جغرافیا و مطالعات شهری و منطقه‌ای (جغرافیا و مطالعات محیطی سابق)

عدالت فضایی از مباحثی است که در سال های اخیر در میان جغرافی دانان و برنامه ریزان اهمیت ویژه ای یافته است. از آن جا که تسهیلات شهری ساختاردهنده ی شکل و ماهیت کالبدی، اجتماعی و فضایی شهر می باشد، بی عدالتی در نحوه ی توزیع آن تأثیر جبران ناپذیری بر ساختار و ماهیت شهر گذاشته است. یکی از دلایل بروز مسائل ناشی از شهرنشینی و شهرگرایی کم توجهی یا بی توجهی به آثار عدالت فضایی در کشورهاست. هدف این پژوهش، بررسی و تحلیل توسعه تسهیلات شهری از دیدگاه عدالت فضایی در شهر یاسوج است. بر این اساس روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی و نوع تحقیق، بنیادی و توسعه ای است که در آن از مدل های آماری از قبیل ضریب همبستگی و رگرسیون ها استفاده شده است. همچنین با استفاده از 12 شاخص خدماتی نحوه ی توزیع خدمات در 23 محلّه ی شهر بررسی شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که از نظر توزیع خدمات در شهر یاسوج، 3 محلّه دارای توزیع خدمات کاملاً متعادل، محلّه تقریباً متعادل، 8 محلّه نیمه متعادل و 7 محلّه نیز نامتعادل بوده اند. بر همین اساس ساکنان محله های 13، 18 و 19 ( واقع در جنوب و غرب شهر) بیشترین نیازمندی را دارند. بیش از 80 درصد جمعیت آنها، نیازمندی بالا به خدمات دارند و محله های 2، 4، 6 و 8، 9، 10، 22 ( واقع در شرق و مرکز شهر) کمترین نیازمندی به خدمات را دارا هستند.   برقراری ارتباط آماری بین تراکم توزیع خدمات و تراکم خالص جمعیت با z-score نشان می دهد که تراکم جمعیت با توزیع خدمات دارای رابطه معناداری نسبی است. به گونه ای که محلّه هایی با تراکم جمعیتی خیلی بالا، دارای توزیع خدمات کاملاً نامتعادل هستند. از طرف دیگر این نتیجه به دست آمده است که دسترسی نسبتاً مناسبی به تسهیلات شهری وجود دارد. با این وجود، نابرابری میزان دسترسی به تسهیلات در شهر مشهود است.

پدافند غیر عامل یکی از موضوعاتی است که از گذشته تا کنون در برنامه ریزی برای شهرها از جایگاه ویژه ای بر خوردار بوده است و مکان یابی مطلوب را می توان مهم ترین اقدام در این جهت محسوب نمود؛ لذا این پژوهش با توجه به اهمیت مبحث پدافند غیر عامل در مکان یابی کاربری ها، در پی بررسی و تأثیر نقش پدافند غیر عامل در احداث یکی از کاربری های پر جاذبه شهری یعنی کاربری مراکز تجاری و خرید بر اساس روش سلسله مراتبی (AHP) می باشد. پژوهش حاضر از نظر روش تحقیق، توصیفی – تحلیلی با هدف کاربردی می باشد که از طریق مطالعات اسنادی و میدانی و هم چنین استفاده از روش سلسله مراتبی (AHP) حاصل شده است. خط یک قطار شهری مشهد به عنوان محدوده مطالعاتی این پژوهش انتخاب شده است. در این راستا ابتدا عوامل موثر بر احداث مراکز تجاری و خرید با استفاده از نظر متخصصان و انجام قضاوت گروهی به روش دلفی شناسایی شده و سپس با استفاده از روش سلسله مراتبی، وزن دهی این معیارها انجام شده است. در انتها معیارهای (لایه ها) به دست آمده با توجه به وزن هر معیار به وسیله توابع overlay در نرم افزار GIS تلفیق شده و امتیاز هر یک از ایستگاه ها با توجه به عوامل مؤثر و وزن آن ها به دست آمده است. در ادامه با توجه به معیارهای به دست آمده به اولویت بندی ایستگاه های موجود در خط یک قطار شهری پرداخته شده است. یافته های پژوهش بیانگر این است که در این خط ایستگاه های شریعتی و پاستور در الویت اول و دوم جهت احداث مراکز خرید و تجاری قرار گرفته اند.

