مطالعات شبه قاره

مطالعات شبه قاره

مطالعات شبه قاره سال سیزدهم بهار و تابستان 1400 شماره 40 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

ارائه استراتژی های توسعه منطقه ویژه اقتصادی میرجاوه و تاثیر آن در اقتصاد منطقه و کشورهای شبه قاره هند(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 325 تعداد دانلود : 763
مناطق ویژه اقتصادی به دلایل مختلف از جمله؛ انتقال فناوری، بهبود بهره وری شرکت های داخلی، درآمد ارز خارجی، سرمایه گذاری مستقیم خارجی، اشتغال زایی، درآمد دولتی و رشد صادرات باید همواره مورد توجه دولت قرار گیرد. هدف پژوهش حاضر شناسایی نقاط قوت ، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای پیش روی توسعه منطقه ویژه اقتصادی میرجاوه و ارائه استراتژی های مناسب و کارآمد است. شناسایی و تحلیل این نکات با استفاده از مدل SWOT انجام شده و برای انتخاب بهترین استراتژی جهت توسعه منطقه ویژه اقتصادی میرجاوه، ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی (QSPM) به کار گرفته شده است. جهت تعیین وزن های عوامل SWOT پرسشنامه ای بر اساس مقیاس لیکرت به صورت 5 گزینه ای طراحی و توسط 20 نفر از کارشناسان و خبرگان اقتصادی در سطح استان سیستان و بلوچستان تکمیل شده است. با توجه به سوال اصلی تحقیق یعنی استراتژی های توسعه منطقه ویژه اقتصادی میرجاوه و تاثیرآن در اقتصاد منطقه و کشورهای شبه قاره هند کدام اند ؟ نتایج تحقیق نشان می دهد که استراتژی های متنوع سازی، مناسب ترین استراتژی برای توسعه منطقه ویژه اقتصادی میرجاوه می باشد. استراتژی ST1با میانگین 2.933 با تأکید بر جذب سرمایه گذاری های خارجی به خصوص کشورهای شبه قاره هند و سرمایه گذاری بخش دولتی با مشارکت بخش خصوصی در زیرساخت های مختلف در جهت رشد اقتصادی پایدار به عنوان بهترین استراتژی پیشنهادشده است.
۲.

نگاهی مقایسه ای به آزادی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و پاکستان(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 14 تعداد دانلود : 221
   این نوشتار به روش تحلیل مقایسه ای در صدد پاسخ گویی به این سوال است که وجوه افتراق و اشتراک آزادی در قانون اساسی ایران و پاکستان کدام است؟ بی تردید قانون اساسی هر کشور مهم ترین سند راهبردی و سند شناسایی آرمان ها و ارزش های هر کشور و مهم ترین مرجع برای شناخت اصول اساسی کشورها می باشد. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و پاکستان به آزادی به مثابه یک حق فطری بسیار اهمیت داده شده است و آزادی ها و حدود آن را به طور دقیق بیان نموده است. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و پاکستان اشتراکات فراوانی در زمینه آزادی دارند، این اشتراکات عبارتند از: آزادی احزاب و جمعیت ها، آزادی تشکیل اجتماعات و راه پیمایی ها، آزادی در انتخاب شغل، آزادی های مربوط به اقلیت های مذهبی، آزادی مربوط به اقوام و قبایل، آزادی عقیده، آزادی مطبوعات، آزادی فرق اسلامی. نتیجه بدست آمده از این پژوهش آن  که هر دو کشور جمهوری اسلامی ایران و پاکستان در خصوص آزادی و حدود و ثغور آن بسیار نزدیک به هم هستند و ریشه این تشابه، تأثر هر دو کشور از مبانی اسلامی و جایگاه مهم مبانی اسلام در اعتقادات هر دو کشور می باشد.
۳.

