هنر و تمدن شرق

هنر و تمدن شرق

هنر و تمدن شرق سال نهم تابستان 1400 شماره 32 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

معرفی و تحلیل نمادین در نقوش پته کرمان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پته زرتشتی نقوش گیاهی نقوش هندسی نقوش پرندگان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 874 تعداد دانلود : 733
پته دوزی از هنرهای تزیینی-کاربردی است که از گذشته های دور، نزد زنان زرتشتی کرمان رایج بوده و هنری خاص و پرطرفدار محسوب می شده است. امروزه نیز پته را در تزیین انواع وسایل دکوراتیو و کاربردی می توان مشاهده کرد و دلیلی بر همه گیری این هنر نزد مردم شده است. در پژوهش پیش رو تلاش شد با شناسایی نقوش و نمادشناسی آن ها به معرفی، رمزگشایی و رفع ابهامات موجود در زمینه نقش های  اصیل و جدید پته کرمان پرداخته شود. تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و به جهت کیفیت توصیفی-تحلیلی است. جمع آوری اطلاعات به صورت مطالعات کتابخانه ای (اسنادی) و میدانی (گفت وگوی حضوری با کارشناسان، شامل افراد: دوزنده، رفوگر و فروشنده پته) انجام پذیرفت که از نظر جامعه آماری 21 نقش از نقوش پته در قالب جدول مورد تحلیل قرارگرفتند. در تقسیم بندی نقوش پته، سه دسته اصلی و هرکدام شامل تقسیم بندی های کوچک تر را می توان نام برد:1. گیاهی 2. هندسی و انتزاعی 3. پرندگان. برخی از نقش ها مانند سرو درگذشته متداول بوده اند، اما برخی نیز مانند خفاشی در دوران معاصر مورد استفاده قرارگرفته اند. نقوش نام برده غالباً نمادین هستند (درخت سرو نماد جاودانگی، ترنج نماد حرکت به سمت کمال آغازین) اما برخی از نقش ها صرفاً برگرفته از طبیعت و گاه ذهنی و یا تاکنون شناخته نشده اند (از جمله: گل شکوفه و رز که برای پرکردن فضای زمینه کاربرد دارند). هنرهای دستی در هر دوره بازنمایی اعتقادات، سلایق، افکار و فرهنگ حاکم بر آن دوره است که با بررسی هنر و فرهنگ می توان به ویژگی های خاص هرکدام در ادوار مختلف پی برد. بر این اساس هنر پته دوزی کرمان به جهت قدمت، اصیل ترین هنر این خطه محسوب می شود و نقش و نگاره های آن، بازتاب فرهنگ کهن زرتشتی است. 
۲.

نقش کاربرد حروف و خوشنویسی در هنر عمومی (مقایسه سه نمونه هنر عمومی حروف محور ایرانی با سه نمونه غیر ایرانی در دهه اخیر)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: هنر پست مدرن هنر عمومی حروف محوری خوشنویسی هنر معاصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 993 تعداد دانلود : 939
این پژوهش در نظر دارد تأثیر خط و خوشنویسی در برقراری ارتباط میان مخاطب و اثر را در بستر هنر عمومی بررسی کند. ایجاد ارتباط میان اثر هنری و مخاطب، از مهمترین مباحث هنر پست مدرن است که در هنرهای عمومی بیش از دیگر هنرها دست یافتنی است. بر این اساس نوع ارتباط حاصل از کاربرد حروف در هنر عمومی متفاوت است.زیرا حروف به عنوان عنصری بصری، نقش فرهنگی در تاریخ دارند. جهت مقایسه تأثیرکاربرد حروف و خط در هنر عمومی، سه نمونه اثر ایرانی و سه نمونه اثر خارجی حروف محور مقایسه شده است. این پژوهش روش توصیفی را در زیرمجموعه نوع پژوهش های کیفی مدنظر قرار داده است.اهمیت پژوهش تبیین اهمیت فرهنگی و هویت حروف و خط در هنرهای جدید و پست مدرن ایران و نیز اهمیت آن در برقراری ارتباط با مخاطب در هنرهای عمومی (Public Art) است.در این پژوهش به دنبال پاسخ گویی به این سؤال هستیم که کاربرد خط و خوشنویسی در آثار هنر عمومی، از طریق تقویت چه شاخصه هایی می تواند به ارتباط مؤثر اثر و مخاطب منجر شود؟جهت پاسخگویی به این سؤال، این فرضیه مطرح می شود که کاربرد خط و حروف در هنرهای عمومی، علاوه بر کارکرد ارتباطی آن در انتقال مفهوم، چنانچه متناسب با پیشینه هویتی مخاطبان خود به کار رود، می تواند به برقراری ارتباط بهتر اثر و مخاطب منجر شود.در نمونه های بررسی شده دو اثر از «آل سید» و «پرویز تناولی» به عنوان آثار موفق در حوزه هنر عمومی تشخیص داده شدند. میزان درهم تنیدگی این آثار با بستر شهر و ارتباط حروف با بستر فرهنگی مخاطب از عوامل تأثیرگذار در موفقیت آثار حروف محور عمومی تشخیص داده شد.براساس یافته های پژوهش خصوصیات هنر عمومی در ارتباط با مخاطب که به نسبت سایر هنرهای پست مدرن می تواند ارتباط بیشتری با مخاطب برقرار کند، عبارتند از: نمایش در فضای عمومی، در دسترس بودن مخاطب عام، تحت تأثیر قراردادن توده مردم، دعوت به مشارکت مخاطب، ایجاد حس شعف و شادمانی، زیباسازی فضای شهری، انتقال بهتر پیام و پایداری اطلاعات. علاوه بر موارد ذکر شده، در هنرهای عمومی که از خط و خوشنویسی به عنوان عامل بصری اصلی اثر بهره می برند، چنانچه تناسب زبان و خط با فرهنگ و هویت مخاطبین در نظر گرفته شود، مهمترین وجه هنر عمومی در ارتباط با مخاطب در این گونه آثار تحقق خواهد یافت و می توان نسبت به برقراری تعامل مؤثرتر مخاطب و اثر اطمینان بیشتری یافت.
۳.

