جغرافیا و مطالعات شهری و منطقه‌ای (جغرافیا و مطالعات محیطی سابق)

جغرافیا و مطالعات شهری و منطقه‌ای (جغرافیا و مطالعات محیطی سابق)

جغرافیا و مطالعات محیطی سال سوم تابستان 1393 شماره 10 (مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

مقالات

۱.

بررسی جایگاه ویژگی های قومی در شکل گیری محلات شهری ایلام(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: بهداشتی - درمانی ویکور الکتر روش های ادغام استان خوزستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 154 تعداد دانلود : 778
مسئله هویت قومی، موضوعی است که در تاریخ بشریت همواره مطرح بوده است. ﭘیﻮﻧﺪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎعی کﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ همگنی ﻣﻨﻄﻘﻪ ای را در ﻓﻀ ﺎی ﺳ ﺮزﻣیﻦ ﺑ ﻪ وﺟ ﻮد آورده ﺑﻮد، اﻣﺮوزه ﺟﺎیﮕﺎه و ﭘﺎیﮕﺎه ﺧﻮد را در درون ﺷﻬﺮﻫﺎ ﭘیﺪا کﺮده و ﺷﻬﺮﻫﺎ و محله ها ﺑ ﻪ ک ﺎﻧﻮن های ﻫﻮی ﺖ های ﻗﻮمی و ﻓﺮﻫﻨگی ﺗﺒﺪیﻞ ﺷﺪه اﻧﺪ. هدف از این تحقیق بررسی جایگاه ویژگی های قومی در شکل گیری محلات شهری ایلام است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی می باشد جامعه آماری محلات سطح شهر وکارکنان شهرداری ایلام می باشند. روش نمونه گیری تصادفی ساده است و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ مورد سنجش قرار گرفته که برای محلات 76درصد و کارکنان شهرداری 81 درصد می باشد. برای تحلیل داده ها از نرم افزار spss وآزمون تی یک نمونه ای و رگرسیون خطی استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان دهنده آن است که شهر ایلام با دارا بودن اقوام مختلف کرد، لر، عرب و غیره وایلات و طوایف گوناگون، در ساختار و شکل گیری محلات شهر مسئله ی قوم گرایی دخالت داشته به طوری که اکثر محلات شهر، بخصوص محلات حاشیه شهر، به یک قوم خاصی تعلق داشته و محلات مرکز شهر از تمام طوایف واقوام گوناگون در آن ها ساکن هستند. لازم به ذکر است که ایجاد محلات و فضاهای مطمئن برای تمام گروه ها در سطح شهر، کم رنگ کردن وکاهش تعصبات قومی نسبت به افراد غریبه در محله، توزیع فضایی عادلانه ی امکانات عمومی در میان تمام محلات شهری، راهبردهای مناسب برای انسجام اجتماعی و جلوگیری از فعالیت گرایش های قومی و غیره، راهکارهایی برای ضعیف شدن نقش خویشاوندی در شکل گیری محلات شهر ایلام می باشند.    
۲.

نقش سنجش از دور در تعیین محدوده آسایش حرارتی در مناطق شهرداری شیراز(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: ویژگی های قومی هویت قومی شکل گیری محلات شهری شهر ایلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 783 تعداد دانلود : 46
از نظر فیزیولوژیک، شرایط آسایش حرارتی محدوده ای است از دما و رطوبت که در آن ساز و کار تنظیم حرارت بدن در کمینه فعالیت خود باشد. بنابراین راحتی و سلامت انسان در محیط طبیعی، رابطه مستقیمی با وضعیت آب و هوایی دارد. امروزه مطالعات و بررسی های بیوکلیمای انسانی، پایه و اساس برنامه ریزی شهری، عمرانی، سکونتگاهی، معماری، جهانگردی و غیره می باشد. بدین جهت در این پژوهش به بررسی محدوده های آسایش حرارتی در مناطق نه گانه شهرداری شهر شیراز با بکارگیری داده های سنجش از دور در پنج تاریخ: 15 اسفند سال 1387، 23 خرداد سال 1389، 24 تیر سال 1389، 7 شهریور سال 1388، 15 آذر سال 1389 پرداخته است. بدین منظور با استخراج دامنه های دمایی از تصاویر ماهواره لندست محدوده دمایی 18-27 درجه ساننتیگراد به عنوان آستانه آسایش حرارتی تعیین گردید. نتایج حاصله نشان داد در فصل سرد محدوده های منطبق بر آسایش حرارتی عمدتاً در نواحی پیرامونی جنوبی و شرقی شهر قرار دارد، در عین حال محدوده آسایش در فصل بهار عمدتاً در منطقه یک منطبق بر باغات قصرالدشت قرار و سایر مناطق دمایی بیشتر از آستانه حرارتی دارد. در اوایل فصل تابستان مساحت محدوده آسایش گسترده شده و بجز مناطق 6 و 7 در تمام شهر پراکنده شده است و در اواخر فصل تابستان محدوده آسایش به نهایت مساحت خود رسیده و همچنان مناطق 6 و 7 خارج از محدوده آسایش قرار دارد.
۳.