بررسی ابعاد تاریخی-ادبی «مغازی النبی»؛ یگانه منظومه تاریخ پیامبر در کشمیر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 130 تعداد دانلود : 164
در میان آثار ادبی روایت بخش هایی از زندگی پیامبر و ستایش از ایشان پربسامد است اما اندک شماری از متون ادب فارسی به روایت کامل زندگی پیامبر پرداخته اند که یکی از مهم ترین این آثار، منظومه«مغازی النبی» صرفی کشمیری است که فرسنگ ها دورتر از پایتخت سیاسی ایران در کشمیر، سروده شده است. این اثر، نمونه بی همتا و جامع از تاریخ پیامبر به شمار می رود که گمنام مانده است. این نوشتار در پی پاسخ به این سوال است که مؤلفه های «مغازی النبی» به عنوان یک «منظومه تاریخی» وشیوه روایت صرفی از تاریخ پیامبر چگونه است؟ روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است و در آن ضمن معرفی صرفی، به تحلیل ساختار «مغازی النبی» در پنج مختصه «تاریخ نگاری»، «رویکرد تحلیلی»، «جزئی نگری»، «روایت گری» و «انعکاس اعتقادات» پرداخته شده است. حاصل پژوهش بیانگر آن است که صرفی همانند مورخان، به شیوه ای مستند جزئیات زندگی پیامبر را شرح داده است که نمی خواهد هیچ یک از وقایع و شخصیت های زمان ایشان فراموش شود؛ ازاین رو، به جای استفاده کردن از زبان شاعرانه و عناصرادبی، در پی روایت تاریخ  با زبانی ساده است؛ به گونه ای که، کیفیت روایت بر عناصر شاعرانه متن تسلط دارد.
۴.

تحلیل و نقد تأثیرپذیری مفسران قادیانیه از علم جدید در تفسیر قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 903 تعداد دانلود : 720
قرن نوزدهم برای مسلمانان شبه قاره هند دورانی پراز آشوب و فتنه بود، آنان در این دوره به زوال و انحطاط سیاسی دچار شدند. استعمار انگلیس برای ضربه زدن به مسلمانان از هر نوع ابزاری استفاده کرد، مبشران مسیحی زیر سایه استعمار انگلیس، برای تضعیف عقاید و افکار مسلمانان به اصول اساسی دین اسلام حمله می کردندو دانشمندان مسلمان را به مناظره می کشاندند. از سویی دیگر به علت پیش رفت علوم تجربی، گرایش به این که هرچیزی را با تجربه بسنجند بوجود آمد، از طرفی دیگر استعمار انگلیس جریان نوپدید قادیانیه را بوجود آورد. غلام احمد قادیانی ادعاهای گوناگونی داشت و برای اثبات آنها به آیات و روایات متوسل شدو در تفسیر قرآن، برخی از اصول را جعل کرد که از میان اینها وحی و مکاشفه را اساس اصلی قرار داده است؛ بنابراین مفسران قادیانیه طبق این اصل قرآن را براساس الهامی که مدعی بودند، تفسیرکرده اند. غلام احمد و پیروان وی در تفسیر آیات به شیوه هایی که به اثبات ادعاهای غلام احمد کمک می کرد، استمداد جسته اند. یکی از این شیوه ها، بهره گیری از علم جدید است. لذا غلام احمد و مفسران قادیانیه آیاتی را که بر هدف آنان دلالت داشت، براساس علم جدید تفسیر کرده اند. بنابراین هدف اصلی و مساله بنیادین نوشتار حاضر مورد تحلیل و نقد قرار دادن تأثیرپذیری مفسران قادیانیه از علم جدید در تفسیر قرآن کریم و روش نگارش این مقاله، روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است.
۵.

مطالعه ماهوی دارا شدن بلاجهت در نظام حقوقی ایران و هندوستان(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 30 تعداد دانلود : 992
یکی از اصول بنیادین بسیاری از نظام های حقوقی دنیا، دارا شدن بلاجهت به منظور نظارت بر راه های مختلف تحصیل مال بین اشخاص حقیقی یا حقوقی است. به موجب این اصل، هرگونه جمع آوری ثروت از طریق ایراد خسارت بر دیگران، نامشروع و غیرقانونی تلقّی شده و به موجب آن، متخلّف، ملزم به پرداخت غرامت می گردد. به رغم تشابهات ماهیّتی قاعده در حقوق ایران و هند، پرسش اساسی این است که درخصوص ماهیت قاعده، نحوه مجازات، و مسؤولیت حقوقی متخلّفینِ این حوزه، چه تئوری هایی از سوی تحلیلگران حقوقی دو کشور ارائه شده است؟ این مقاله با تحلیل مقایسه ای قوانین مدنی و کیفری ایران و هند و با بهره گیری از ابزار کتابخانه ای، به بازخوانی و ارزیابی مفهوم دارا شدن بلاجهت و ناعادلانه در نظام حقوقی ایران و هندوستان پرداخته و خلاصه یافته های پژوهش چنین شد که تلازم دارا شدن مال با کاهش مال دیگری به عنوان محور کلیدیِ رویه های قضایی در امور مدنی، منجر به پوشش مفاد قاعده در مسائل نوظهور مدنی و پویایی رویه دادگاه های دو کشور گشته و در قلمرو حقوق کیفری، به رغم سازوکار «الزام به پرداخت غرامت» از سوی قانونگذار هندی، خلأ مهمّی-برخلاف قانون کیفری ایران- از حیث توجه به جنبه عمومی جرم به چشم می خورد که مستلزم إعمال نظر آن به منظور ممانعت از نقض نظم عمومی در جامعه هند می باشد.
۶.