لزوم رویارویی باچالش های جدیدشهرنشینی موجب دگرگونی هایی درمدیریت شهری شده است،بنابراین شهرسازی مشارکتی باتاکیدبر رهیافت محله محوری به عنوان یک نظام برنامه ریزی کارآمدمی توانددرصورت تحقق دقیق وکارشناسانه بادرنظرگرفتن تمامی جوانب وشناخت کامل ازنظرات وخواسته های ساکنان هرمحله بسیاری ازمشکلات امروزه درشهرهاراکاهش دهد.روش این پژوهش براساس  هدف کاربردی و براساس ماهیت توصیفی- تحلیلی می باشد وجمع آوری این اطلاعات براساس مطالعات کتابخانه ای ،اسنادی و میدانی انجام گرفته است.بدین منظوردرراستای دستیابی به اهداف این پژوهش ابتداپرسشنامه ای ازنوع سئوالات بسته پاسخ بااستفاده ازطیف لیکرت که دارای روایی وپایایی مناسب بوده تدوین وبراساس روش نمونه گیری به شیوه تصادفی درسطح محله توزیع شدوسپس داده های بدست آمده راباستفاده ازنرم افزار SPSSموردتجزیه وتحلیل قرارداده ودرنهایت به ارائه راهکارهایی جهت مشارکت بهینه ساکنان محله مبادرت شده است.نتایج بررسی هانشان می دهدتفاوت معناداری بین پایگاه اجتماعی واقتصادی ومیزان مشارکت پذیری ساکنان محله موردمطالعه وجودندارد ،همچنین رابطه معناداری بین عدم وجودبرنامه ریزی صحیح ونقش آن درمشارکت کمترشهروندان محله علی آبادوجوددارد.

در برنامه ریزی گردشگری، لازم است که برخوردی متفاوت و متناسب با قابلیت های مقصد های گردشگری صورت گیرد و برای تعیین این امر لازم است مقصد های گردشگری یک منطقه سطح بندی شوند. هدف این پژوهش رتبه بندی شهرستان های استان فارس بر اساس شاخص های گردشگری می باشد که با استفاده از آخرین آمار و اطلاعات مربوط به سال1391، 67 شاخص در بخش های جاذبه های مذهبی، جاذبه های انسان ساخت، تاریخی، طبیعی و مناطق نمونه گردشگری (در چهار سطح محلی، استانی، ملی و بین المللی) در میان 29 شهرستان مورد مطالعه قرار گرفته و با استفاده از امتیازات عاملی رتبه بندی شده اند و در آخر با بهره گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی نقشه مورد نیاز تهیه شده است. روش کار در این پژوهش توصیفی، تحلیلی و موردی می باشد. برخی از نتایج حاصل از این پژوهش نشان دهنده ی عدم توزیع هم آهنگ امکانات و زیر ساخت های گردشگری در میان شهرستان های استان فارس می باشد به شکلی که از مجموع 29 شهرستان مورد بررسی در استان فارس، شهرستان های شیراز، کازرون، و سپیدان به ترتیب در سطح یک تا سه از نظر دارا بودن جاذبه های گردشگری قرار دارند و شهرستان مهر در آخرین سطح جاذبه های گردشگری قرار گرفته است. 

با افزایش روز افزون رقابت در بازارهای جهانی گردشگری، مقاصد گردشگری میتوانند با افزایش تعداد بازدیدهای مجّدد گردشگران به یک مزیت رقابتی پایدار دست یابند. بازدیدگنندگان تکراری یک بازار ثابت برای یک مقصد و همچنین یک منبع تبلیغات رایگان به شکل تبلیغات شفاهی برای اعضای خانواده و دوستانشان هستند (Lau et al, 2004: 279). هدف اصلی این پژوهش بررسی تأثیر بازدیدهای قبلی و رضایت گردشگران پزشکی از یک مقصد بر قصد بازگشت مجّدد آنهاست. متغیرهایی که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفتند، ترکیبی از متغیرهای به کار گرفته شده توسط R Dosh و Joaquin Alegre است که شامل انگیزه و رضایت گردشگران، تعداد بازدید های قبلی آنها و قصد بازگشت مجدّدشان می باشد . این پژوهش بر اساس ماهیت و روش از نوع توصیفی تحلیلی و بر اساس هدف از نوع کاربردی می باشد. جامعه آماری در این پژوهش، کلیّه گردشگران پزشکی وارد شده به ایران و تعداد نمونه 402 نفر می باشند. جهت جمع آوری اطلاعات میدانی از پرسشنامه ای دارای طیف شش تایی لیکرت استفاده شده است. روش آماری مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل داده ها، مدل یابی معادلات ساختاری می باشد. تمام فرضیات پژوهش مورد تأیید قرار گرفتند و از بین عوامل مؤثر بر قصد بازگشت مجدد گردشگر، رضایت او به عنوان مهمترین عامل شناسایی شد. در نهایت نیز پیشنهاداتی بر اساس نتایج پژوهش ارائه شده است.

