 شماره 4 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

مقایسه تطبیقی قدرت هوشمند چین و ایالات متحده آمریکا در آفریقا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آفریقا ایالات متحده آمریکا چین قدرت نرم و سخت قدرت هوشمند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 378 تعداد دانلود : 567
آفریقا در سال های اخیر بسیار مورد توجه چین و آمریکا قرار گرفته است. با بررسی قدرت نرم و سخت به کار گرفته شده این دو کشور در آفریقا، از جمله فعالیت در حوزه فرهنگی، سیاسی، دیپلماسی، اقتصادی و نظامی، این نتیجه حاصل می شود که هریک از قدرت ها سعی بر آن دارند که حوزه نفوذ خود را در این قاره افزایش دهند. بنابراین در دهه های اخیر بهره گیری از قدرت هوشمند به یکی از مهم ترین جنبه های استراتژی سیاست خارجی قدرت های بزرگ تبدیل شده است. دولت مردان چین و آمریکا به منظور رسیدن به اهداف خود، گام های مؤثری در جهت افزایش نفوذ و جایگاهشان در آفریقا برداشته اند. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که «بهره گیری از قدرت سخت و استفاده از سازوکارهای قدرت نرم در سیاست خارجی چین و آمریکا در قبال آفریقا چه جایگاهی دارد؟» در پاسخ این فرضیه با روش تطبیقی – تاریخی بررسی می شود که میزان هم پوشانی و استفاده متوازن از ابزارها و منابع قدرت هوشمند میان چین و آمریکا متفاوت است. نحوه به کارگیری مؤلفه های قدرت نرم و سخت از سوی دو کشور، نشان می دهد که نخبگان چین با ایجاد هارمونی و بهره گیری متوازن از منابع و ابزارهای قدرت هوشمند و بدون ایجاد محدودیت توانسته اند جایگاه خود را نسبت به آمریکا در آفریقا افزایش دهند.
۲.

جایگاه قدرت نرم در سیاست خارجی هند: مطالعه موردی دوره نخست وزیری نارندرا مودی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: هند قدرت نرم دیپلماسی سیاست خارجی نارندرا مودی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 193 تعداد دانلود : 649
در سال های اخیر قدرت نرم به ابزاری مهم برای دولت ها جهت دستیابی به اهداف سیاست خارجی تبدیل شده است. کشور هند نیز با توجه به منابع غنی قدرت نرم، تلاش های زیادی به منظور استفاده از این ظرفیت جهت نیل به اهداف سیاست خارجی خود کرده است. در میان رهبران هند «نارندرا مودی» توجه ویژه ای به ظرفیت قدرت نرم در سیاست خارجی هند نشان داده است. این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی در پی پاسخ گویی به این پرسش است که «چرا نارندرا مودی توجه ویژه ای به ظرفیت قدرت نرم هند داشته است؟». بر اساس یافته های پژوهش، مهم ترین دلایل توجه ویژه مودی به قدرت نرم در سطح فروملی، وضعیت بهتر فناوری ارتباطات و شبکه های اجتماعی در هند نسبت به گذشته و استفاده از این ظرفیت جهت بهبود دیپلماسی عمومی کشور، وضعیت نامطلوب زیرساخت ها در هند و تلاش جهت جذب سرمایه گذاری خارجی در این حوزه و ارتقای صنعت گردشگری؛ در سطح منطقه ای، تمرکز رقبای منطقه ای مانند چین بر قدرت نرم و جلوگیری از نفوذ نرم چین در منطقه جنوب آسیا و در سطح جهانی، ارتقای تصویر جهانی هند به عنوان کشوری هسته ای و قدرتی نوظهور و کاهش نگرانی ها در مورد گسترش روزافزون توان نظامی این کشور است.
۳.