بازتاب ادب تعلیمی در شعر غنی کشمیری و شاپور تهرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 58 تعداد دانلود : 74
ادبیّات تعلیمی هماهنگ ترین نوع ادبی بااخلاق است وبه عنوان یکی ازگسترده ترین گونه های ادب فارسی،عرصه مضمون پردازی بزرگترین شُعرا ونویسندگان اخلاق گرادر هرعصر وزمانی است. شاعران سبک هندی نیز درترویج فضایل و نهی از رذایل اخلاقی مؤثر بوده اند. علاوه بر آن بازشناسی شاعران زبان وادب فارسی در شبه قاره و نیز بازکاوی شعر و اندیشه آنان از اهمیت خاص برخوردار است. از این روی این پژوهش با شیوه توصیفی– تحلیلی بر آن است تا مضامین ادب تعلیمی را درشعر شاپور تهرانی و غنی کشمیری مورد بررسی و مقایسه قرار دهد.نتایج پژوهش حاکی ازآن است که هردو شاعر از طریق اشعار خود توانسته اند اهمّ مفاهیم تعلیمی مورد نظر خود را به مخاطبان انتقال دهند؛اما شاپور تهرانی درصد فراوانی بیش تری را در سه زمینه مضامین اخلاقی، عرفانی و فلسفی به خود اختصاص داده است و ظریف ترین نکات اخلاقی را مطرح می کند که امروزه می توان آنها رابه عنوان معیارهای اساسی توسعه اخلاقی در جوامع بشری برشمرد. همچنین هر دو شعر را وسیله ای قرار داده اند، تا انسان ها را به سوی سعادت و بیداری وجدان فرا بخوانند. سوال اصلی تحقیق آن است که غنی کشمیری و شاپور تهرانی تا چه اندازه در آثار خود به بیان آموزه های اخلاقی و تربیتی پرداخته اند؟
۷.

بررسی و تحلیل مضامین دینی زرتشتیان در «قصه سنجان»(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 429 تعداد دانلود : 768
قصه سنجان منظومه ای متأخر در مورد مهاجرت زرتشتیان از ایران به هند، در زمان حملات اعراب مسلمان بوده که براساس روایت های قدیمی تدوین گردیده است. این پژوهش به بررسی مضامین دینی زرتشتیان در اشعار این قصه می پردازد و اطلاعات حاصل را با واقعیت موجود در کتب اصلی این دین مقایسه می کند. هدف از انجام این پژوهش شناخت کلی دین زرتشتی در زمان سرایش به همراه تأثیر باورهای رایج و غالب آن دوره با توجه بر محتویات این منظومه بوده است. پرسش اصلی این پژوهش چنین طرح شده که مطالب قصه سنجان، چه میزان با مضامین اصلی دین زرتشتیان هماهنگ بوده و فرهنگ غالب مکان و زمان سرایش منظومه چه تأثیری بر محتوا و نحوه روایت آن داشته است؟ داده های این پژوهش با سنجش انتقادی متون اصلی دین زرتشتی و متن قصه سنجان صورت پذیرفته و به کمک تحلیل محتوا مورد بررسی قرار گرفته است. در نتیجه مشخص گردید که سراینده این داستان آگاهی کاملی از این دین داشته، اما در موارد بسیاری تحت تاثیر باورهای مکان و زمان خویش، یعنی هندوستان قرون 16-17م. قرار گرفته و حتی بنا به مصلحت از ادبیاتی غریب با دیانت زرتشتی در این منظومه بهره برده است.
۸.