ایران به عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه با وجود تنوع و دارا بودن استعداها وپتانسیل های طبیعی ومحیطی در پهنه سرزمین ، نابرابری های زیادی در بین استانهای آن وجود دارد واگر چه در سالهای قبل از طریق برنامه های مختلف توسعه سعی در رفع این نابرابری ها شده است ولی به دلایل مختلف همچون انتخاب الگو های نامناسب توسعه و...، همچنان نابرابری بین استانهای ایران مشهود وملموس است.که این امردر درازمدت می تواند پیامد هایی از قبیل ایجاد واگرایی در پیرامون و  تمرکزگرایی شدید در مرکز و نیز به خطر انداختن اتحاد ملی و... را به همراه داشته باشد. در این مقاله به بررسی نابرابری های توسعه ومحاسبه شدت این نابرابری ها در بین استانهای ایران در دو مقطع زمانی 1375 و1385، با استفاده از 25 شاخص نابرابری توسعه از طریق تکنیک تحلیل عاملی، پرداخته شده است. داده های جمع آوری شده با استفاده از، روش تحلیل عاملی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. به منظور بیان فضایی نابرابری و عدم تعادل های منطقه ای از نرم افزارGIS9.3استفاده شده است. بر اساس نتایج حاصله از تحقیق استان های تهران، خراسان، سمنان و یزد در هر دو دوره (1375 و 1385) با جابه جایی رتبه در بین خود حائز رتبه ها ی اول تا چهارم بوده اند.استان های محروم وتوسعه نیافته در دوره آماری 1375 شامل استان های سیستان وبلوچستان، اردبیل، کهگیلویه وبویراحمد و ایلام و در دوره آماری 1385 شامل استان های کرمان، کردستان، ایلام و کهگیلویه وبویراحمد بوده اند. این نتایج حکایت از وجود نابرابریهای توسعه و شکاف شدید، بین استانهای کشورطی سالهای مورد مطالعه دارد. بطوری که در مرکز کشور استان های توسعه یافته و در نواحی پیرامونی ومرزی استان های توسعه نیافته قرار دارند.

هدف از این تحقیق پیش بینی احتمال وقوع روزهای خشک بر اساس شاخص DDSLR دراستان کرمانشاه می باشد. بدین منظور ابتدا داده های بلند مدت روزانه پنج ایستگاه سینوپتیک استان کرمانشاه ( کرمانشاه، اسلام آباد غرب ، روانسر، کنگاور و سرپل ذهاب) طی 30 سال اخیر انتخاب شد. سپس با استفاده از شاخص DDSLR دوره های خشک منطقه با استفاده از نرم افزارهای آماری Excel و Spss بررسی و ارزیابی شدند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که براساس شاخص مذکور در مقیاس های زمانی وآستانه های بارش تعریف شده (30،20،10،5،1 میلی متری) ، ایستگاه کنگاور و سرپل ذهاب دارای بیشترین روزهای خشک و ایستگاه کرمانشاه ، دارای کمترین روزهای خشک می باشد و نیز با افزایش آستانه ها ، میزان DDSLR نیز افزایش می یابد. سرما معمولا از آذر آغاز و تا اسفند ادامه دارد. فصل زمستان در این مناطق طولانی است و با بهاری کوتاه به تابستان متصل می شود و تابستان به کلی خشک است . بارش از جنوب به طرف شمال افزایش یافته و از مرکز به سمت غرب کاهش می یابد و با پراکندگی های زیادی روبروست. همچنین هر چه به سمت غرب می رویم ، دما افزایش شدیدی می یابد. به سمت شرق نیز بارش ها کاهش می یابد ، ولی بارش در مناطق شرقی استان از یکنواختی بیشتری روبه روست و دما بسیار کمتر است. به عبارتی دیگر تبخیر در این مناطق کمتر و فصل سرما نسبت به قسمت های غربی طولانی تر است .

فرسایش بادی یکی از پدیده هایی است که مناطق خشک و بیابانی ایران مرکزی به صورت روزافزونی با آن مواجه می باشد. مدیریت نادرست در عرصه کشاورزی بر افزایش این پدیده تأثیر زیادی داشته است. در این تحقیق، منطقه ای به وسعت حدود 27000 هکتار در جنوب شرقی شهرستان دامغان مورد مطالعه قرار گرفته است. مطالعات براساس نقشه های توپوگرافی، تصاویر ماهواره ای، نقشه زمین شناسی،GPS،GIS، بازدیدها و نمونه های صحرایی صورت گرفت، براساس مواد اشاره شده 24 نمونه از اراضی کشاورزی منطقه موردمطالعه برداشته و دانه بندی نمونه های برداشت شده به روش  ASTM(الک خشک) انجام گرفت. نتایج حاصل از دانه بندی نمونه ها و نقشه های تهیه شده نشان از آن است که اندازه ذرات ماسه در حد ماسه درشت و خیلی درشت و جورشدگی بیشتر نمونه ها در حد ضعیف و متوسط بوده، کج شدگی منفی و کشیدگی به صورت پهن بوده است و در حدود 90 درصد از منطقه بیش از 23 درصد کلوخه داشته است. براساس نتایج حاصل از مورفومتری و کلوخه های موجود، مناطق کشاورزی موردمطالعه شده به دلیل برداشت ذرات حساس به فرسایش بادی طی وزش باد در طول سال ذرات باقی مانده پس از وزش باد بدلیل عدم توانایی باد در جابه جایی ذرات، اراضی کشاورزی را نسبت به فرسایش بادی مقاوم نموده است.