کاشان شناسی

کاشان شناسی

کاشان شناسی دوره 8 پاییز و زمستان 1394 شماره 2 (پیاپی 15) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

ملاعبدالرسول مدنی کاشانی و سیری در اندرزنامه مجمع النصایح او(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 464 تعداد دانلود : 570
یکی از عالمان و فقیهان و پارسایانِ کاشانه فرهنگ و ادب و هنر، مرحوم «ملاعبدالرسول مدنی کاشانی» است؛ بزرگ مردی که پارسایی و زهد و بی پیرایگی را با نوگرایی و نواندیشی و تجددطلبی، یکجا در خود جمع کرده بود و در ضمن نگارش رساله های مذهبی و فقهی و کلامی و فلسفی، نسبت به مسائل سیاسی و اجتماعی و تاریخی و حوادث و رویدادهای زمانه، به ویژه مشروطیت، و حل و فصل اختلافات مردمی، بی توجه نبود. هوشیاری و روحیه انتقادگری و ستیزه با انواع کژی ها و ناروایی ها، وی را بر آن داشت تا با نگارش آثاری چون رساله انصافیه (در مشروطیت)، به عنوان فقیهی عالم به مسائل و مشکلات روز، دِین خود را نسبت به وطن و جنبش مشروطه و آزادی و قانون، ادا کند و الگویی درست از احکام سیاسی اجتماعی اسلام به دست دهد. از سوی دیگر، یکی از دغدغه های فکری و فرهنگی ملاعبدالرسول، گردآوری و تدوین مجموعه ای از مواعظ و حِکَم و اندرزهای بزرگان و خردمندان ایران پیش و پس از اسلام بوده که با تدوین کتاب مجمع النصایح، این آرزوی خود را تحقق بخشیده و خدمتی سترگ به فرهنگ و ادب ایران کرده است. مؤلف در این اندرزنامه، به مجموعه ای از حکمت ها و مواعظ و سخنان انبیا و اولیا و بزرگان و علما و حکیمان و فیلسوفان و پادشاهان و شخصیت های تاریخی- اساطیری ایران باستان و یونان اشاره کرده و با طرح بن مایه های اخلاقی و اجتماعی و آموزه هایی همچون حکمت و خردمندی، نیک اندیشی و نیک پنداری، قناعت و خرسندی، عزت نفس و مناعت طبع، دادگری و احسان، آداب سخن گفتن، تهذیب اخلاق، پرهیز از جاه طلبی و حرص و طمع و دروغ و تزویر و خودبینی، مجموعه مغتنم و ارزشمندی در «اندرزنامه نویسی» به یادگار گذاشته است. در این مقاله، ضمن اشاره ای کوتاه به زندگی و ویژگی های فکری و شخصیتی ملاعبدالرسول، به بررسی و معرفی عمده ترین مضامین و بن مایه های مجمع النصایح پرداخته ایم.
۲.

سهم آخوند کاشی در ترویج حکمت متعالیه(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 688 تعداد دانلود : 299
حکمتی که امروز با نام حکمت متعالیه صدرایی شناخته می شود و بر بلندای تاریخ فلسفه اسلامی می درخشد، از آغاز تدوین تاکنون، دارای فراز و نشیب هایی بوده که درخور مطالعه تاریخی است. بر هیچ کس پوشیده نیست که رشد و شکوفایی انواع دانش ها مرهون همت بلندِ مردانی است که با فداکاری خود ، در این راه از هیچ تلاشی فروگذار نکردند . آخوند کاشی را می توان از مُروّجان و بلکه از احیاگران حکمت متعالیه صدرایی دانست . تسلط او بر مبانی این دانش شگرف و تدریس مستمر او موجب شد تا نام او در حلقه استادان و مدافعان آن ثبت شود ، همچنان که روش علمی و پایبندی اش به آموزه های این حکمت، سبب شد تا دل های بسیاری رو به سوی حکمت مزبور بیاورند. مطالعه کوتاه حاضر، کوششی است برای گوشزد کردن نقش این حکیم فرزانه و شناساندن سهم او در ترویج این فلسفه متعالی
۳.

جستاری در دستورزبان گویش ابوزیدآبادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : 144 تعداد دانلود : 460
گویش ابوزیدآبادی1 یکی از گویش های ناحیه مرکزی ایران است. این گویش در بخش کویرات به مرکزیت شهر ابوزیدآباد رایج است. این شهر در سی کیلومتری جنوب شرقی کاشان واقع شده است. ابوزیدآبادی از نظر دستوری، نسبت به فارسی ویژگی هایی دارد که آن را از زبان فارسی کنونی متمایز می کند. در این مقاله، نویسنده می کوشد برخی از ویژگی های آوایی و دستوری این گویش را توصیف و تحلیل کند. کاربرد تقریباً چهارده مصوت کوتاه و بلند و حضور جنس دستوری و تأثیر آن بر اکثر اسامی، و تعداد زیادی از ساخت های فعلی و رواج و کاربرد قابل توجهی از پیشوندهای اشتقاقی که امروزه در فارسی نیمه فعال یا مرده اند و... تعدادی از ویژگی های این گویش به شمار می روند. همچنین این مقاله نشان خواهد داد که ابوزیدآبادی به عنوان امانتدار زبان فارسی، نکات زبان شناسی قابل توجهی از فارسی دری و حتی فارسی میانه (پهلوی) و فارسی باستان را به درستی در خود پاسداری کرده است.
۴.