روش شناسی ابوریحان بیرونی در کتاب فی تحقیق ماللهند و آثارالباقیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 369 تعداد دانلود : 295
       ابوریحان بیرونی یکی از نامدارترین دانشمندان سده چهارم هجری است. مهم ترین دلیل معروفیت او به کارگیری روش شناسی و داشتن بینشی ژرف در کالبدشکافی علوم بود. مقاله حاضر درصدد است تا به این سوال پاسخ دهد که وجوه افتراق و اشتراک اندیشه های ابوریحان در تعریف و تفسیر علم در دو کتاب آثارالباقیه و فی تحقیق ماللهند چیست؟ دستاوردها نشان می دهد اگرچه رویکرد ابوریحان در پاره ای از علوم نظیر طبیعیات، ریاضی و علوم تجربی مبنی بر مشاهده، استقراء و شیوه عقلی بوده؛ در کتاب فی تحقیق ماللهند و آثارالباقیه نگرشی محتاطانه همراه با اندکی تعصب داشته است. بیرونی در این اثر بیش از روش عقلی از روش همدلانه که امروزه یکی از روش های موثر در رشته علوم انسانی است،بهره جست. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی در تلاش است تا به ظرافت های درک درونی و فهم تاریخی دو کتاب فی تحقیق ماللهند و آثارالباقیه بپردازد.
۹.

رویکردهای عرفانی فیضی فیاضی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 63 تعداد دانلود : 825
شیخ ابوالفیض بن مبارک(954 1004ه.) متخلّص به فیضی از بزرگ ترین شاعران قرن دهم هجری و ملک الشعرای دربار اکبرشاه بوده است. بر خلاف دیدگاه کسانی که او را ملحد و دیوانش را سرشار از کفریات دانسته اند، او در باره دین نگاهی ژرف و با آموزه های عرفانی آشنایی بسیار داشته است و در عین حال از تنگ نظری و تعصب به دور بوده و دیوان او گنجینه ای عرفانی است. در این مقاله بر بنیاد این فرضیه ها و با روش توصیفی- تحلیلی کوشیده شده است که اندیشه های عرفانی و اثرپذیری از مکاتب گوناگون عرفانی در دیوان فیضی واکاوی شود و به این نتایج رسیده ایم که فیضی به مکاتب عرفانی ملامتی و قلندری گرایش بیشتری داشته، همان گونه که با تصوف خانقاهی سر سازش نداشته و فراوان از مظاهر آن چون خانقاه و خرقه و شیخ و ... انتقاد کرده است. شیوه بیانش در تبیین مبارزه با نفس بیشتر حماسی و تأویل گرایانه  بوده و در اندیشه های ملامتی و قلندری رندانه و طنزآمیز و در شطحیات اغراق آمیز و متناقض. حوادث اجتماعی و فرهنگی عصر او نیز در دیدگاه های او  اثرها داشته، به ویژه در نگاه اشراقی او و ستایش های بسیارش از خورشید و تساهل با پیروان دیگر ادیان و مکاتب.   
۱۰.

ورود زبان عربی به هند و بازتاب آن در شبه قاره(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 965 تعداد دانلود : 124
زبان عربی، زبان بین المللی جهان اسلام است که با توجه به پیشرفت روزافزون دین مبین اسلام به تدریج در خارج از شبه جزیره عربستان از جمله در شبه قاره هند نیز انتشار یافت. این زبان در هند تقریبا به طور انحصاری توسط مسلمانان این دیار مورد استفاده قرار می گرفت اما با توسعه حکومت های اسلامی در شبه قاره، زبان عربی تحت حمایت حاکمان هند نیز واقع شد و توسعه ی این زبان در دوره های  بعد باعث رواج خط عربی در این دیار شد و با گذشت زمان، رویکردها و عملکردهای متفاوتی پیدا کرد.مقاله حاضر با روش توصیفی - استقرایی در صدد بررسی چگونگی ورود زبان عربی به هند است. نتایج به دست آمده حکایت از آن دارد که با انتشار دین اسلام در شبه قاره و نیاز مذهبی مسلمانان به یادگیری زبان دین، این زبان از قرن اول هجری به سرزمین هند راه یافت و در جنبه های مختلف زندگی هندی ها اعم از سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و معیشتی و نیز در تعاملات تجاری و فرهنگی هند با عربها تاثیرگذاشت.
۱۱.