نقش عوامل طبیعی در آرایش فضایی سکونتگاه های روستایی شهرستان ماهنشان(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: آسایش حرارتی دمای سطح زمین ماهواره لندست شهر شیراز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 889 تعداد دانلود : 312
اولین گام در هر نوع برنامه ریزی از جمله برنامه ریزی توسعه پایدار سکونتگاه های روستایی، داشتن شناختی جامع از چگونگی پراکندگی، موقعیت وجمعیت سکونتگاه ها می باشد. عدم شناخت و توجه کافی و جامع به معیارهای طبیعی جهت استقرار سکونتگاه های روستایی، علاوه بر اتلاف منابع و امکانات، تلفات و هزینه های ناشی از رخدادهای طبیعی را نیزافزایش می دهد. به تبع این ضرورت، پژوهش حاضر برآن است تا با مطالعه، شناخت و بررسی نقش عوامل طبیعی بر نحوه توزیع و استقرار سکونتگاه های روستایی شهرستان ماهنشان بپردازد.بدین منظور 3 معیار طبیعی شامل ارتفاع، شیب واقلیم به عنوان عوامل موثر در آرایش فضایی سکونتگاه های روستایی انتخاب گردید. به منظور بررسی این عوامل از نرم افزار ArcGis برای تولید و تجزیه تحلیل نقشه ها استفاده شد. طی این فرآیند، ابتدا نقشه های پایه تهیه گردید، سپس استقرار سکونتگاه ها در رابطه با هر لایه تحلیل شد. در انتها جهت تعیین میزان همبستگی عوامل طبیعی و پراکنش فضایی سکونتگاه ها، از روش های آماری استنباطی پیرسون و اسپیرمن استفاده شد. نتایج بررسی ها نشان داد که رابطه قوی و معنادار بین عوامل محیطی همچون (شیب، طبقات ارتفاعی و اقلیم) و توزیع سکونتگاههای روستایی وجود دارد و نوع همبستگی نیز برای عامل های محیطی (ارتفاع و شیب) و توزیع سکونتگاههای روستایی از نوع معکوس ناقص و بین نوع اقلیم و استقرار فضایی سکونتگاه های روستایی، همبستگی از نوع مستقیم ناقص می باشد.
۴.