دیپلماسی انرژی و راهبرد موازنه منطقه ای روسیه در خاورمیانه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: روسیه دیپلماسی انرژی موازنه قوا خاورمیانه سیاست خارجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 325 تعداد دانلود : 878
منطقه خاورمیانه در دوران شوروی اهمیت بالایی برای مسکو نداشت، اما با فروپاشی این کشور از یک سو و بروز تحولات ژئوپلیتیک به ویژه پس از تحولات بیداری اسلامی، اهمیت خاورمیانه برای روسیه به مرور افزایش یافته است. قرابت جغرافیایی حوزه منافع حیاتی این کشور با خاورمیانه سبب شده تا مسکو همواره نسبت به موازنه قدرت در خاورمیانه، حساسیت بالایی داشته باشد؛ همان طور که نقش آفرینی این کشور در بحران سوریه این مهم را به وضوح نشان داد. در سال های اخیر، مسکو تلاش کرده تا با ابزار «دیپلماسی انرژی»، ضمن تقویت بُعد نرم سیاست خارجی این کشور در منطقه، در حفظ موازنه قوا میان قدرت های اصلی در این منطقه، تأثیرگذار باشد. لذا مقاله پیش رو با تکیه بر روش مطالعه موردی کیفی با طرح این پرسش که «روسیه چگونه با رهیافت دیپلماسی انرژی به موازنه در میان کنشگران این منطقه می پردازد؟» به بررسی رفتار این کشور در قبال ایران، عربستان سعودی، ترکیه و اسرائیل می پردازد. فرضیه پژوهش آن است که روسیه با استفاده از ابزار انرژی، می کوشد تا قدرت های منطقه ای را به سمت همکاری با خود سوق داده تا ضمن گسترش حوزه نفوذ در منطقه، افزایش قدرت تأثیرگذاری در بازارهای جهانی و کنترل نفوذ غرب، به برقراری موازنه قدرت در منطقه کمک کند. همکاری این کشور در صنعت گاز ایران، روابط این کشور با عربستان در چهارچوب «اوپک پلاس»، همکاری با ترکیه و حضور در صنعت گاز اسرائیل، نمونه ای از این ابتکارهای دیپلماسی انرژی روسیه در خاورمیانه به شمار می روند که فصل مشترک آن ها، موازنه بخشی میان قدرت های منطقه ای است.
۴.

بحران نظام نمادین و تأثیر آن بر شکل گیری جنبش جلیقه زردها در فرانسه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: بحران نمایندگی جلیقه زردها جنبش اجتماعی سرمایه نمادین فرانسه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 959 تعداد دانلود : 785
جنبش جلیقه زردها در فرانسه معرف نوعی کسری دموکراتیک و بحران نمایندگی دولت است. شاید کاربرد عبارت «بحران در نظام نمادین» برای توصیف وضعیت کنونی فرانسه مناسب تر باشد. این مفهوم توسط «پیر بوردیو» مطرح شد. کنش اجتماعی در معرفت شناسی بوردیو در وهله اول تحت عنوان دوگانه «هیسترسیز» و «دوکسا» صورت بندی می شود و در وهله دوم ماهیت طبقاتی دارد. حال پرسش این است که بحران نظام نمادین چگونه منجر به شکل گیری جنبش جلیقه زردها در فرانسه شد؟ می توان این فرضیه را طرح کرد که تضعیف قدرت نمادین سبب تردید در دوکسا به عنوان عنصر مشروعیت دولت از یک سو و پیدایش هیسترسیز در جامعه از سوی دیگر شد؛ که ماحصل آن جنبش جلیقه زردها بود. این پژوهش در قسمت چارچوب نظری و روش شناسی از نظریه پراکسیلوژی بوردیو بهره برده است. طبق نظریه بوردیو، خصلت، سرمایه و میدان شاخص های اصلی نظام نمادین هستند و بحران در نظام از میان آن ها آغاز می شود. پس از بررسی سه شاخص مذکور، مشخص شد که سرمایه نمادین در فرانسه تضعیف شده و این مسئله توان دولت در اعمال خشونت نمادین را تحت تأثیر قرار داه است. این کاستی، دوکسا را که در فرانسه در قالب نئولیبرالیسم ظاهر شده است؛ نزد شهروندان زیر سوال برده و منجر به پیدایش و تداوم جنبش گردیده است. روش گردآوری داده ها در این پژوهش کتابخانه ای و مشاهده میدانی است.
۵.

ساختار چند قطبی و معادلات جدید منطقه غرب آسیا در سلسله مراتب روابط ژئوپلیتیکی قرن بیست و یکم (درس هایی از خاورمیانه)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نظام چند قطبی ژئوپلیتیک خاورمیانه آمریکا تیوکی ANOVA