بررسی تطبیقی نحوه انعکاس اندیشه شاعر و طراح بر معماری باغ مزار (نمونه های موردی: باغ آرامگاه حافظ و سعدی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: باغ آرامگاه آندره گدار محسن فروغی حافظیه سعدیه شیراز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 199 تعداد دانلود : 564
باغ مزار یا باغ آرامگاه، طراحی یک نماد و نشان یادبود است که نمایان کننده عقاید، دیدگاه ها و باور فرد آرمیده در آن است. بنابراین باتوجه به اینکه آیندگان از این مکان دیدن می کنند، بهتر است که جاودان و پایدار باشد. همان طور که در پژوهش های گوناگون مطرح شده، راز جاودانگی یک اثر، داشتن ارتباط آن با تماشاگر و بهره بردار است. تبعیت از الگوهای فرهنگی و اقلیمی و تناسب با شرایط منطقه و جامعه از ضروریات آن است؛ از همین رو انعطاف پذیری، تناسب با زمانه و انتقال معنا از الزامات طراحی فضاها و بناهای یادمانی است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است و  با رویکرد پدیدارشناسانه به تفسیر معیارهای مؤثر در انعکاس اندیشه شاعر و طراح بر آرامگاه و در ثبت و انتقال هویت فرهنگی-مکانی شهر پرداخته است. در این راستا دو نمونه موردی آرامگاه در شیراز به عنوان شهری با چندین بنای آرامگاهی انتخاب شده و روش جمع آوری اطلاعات، به صورت کتابخانه ای و میدانی همراه با مستندنگاری مورد تحلیل و تفسیر قرار گرفته است. با توجه به نتایج حاصله و سنجش قیاسی نمونه ها براساس معماری ایرانی، فرهنگ و محیط زندگی (شیراز) بر اندیشه شاعر و طراح در معماری باغ آرامگاه ها تأثیر گذاشته است. اصول معماری ایرانی مورد توجه در آرامستان شامل موارد ذیل می شود: ترکیب معماری سنتی و مدرن، تقارن، مقیاس انسانی، تزیینات، نماد، مصالح و اصول باغ سازی معماری ایرانی که در نهایت باعث خلق معماری متناسب با فرهنگ منطقه شده است.
۴.

پژوهشی در معناشناسی و ویژگی های بازنمود اساطیر مصر باستان در بازی رایانه ای: «کیش یک قاتل: ریشه ها»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بازی رایانه ای اساطیر نماد مصر باستان شبیه سازی کیش یک قاتل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 121 تعداد دانلود : 872
امروزه سازندگان بازی‌‌های رایانه‌ای به بازنمایی رخدادهای گوناگون و موضوعات متنوعی می‌پردازند. بازسازی تمدن‌های باستانی و استفاده از ظرفیت‌های تاریخی و اساطیری از جمله موضوعاتی است که در بسیاری از بازی‌ها مورد توجه قرارگرفته است. اساطیر، از اصلی‌ترین عناصر سازندۀ فرهنگی هر تمدن به شمار می‌روند. شناخت فرهنگ اساطیری هر تمدن منجر به آشنایی هرچه بیشتر با نگرش پیشینیان در باب پدیده‌های هستی خواهد شد. زبان آثار اساطیری زبانی نمادین است. همان‌طور که مقولۀ نماد و نمادشناسی در بسیاری از شاخه‌های علوم انسانی همواره بازتاب داشته و مورد بحث و تأکید قرار گرفته است؛ با توجه به ظرفیت‌های بازی‌های رایانه‌ای در بازتاب نمادها و اساطیر، این مقوله می‌تواند در این رسانة نوین هنری نیز مورد توجه و بازشناسی قرار گیرد. یکی از بازی‌های رایانه‌ای موفقی که به بازسازی واقع‌گرایانۀ تمدن‌های باستانی پرداخته، بازی «کیش یک قاتل: ریشه‌ها» است. این بازی با بازسازی تمدن کهن و عظیم مصر باستان، واکنش‌های مثبت بسیاری دریافت کرد. یکی از جنبه‌هایی که در این بازی مورد بازسازی قرار گرفته، توجه به خدایان، اساطیر، نقوش و نمادها است. پژوهش حاضر برای اولین بار در کشور به بررسی و نمادشناسی عناصر نمادین و اسطوره‌ای تمدن مصر بر مبنای تصاویری برگرفته از جریان این بازی رایانه‌ای با روشی توصیفی-تحلیلی می‌پردازد. هدف این پژوهش بررسی نمادشناسانۀ عناصر اساطیری در یک بازی رایانه‌ای موفق در سطح بین‌المللی و واکاوی شیوه‌های مختلف به‌کاررفته در این بازی جهت بازتاب این ظرفیت‌‌های تمدنی و اساطیری است. در نهایت از فروش و استقبال از این بازی در سطح دنیا می‌توان نتیجه گرفت زمینه‌های اساطیری و نمادهای فرهنگی قابلیت گسترده‌ای جهت استفاده در بازی‌های رایانه‌ای دارند و با تحلیل عناصر عناوین موفق بین‌المللی می‌توان اقدام به تولید بازی‌های رایانه‌ای بومی براساس ظرفیت‌های اساطیری و تمدنی غنی موجود در تمدن ایرانی-اسلامی کرد.
۵.