ارزیابی نظریه پروگرام در چارچوب ارزشگذاری پروگرام ارگ جهان نمای اصفهان(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: عوامل طبیعی پراکنش فضایی سکونتگاه های روستایی شهرستان ماهنشان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 292 تعداد دانلود : 272
پروگرام های شهری در راستای رفع مشکلات و بهبود شرایط اجتماعی تهیه، طراحی و اجرا می گردند. عاملی که اجرای موفقیت آمیز آن را تضمین می کند، برخورداری از نظریه پروگرام می باشد، چرا که نظریه پروگرام به تعریف انگاشتی می پردازد که پروگرام قصد انجام آن را دارد. در این راستا به منظور هدایت عمل برنامه ریزی، فرآیند ارزیابی نظریه پروگرام می تواند به عنوان یک فرآیند قابل به کارگیری معرفی گردد. از این رو این مقاله به ارزیابی نظریه پروگرام در فرآیند ارزشگذاری به همراه گشودن مفاهیم مرتبط با آن در راستای نیل به توصیف، تشریح و ارزیابی نظریه پروگرام ارگ جهان نما 1 می پردازد. از این رو ادبیات این مفهوم به هدف دستیابی به اصول پایه و روش های آن بررسی شده و در نهایت بر اساس روش تحلیلی- توصیفی ارزیابی نظریه به ارزیابی نظریه پروگرام ارگ جهان نما پرداخته تا نشان دهد که آیا پروگرام مذکور به نتایج مورد نظر دست اندرکاران (ذی نفعان) کلیدی دست یافته است؟ آیا این پروگرام، دارای نظریه قوی و معتبر بوده است؟ آیا خدمات ارائه شده به جمعیت هدف به نیاز آن ها پاسخ خواهد داد؟ آیا اثراتی که از پروگرام انتظار آن می رود باعث بهبود شرایط اجتماعی و رفع مشکل مورد نظر ذی نفعان خواهد شد؟ سرانجام با بررسی های صورت گرفته می توان بیان داشت که نظریه پروگرام ارگ جهان نما ضعیف است چرا که خدمات ارائه شده فراتر از جمعیت هدف و نیاز آن ها می باشد. همچنین برخی از پیامدهای غیر مستقیم نظریه پروگرام ارتباطی با شرایط اجتماعی و مشکلات حاصل از نیاز ندارد و براین مبنا منجر به رفع مشکل مورد نظر دست اندرکاران کلیدی و بهبود شرایط اجتماعی به میزان مطلوبی نخواهد شد. از سوی دیگر، عملکردهای نظریه پروگرام ارگ جهان نما برای دستیابی به اثرات تعیین شده، دچار نامعلومی های می باشد و نظریه فرآیند پروگرام برای دستیابی به آن اثرات به خوبی تشریح نشده است. همچنین ضعیف بودن پروگرام ارگ جهان نما به معنای مشخص نبودن راه دقیق و برنامه ریزی شده برای انجام پروگرام و گویای احتمال قوی در شکست پروگرام از ابتدای شروع فعالیت پروگرام بوده است.
۵.

تحلیل فضایی شاخص های توسعه در سطح شهرستان های استان بوشهر(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: ارزیابی ارزیابی نظریه پروگرام پروگرام شهری پروگرام ارگ جهان نمای اصفهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 388 تعداد دانلود : 428
یکی از ارکان توسعه، جامعیت و یکپارچه بودن آن در رفع عدم تعادل های اقتصادی و اجتماعی مناطق است. وجود نابرابری و ابعاد مختلف آن از نشانه های مهم توسعه نیافتگی است که برای رفع چنین کمبودهایی نیاز به نگرش در نحوه پراکندگی شاخص های توسعه در سطوح مختلف است. به منظور حل مسائل ناشی از عدم تعادل های منطقه ای، گام نخست شناخت و سطح بندی مناطق از نظر برخورداری از شاخص های مختلف توسعه است. ازآن جا که یکی از موانع مهم توسعه، وجود پدیده دوگانگی اختلاف و عدم توازن های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیر بنایی و... است، در این پژوهش سعی شده است که میزان سطح توسعه یافتگی شهرستان های استان بوشهر با استفاده از 6شاخص در قالب 25 متغیر و مدل های تحلیل عاملی و تحلیل خوشه ای در 4 سطح فرا برخوردار، برخوردار، میان برخوردار و فرو برخوردار مورد ارزیابی قرار گیرد. روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی با رویکرد توسعه ای می باشد که اطلاعات موردنیاز به روش کتابخانه ای گردآوری شده است. نتایج این پژوهش نشان دادکه 4 شهرستان دیلم، گناوه، بوشهر و دشتی در سطح فرا برخوردار، شهرستان تنگستان در سطح برخوردار، شهرستان های جم و دشتستان در سطح میان برخوردار و شهرستان های دیر و کنگان در سطح فرو برخوردار قراردارند. بنابراین با بررسی سطح توسعه یافتگی شهرستان های استان بوشهر، زمینه مناسبی برای ارائه راهبردها و به کارگیری برنامه های مناسب توسعه و همچنین پی ریزی و ایجاد توسعه یکپارچه منطقه ای و تحلیل وابستگی سکونتگاههای انسانی در سطوح مختلف منطقه مورد مطالعه فراهم خواهد شد.
۶.