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 592 تعداد دانلود : 343
در فضای ژئوپلتیکی پیشِ رو و پس از گذار، اهمیت منطقه خاورمیانه از نظر ژئوپلتیکی و ژئواکونومی چند برابر خواهد شد. لذا بررسی این سازه ژئوپلیتیکی بسیار حائز اهمیت است. در این پژوهش، ابعاد مختلف مسئله مورد مطالعه به کمک روش توصیفی و تحلیلی بررسی شده است. اهداف پژوهش حاضر عبارتند از: الف) شناسایی مهم ترین نشانه های قدرت نمایی دولت های خارجی در خاورمیانه؛ ب) بررسی روند افول نظام تک قطبی به دو یا چندقطبی براساس قدرت گیری کشورها در این منطقه و ج) تحلیل مهم ترین تئوری سیاست خارجی نظام تک قطبی در رابطه با رویدادهای خاورمیانه. متغیرهای این پژوهش شامل متغیر مستقل (تغیر سلسله مراتب روابط قدرت در جهان) و متغیر وابسته (رویدادهای مهم در اقصی نقاط جهان و به ویژه خاورمیانه) می باشد. روش پژوهش به شیوه ترکیبی از روش توصیفی (کتابخانه ای) و تحلیلی بر پایه شیوه استقرایی به کمک روش های آماری و نرم افزار است. برای تحلیل اهداف مطرح شده از پرسش نامه (براساس جامعه آماری 19 نفره از کارشناسان علوم سیاسی بر اساس طیف «ساتی» و «لیکرت») بر مبنای مدل های تصمیم گیری چندمتغیره (ahp-topsis)، روش های آماری آنالیز واریانس یک طرفه و تعقیبی تیوکی HSD و به کمک نرم افزارهای Spss25, Excel 2016, ExpertChoice 11 استفاده شده است. یافته ها حاکی از آن است که عامل نظامی، یعنی جنگ داخلی سوریه با مقدار 736/0 (وزن نهایی ماتریسی) بیش از هر عامل دیگری موجب قدرت نمایی دولت های خارجی در منطقه خاورمیانه به ویژه آمریکا و روسیه گردید؛ اما به طور کلی در عامل نظامی و سیاسی، نقش آمریکا در خاورمیانه پررنگ بوده و در زمینه اقتصادی، چین نقش مهم تری ایفا می کند. همچنین دورنمای آینده روابط بین الملل بیانگر آن است که کشور چین با مقدار 0.839 نزدیک ترین فاصله را تا راه حل ایدئال دارد؛ یعنی کاندیدای اصلی برهم زدن نظام هژمونی در جهان و خاورمیانه بوده و نظام جهانی را به سمت دو قطبی (احیاناً فراقطبی) هدایت می کند. به علاوه، ایالات متحده در زمینه فلسفه های سیاسی موجود از فلسفه سیاسی هابزی با 0.016=Sig بیش از سایر موارد استفاده می کند؛ به طوری که از سال 1991م. معمولاً از «فلسفه هابزی» (منازعه) در قبال کشورهای خاورمیانه استفاده کرده است.
۶.

قلمرو مشارکت روسیه درطرح ابتکار کمربند و راه چین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: چین روسیه ابتکار کمربند و راه انرژی خاور دور اوراسیا ترانزیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 472 تعداد دانلود : 815
اهمیت روزافزون جایگاه چین در نظم جهانی و افزایش قدرت ابراز وجود در تطابق با اهدافِ تعریف شده آن، پرسش هایی را در مورد چگونگی قرارگیری روسیه در طرح ابتکار کمربند و راهِ چین ایجاد کرده است. به ویژه در مورد اینکه چگونه روابط نامتقارن دو کشور، زمینه را برای همگرایی و مشارکت راهبردی آن ها در اوراسیا فراهم می کند. درک پویایی راهبرد جهانی چین و چگونگی ارتباط روسیه با مؤلفه هایی که منافع خود را در قالب این طرح جستجو می کند؛ نقطه شروع چنین ارزیابی است. بر این اساس و در مقام فرضیه، روسیه موقعیت جغرافیایی خود را برای توسعه پایدار و همچنین عبور از تحریم های غرب، بسیار جذاب می بیند. جنبه اتصال دهندگی ابتکار کمربند و راه که در پی بهبود پیوندهای مواصلاتی بین شرق و غرب است، ذاتاً با تمایل مسکو برای انتقال منابع انرژی و نیز گشودن پتانسیل ترانزیتیِ روسیه در اوراسیا و شمالگان سازگاری دارد. برخلاف نگاه ژئوپلیتیک چین، نگاه و رویکرد روسیه در شرایط کنونی اقتصادی است. از همین رو عناصر مشارکت روسیه در طرح ابتکار کمربند و راه، آنچنان که مقام های دو کشور ادعا می کنند؛ به طور نظام مند تعریف و ارزیابی تجربی نشده اند. نظر به این مهم، مقاله حاضر ابتدا موضوعیت تاریخی تجارت و پیوندهای مواصلاتی چین و روسیه را مورد توجه قرا می دهد؛ سپس پروژه های اصلی ابتکار کمربند و راه - که اهداف چین و سطح مشارکت روسیه را نشان می دهد - در پرتو توافق های کلیدی مرتبط با این پروژه و همچنین ریسک ها و ملاحظات آن به تفصیل مطمح نظر قرار می گیرند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۵۷