تحلیل کاربری زمین شهری در فرامحله محتشم(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 473 تعداد دانلود : 11
محله های شهری، کوچک ترین واحد کالبدی، اجتماعی، فرهنگی و قومی در نظام شهرسازی سنتی ایرانی اسلامی به شمار می روند. محلات شهرهای اسلامی، روزگاری محل تبلور پویایی اجتماعی و اقتصادی در حیات شهری بوده اند و اکنون به سبب عدم معاصرسازی کالبد و فعالیت های موجود، با آسیب های متعددی روبه رو شده اند. محله محتشم یکی از هفت محله تاریخی کاشان است که در این تحقیق، به بررسی و معرفی آن و ویژگی های کاربری زمین شهری در زیرمحلات پاپک، پامنار، پشت عمارت، چهل دختران، درب یلان، سرپله، سرسنگ، سی قن (سی قند)، کلهر، محتشم و میرنشانه پرداخته می شود. از یافته های پژوهش حاضر، شناسایی و مقایسه انواع کاربری اراضی زیرمحلات محتشم، کیفیت ابنیه در این زیرمحلات و همچنین شناسایی مراکز زیرمحلات این محله، بناهای شاخص، وجه تسمیه و نوع عملکرد فعلی این مراکز است. این محله قبل از خیابان کشی های جدید که برای ورود خودرو، بافت آن مورد جراحی قرار داده شد، دارای نظام منسجم کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خاص خود بوده است. کاربری های مذهبی ازجمله مسجد و امامزاده وآب انبار در اکثر زیرمحلات وجود دارد و مرکز محلات را تشکیل داده اند. با بررسی وضعیت کاربری زمین شهری، زیرمحلات محتشم، پامنار و میرنشانه، بیشترین درصد مخروبه را در بین زیرمحلات دارند.
۵.

بررسی تاریخی و فن شناسی زیارتنامه امامزاده هاشم آران وبیدگل(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 66 تعداد دانلود : 282
نمونه ای از یادگارهای خوشنویسان، زیارتنامه ها هستند که با توجه به حرمت، تبرک و کاربردی بودنشان، از یک جهت باعث ماندگاری و در نتیجه استفاده فراوان، باعث تخریبشان شده است. این مقاله با هدف مطالعات تاریخی و فن شناسی زیارتنامه امامزاده هاشم بیدگل، به منظور درکِ تکنیک ساخت، مواد و مصالح مورد استفاده ، مطالعات تاریخی تطبیقی اثر، و شناخت خوشنویس آن، مورد ارزیابی قرار گرفته است. این زیارتنامه که آن را محمود مدیرالدوله، از خوشنویسان سده سیزدهم قمری و از چهره های برجسته در دوره مظفرالدین شاه قاجار کتابت کرده ، از سه جزء تکیه گاه چوبی، آستر کاغذی و بستر پارچه ای تشکیل شده است. با مطالعات علمی آزمایشگاهی شیمی تر و آنالیز دستگاهی FT-IR به شناسایی مواد به کاررفته در زیارتنامه امامزاده هاشم پرداخته شد. بر طبق داده های به دست آمده از FT-IR مشخص شد که این زیارتنامه، روی پارچه ای از جنس پنبه و از چسب و رونی پروتئینی سریشم حیوانی استفاده شده است. با مطالعات میکروسکوپی نوری انعکاسی، تکیه گاه زیارتنامه، چوب درخت نراد تشخیص داده شد. با آزمایش های شیمی تر، مرکّب از نوع مازویی، رنگ شنگرف و طلا تشخیص داده شد.
۶.

مضامین ادبیات غنایی روی سفالینه های مینایی کاشان؛ بررسی موردی: داستان بیژن و منیژه، بهرام و آزاده(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : 816 تعداد دانلود : 765
در طول زمان، ذوق و علاقه سفالگران منجر به ترسیم نقوش و طرح های گوناگون روی سفالینه شد. نقوش به عنوان عنصر اصلی تزیین در سفالینه ها بیانگر مفاهیمی چون اعتقادات، باورها، اندیشه ها، تمایلات و آرزوهاست. توجه به خرد و دانش و اشاره به فرهنگ ها و آیین ها و اسطوره های ملی، از مهم ترین موضوعاتی است که علاوه بر نظم و نثر، در دیگر آثار هنری این سرزمین رواج می یابد. در سده های ششم و هفتم هجری قمری، هنر سفالگری کاشان رونق تازه ای گرفت. این مهم بدون توجه حاکمان و دولتمردان نسبت به هنر و هنرمندان امکان پذیر نبود. در این فرایند، بسیاری از نقش مایه ها و تزیینات هنری پیش از اسلام، دست مایه نقش پردازی سفالگران ایرانی در این دوره شد. برخی از این نقوش، به لحاظ زیبایی شناختی، از شاهکارهای هنر نقاشی دوران اسلامی محسوب می شود. در این تحقیق، سعی شده مشخصه های سفالینه مینایی کاشان با مضمون و مفاهیم ادبیات غنایی معرفی شود. مهم ترین نقوش ادبیات غنایی با تکیه بر داستان بیژن و منیژه و بهرام و آزاده، روی این سفالینه ها مورد بررسی قرار گرفته است. روش انجام این تحقیق به صورت توصیفی تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات با استناد به منابع کتابخانه ای است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که در تصویرسازی اشعار غنایی، سهم تکنیک سفال مینایی از سایر تکنیک ها بیشتر بوده است. همچنین سفالگران کاشانی سهم فراوانی در تولید فرهنگ و کالاهای هنری متناسب با جامعه زمان خود داشتند. در واقع می توان گفت که این مضامین و نقش مایه هنری و ادبی آن دوران، کهن الگوی ساسانی داشته، با این تفاوت که در آثار هنری دوران اسلامی، این مضامین به صورت اغراق آمیز بیان شده است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۸