بررسی و ارزیابی اولویت مؤلفه های منظر خیابان های شهری (مطالعه موردی: شهر همدان)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: توسعه تحلیل فضایی تحلیل عاملی تحلیل خوشه ای استان بوشهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 575 تعداد دانلود : 431
منظر شهری در واقع اولین سطح برخورد و ارتباط شهروندان با محیط شهری است که از آن طریق شهر را درک می کنند. ارتقای عوامل بصری و ادراکی منظر شهری زمانی می تواند تحقق یابد که اولویت سنجی مسائل شهری موجود، مبتنی بر نظریات شهروندان و استفاده کنندگان از فضاها باشد. ازآنجا که نظرات و آرای مختلفی در سطح شهر و پیرامون مسائل منظر شهری و اولویت های آن وجود دارد و اتخاذ تصمیمات نیز باید همگرا و در راستای پوشش همه جانبه اولویت ها باشد. این پژوهش با هدف کاربردی و در راستای ارتقای کیفی منظر فضاهای شهری در پی پاسخ دادن به این سوال است که: اولویت گزینه ها، معیارها و شاخص های مؤثر بر کیفیت منظر خیابان های شهری همدان از دیدگاه شهروندان و استفاده کنندگان از فضا به چه ترتیبی است؟ در این راستا در پژوهش حاظر سعی شده است با استفاده از روش فرایند تحلیل شبکه (ANP) وبا به کارگیری نرم افزار Super Decisions در تجزیه و تحلیل داده ها به ارزیابی و رتبه بندی مؤلفه ها و گزینه ها پرداخته شود. نتایج نهایی تحقیق نشان می دهد میزان خوانش شهروندان از منظر خیابان های شهری تابع عوامل مهمی از قبیل تجارب، خاطره و ارزش های فرهنگی، اجتماعی و زیباشناختی محیط می باشد. بر این اساس طبق یافته های تحقیق بیشترین اولویت های خوانش مردم از لحاظ مکانی به ترتیب شامل، خیابان بوعلی سینا (246/0)، خیابان شریعتی (188/0)، خیابان اکباتان (180/0)، خیابان باباطاهر (160/0)، خیابان تختی (124/0) و در رتبه آخر خیابان شهداء با امتیاز نرمال شده (099/0) از نظر شهروندان می باشند. همچنین بالاترین اولویت منظر مکان های ذکر شده از دیدگاه شهروندان مربوط به شاخص های «حضور پذیری اقشار مختلف اجتماعی» در خیابان بوعلی سینا، «وحدت وروابط هماهنگ بین اجزاء» در خیابان شریعتی، «خاطره ذهنی مؤثر وقوی» در خیابان اکباتان و «نمادها و نشانه های شهری» در خیابان باباطاهر می باشد.
۷.

ارزیابی تناسب فضایی- مکانی پارک های شهری (مطالعه موردی: پارک های محله ای منطقه 5 شهرداری تهران)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلید واژه ها: منظر شهری فضاهای عمومی شهروندان خیابان های شهری ANP

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 842 تعداد دانلود : 765
با گسترده تر شدن شهر تهران و متمرکز شدن فضای داخلی آن خلاء ضرورت دسترسی به محیطهای طبیعی و سبز بیشتر نمایان شده است. اهداف این پژوهش بررسی میزان سازگاری پارک های محله ای منطقه 5 شهرداری تهران با کاربری های همجوار، تحلیل میزان تناسب آنها با استانداردهای موجود، بررسی عوامل موثر در کاهش تناسب پارک های محله ای و مکان یابی اراضی متناسب با استقرار پارک های مذکور در منطقه مورد مطالعه می باشد. در این پژوهش نوع تحقیق تحلیلی- کاربردی است و با استفاده از روش های موجود در سیستم اطلاعات جغرافیایی همچون overlay (همپوشانی)، Spatial Analysis (تحلیل های مکانی)، Proximity (مجاورت) و Network (شبکه) اقدام به تجزیه و تحلیل تناسب پارک های شهری در مقیاس محله ای در محدوده مورد مطالعه، شده است. پس از تحلیل های صورت گرفته و نیز با توجه به خروجی مدل AHP، مشخص شد که بیشتر پارک های محله ای موجود در منطقه، در اراضی خوب و خیلی خوب استقرار یافته اند، و به ندرت پارک های وجود دارند که در اراضی متوسط و ضعیف مکان گزینی شده باشند، همچنین با توجه به نقشه مذکور، هیچ کدام از پارک های محله ای موجود در اراضی خیلی ضعیف قرار ندارند. نکته مهم قابل اشاره در این نقشه این است که اراضی خیلی خوب زیادی وجود دارد که استقرار کاربری های محله ای در آنها یا کم است و یا متوازن توزیع نشده اند، بنابراین جهت برنامه ریزی کاربری اراضی منطقه مورد مطاله می توان از این اراضی با قابلیت سازگاری و تناسب خیلی خوب، جهت احداث و مکان گزینی پارک های محله ای استفاده نمود.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۴۷