بررسی آیین مهرپرستی در فرهنگ قوم بختیاری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نمادهای مهری میتراییسم میترا آیین و رسوم قوم بختیاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 323 تعداد دانلود : 464
یکی از پراهمیت ترین مسائل د ر زمینه نگه د اشتن ارزش های بومی یک منطقه، یافتن نشانه هایی است که از گذشته باقی ماند ه است. آیین های بختیاری به عنوان میراث ناملموس مرد م بختیاری، از د یرباز سینه به سینه به ایشان به ارث رسید ه و سرشار از مفاهیم نماد ینی است که د ر بستر زمان از اساطیر، فرهنگ و اعتقاد ات آنها نشئت گرفته است. هد ف از این پژوهش، شناسایی نماد های آیین میترا به همراهی باقی نماد های تصویری برآمد ه از مفهوم و د استان های مهری د ر فرهنگ قوم بختیاری، بر مبنای مطالعه تطبیقی و با استناد به مد ارک و پژوهش های اسطوره شناسی، تاریخ اد یان و ایران باستان است. آیین مهر یکی از آیین هایی است که تصاویر نماد ین به عنوان زبان بصری د ر انتقال مفاهیم و مباد ی این آیین و پیروان آن به کاررفته و د ر طول زمان گاه این تصاویر با همان معانی مستتر د ر آنها حفظ شد ه و سد ه های بعد ی با تغییراتی د ر همان شیوه و با مفهوم گسترد ه تر مورد استفاد ه قرار گرفته اند .
۶.

سیر تحولات خوشنویسی اسلامی در ترکیه معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خوشنویسی ترکی هنر عثمانی هنر نو-سنتی خوشنویسی مدرن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 678 تعداد دانلود : 832
با شکل گیری جمهوری ترکیه و افزایش تبلیغات غرب گرایی توسط آن، هنر خوشنویسی که در دوران عثمانی از اهمیت بالایی برخوردار بود، به ناگاه مورد بی مهری قرارگرفت و روندی که توسط هنرمندانی چون «شیخ حمدالله» آغاز شده بود، برای چند دهه متوقف شد. در دهه هشتاد میلادی با تلاش حکومت وقت، ارگان های مذهبی و گرایش های صوفیانه و عرفانی، این هنر مجدداً احیا شد. این پژوهش که در زمینه خوشنویسی معاصر ترکیه، به شیوه تاریخی-تحلیلی و با رجوع به آثار، زندگی و سخنان هنرمندان ترک انجام شد، نشان داد که دو رویکرد متمایز در خوشنویسی ترکیه تا کنون شکل گرفته است: 1-رویکردی که همچنان به شیوه های سنتی و درست نویسی خط وفادار ماند و تنها در مواد و ابزار کار تغییراتی ایجاد کرد و 2-رویکرد دیگری که در آن هنرمند با تأثیرپذیری از هنر مدرن به خوشنویسی نگاهی چون نقاشی انتزاعی در پیش گرفت و بیشتر بر حالات خوشنویسانه تأکید ورزید تا شیوه های درست نویسی. اما نکته حائز اهمیت این مسئله است که در هر دو رویکرد شیوه آموزش استاد-شاگردی و انتقال سنت ها از استاد به هنرجو سبب شده همچنان هویت سنتی و مذهبی خوشنویسی حفظ شود، به طوری که حتی در رویکرد مدرن به خط، مفاهیم عرفانی همچنان توسط هنرمندان مورد تأکید قرار گرفته اند. به این ترتیب نه تنها رویارویی با هنر غرب از ارزش های سنتی خوشنویسی ترکیه نکاسته است، بلکه حضور هنرمندان ترک مقیم در کشورهای غربی، سبب شده است هنر مدرن نیز در زمینه هایی از خوشنویسی اسلامی تأثیر پذیرد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۴۲