معرفی و تحلیل محتوایی و سبکی نسخه خطی "سراج الهدایه" حسینی بخاری و متن "التنزیل" عزیزالدین نسفی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 338 تعداد دانلود : 216
متن حاضر معرفی و بررسی نسخه خطی «التنزیل» عزیزالدین نسفیاز عرفای قرن هفتم است که در کتابخانه مرعشی نجفی به عنوان «سراج الهدایه» جلال الدین حسین حسینی بخاری ثبت شده است. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و متن اثر، ضمن معرفی جلال الدین بخاری و نسفی و شرح زندگی و آثار آنها به بررسی ویژگی هایفکری، ادبی و زبانی این اثر در جایگاه نثری عالمانه و عارفانه از قرن نهم هجری پرداخته می شود. معرفت جسم و روح، معرفت افلاک، معرفت معجزه و کرامت، معرفت سلوک، معرفت وحی و الهام، معرفت موت و حیات، و ... بعضی از مطالب این نسخه در مجموعه ای با حدود بیست اصل است که در894.ق. نوشته شده و نام کاتب در آن نیامده است. معرفی و تحلیل این نسخه به دلیل دربرداشتن اصطلاحات فراوان عرفانی و فلسفی و تفسیر برخی آیات قرآن و کاربرد سخنان برخی مشایخ تصوف ضروری است. در این مقاله به این پرسش که آیا این نسخه، التنزیل نسفی است یا خیر؟ پاسخ داده شده است.
۱۲.

بر همکنش های اقتصادی- سیاسی جوامع جنوب شرقی فلات ایران با شبه قاره هند و میان رودان( در طی هزاره سوم ق.م؛ مطالعه موردی، تجارت سنگ های قیمتی)(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 828 تعداد دانلود : 766
تحلیل روابط درون و برون منطقه ای هزاره سوم در جنوب شرقی فلات ایران با شبه قاره هند و میان رودان براساس سنگ های ارزشمند و قیمتی، مساله اصلی پژوهش حاضر است. یکی از مهم ترین راه های درک روابط و بر همکنش های اقتصادی- سیاسی جوامع اواخر پیش از تاریخ و آغاز تاریخی، مقایسه و مطالعه فرهنگ مادی است. با توجه به اینکه هزاره سوم ق.م در فلات ایران، دوره گستردگی بر همکنش ها محسوب می گردد، بسط و توسعه مبادلات اقتصادی- سیاسی در پیشرفت جوامع بسیار تأثیرگذار بوده است. در این خصوص محوطه های باستان شناختی شاخص در جنوب شرقی ایران شایان توجه هستند. محوطه های جنوب شرقی فلات ایران در روند تجارت، نقش واسطه صرف را بازی نمی کرده اند، بلکه بعد از وارد کردن مواد خام، با ساخت و پرداخت مواد تجاری و تبدیل آن به کالاهای آماده یا نیمه آماده آن را به سایر نقاط صادر می کرده اند. روش پژوهش حاضر براساس اطلاعات حاصل از کاوش ها و پژوهش های باستان شناسی حوزه مورد مطالعه و بهره گیری از منابع کتابخانه ای است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که چگونه توسعه روابط تجاری و به ویژه تجارت فرامنطقه ای به عنوان عاملی مهم در گسترش و توسعه استقرارهای هزاره سوم عمل نموده است.
۱۳.

جایگاه جنگ و رویکرد سپاهیگری مسلمانان در گسترش اسلام در هند تا پایان امویان(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 556 تعداد دانلود : 967
لشکرکشی مسلمانان به هند که از سال 15 هجری در زمان خلافت عمر آغاز شده بود، در مراحل بعدی و دوره فرمانروایان اموی ادامه یافت. سؤال این است که چرا رویکرد نظامی برای گسترش اسلام در هند نتایج موفقیت آمیز و ماندگار نداشت؟ این پژوهش با روش تاریخی و شیوه توصیفی تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای به این موضوع پرداخته است. ظاهراً، بحث گسترش اسلام در آن سرزمین مطرح بوده است؛ اما هدف و نحوه عمل مهاجمان بر اساس اصول اسلام صورت نگرفته است. براساس قرآن کریم جهاد فقط در مقابل جنگ و تجاوزگری مجاز دانسته شده است و نباید مردم را با کشتار و اجبار مسلمان کرد. از طرفی اهدافی مانند تسلط بر راه ها و مراکز تجاری هند، اموال، خزاین و ... مورد نظر بوده و این مطلب در سخنان و فرمان های زمامداران مسلمان آشکار است. همچنین بی رحمی، رفتارهای ناجوانمردانه و کشتار فراوان ازجمله در دیبل، نه تنها کمکی به گسترش اسلام نکرد بلکه موجب نفرت ساکنان آن سرزمین از مسلمانان شد؛ چنانکه مردم مناطق فتح شده، در دوره حاکمان بعد از محمد بن قاسم شورش کردند و مناطق خود را بازپس گرفتند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۴۵