مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی

مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی

مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی سال دوم بهار 1400 شماره 1 (پیاپی 4) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

چالش های پیش روی نوغانداری به عنوان یک فعالیت روستایی درآمدزای پایدار در استان گیلان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: توسعه ی پایدار اشتغال روستایی نوغانداری استان گیلان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 378 تعداد دانلود : 337
نوغانداری ابزار مهمی در راستای توسعه کسب وکار خانگی و ایجاد اشتغال، تولید درآمد و توانمندسازی جامعه روستایی است. بنابراین تحقیق حاضر با هدف بررسی چالش های پیش روی نوغانداری، به عنوان یک فعالیت روستایی درآمدزای پایدار در سطح استان گیلان به انجام رسید. تحقیق حاضر به روش توصیفی- پیمایشی و با کمک تحلیل عاملی اکتشافی نوع R به انجام رسید. فهرست اولیه ی موانع با بررسی پیشینه ی تحقیق و انجام مصاحبه با گروه 30 نفره از خبرگان محلی متشکل از کارشناسان، نوغانداران استان گیلان، تهیه شد. کمبود امکانات تولید، موانع تولیدی- تبدیلی، موانع مالی- بازاریابی، موانع آموزشی و موانع نگرشی از جمله اساسی ترین موانع و مشکلاتی است که در توسعه ی نوغانداری شناسایی شدند. پنج عامل استخراج شده از تحلیل عاملی اکتشافی در مجموع 62/94 درصد از واریانس متغیرها را تبیین کرده اند. جهت رفع موانع شناسایی شده، برگزاری کلاس های ترویجی و آموزشی با کیفیت بالاتر، واگذاری تسهیلات بانکی کم بهره و حمایت از سرمایه گذاری بخش خصوصی برای رفع موانع موجود پیشنهاد می شود.
۲.

تأثیر متغیرهای زمینه ای و ویژگی های واحد مسکونی بر فعالیت های فیزیکی- فراغتی شهروندان (نمونه موردی: محلات جوادیه و خیام شهر ساری)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: واحد مسکونی فعالیت فیزیکی- فراغتی ساری جوادیه خیام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 681 تعداد دانلود : 874
اوقات فراغت و چگونه گذراندن آن، بازتابی از شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی افراد است و تحت تأثیر شرایط مختلف همچون ویژگی های واحد مسکونی و محیط سکونتی افراد و نیز مشخصاتی همچون سن، جنسیت، شغل و سطح تحصیلات میزان و نوع فعالیت های فراغتی افراد می تواند متفاوت باشد. در این پژوهش به نقش متغیرهای زمینه ای و ویژگی های واحد مسکونی بر فعالیت فیزیکی- فراغتی ساکنان محلات جوادیه و خیام شهر ساری پرداخته شده که با استفاده از پرسش نامه و به روش توصیفی- تحلیلی و پیمایشی انجام گرفته است. داده ها با استفاده از اس پی اس اس و آزمون های آماری کای اسکوئر تک متغیره، من ویتنی، وی کرامرز و ضریب توافق، ضریب همبستگی اسپیرمن و آزمون کندال تاو بی تحلیل شده اند. نتایج نشان داده است میزان فعالیت فیزیکی- فراغتی در میان ساکنان محله جوادیه نسبتاً پایین و در میان ساکنان محله خیام متوسط است. هیچ رابطه معناداری بین سن و میزان فعالیت فیزیکی- فراغتی ساکنان در دو محله وجود ندارد اما بین هزینه ی خانوار و شغل با میزان فعالیت فیزیکی- فراغتی ساکنان در دو محله رابطه معنادار وجود دارد. در محله جوادیه، میزان فعالیت فیزیکی- فراغتی در میان مردان و زنان نسبتاً برابر است اما در محله خیام، میزان فعالیت زنان در سطح بالاتری نسبت به مردان قرار گرفته است. هیچ رابطه معناداری بین مساحت مسکن و میزان فعالیت فیزیکی- فراغتی ساکنان محله جوادیه وجود ندارد اما در محله خیام رابطه نسبتا قوی و مستقیم بین این دو متغیر وجود دارد. هیچ رابطه معناداری بین نوع مسکن و میزان فعالیت فیزیکی- فراغتی ساکنان محله خیام وجود ندارد اما در محله جوادیه رابطه نسبتا قوی بین این دو متغیر است. بین بعد خانوار و میزان فعالیت فیزیکی- فراغتی ساکنان در هر دو محله رابطه متوسط و مستقیم وجود دارد.
۳.

مطالعه تطبیقی شهرهای خطه شمالی و کویر مرکزی ایران از منظر ضرب آهنگ های تاریخی فضای شهری؛ مورد پژوهی: رشت و کاشان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: تریالکتیک فضایی ضرب آهنگ کاوی فضای شهری رشت کاشان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 672 تعداد دانلود : 938
امروزه، تولید فضاهای تهی بر اندیشه و عمل شهرسازی سایه افکنده؛ حال آنکه فضای شهری، واجد ویژگی بازنمودی است و در فرآیند تاریخی خود، به امری پیچیده و چندلایه بدل می گردد.مطالعه تاریخی فضا با توجه به پیچیدگی ها و چندگانگی آن، از دغدغه های اصلی در مطالعات شهری است. این پژوهش با بهره گیری از شاکله مفهومی تریالکتیک فضایی و از طریق کاوش تاریخی ضرب آهنگ های فضا در دو شهر رشت و کاشان، می کوشد تا با توجه به تأثیر سه مؤلفه اقلیم، فرهنگ و قدرت انتظام بخش به تحلیلی تاریخی از فضای شهری دست یابد. روش پژوهش مبتنی بر مطالعات اسنادی و تحلیل محتوای آن ها با رویکردی تاریخی-تفسیری بوده است. یافته های تطبیقی پژوهش نشان داد که شهر کاشان -به مثابه شهری گرم و خشک در بخش مرکزی فلات ایران- از ضرب آهنگ کیهانی یا ضرب آهنگ های قمریِ قدرتمندی برخوردار است؛ اما در شهر رشت -شهری معتدل و مرطوب در خطه شمال ایران- زمان چرخه ای خورشیدی اهمیت بیشتری می یابد. همچنین، نهادهای سیاسی به شکل های متفاوتی در رشت و کاشان بالغ شدند. در طول تاریخ، سردمدارانی در کاشان ظهور می کنند که برخلاف همتایان خود در رشت که بر بعدهای مدنی، تجاری و سیاسی تأکید دارند؛ بیشتر، به دنبال حفظ روابط خود با شبکه ای مذهبی و متشکل از اعضایی سرشناس در دیگر شهرهای مهم مذهبی اند. روابط اجتماعی تاریخی میان مردم کاشان، بر مبنای قراردادهایی یکدست و مبتنی بر مذهب پایه گذاری شده؛ ولی این روابط در شهر رشت، بیشتر بر اساس پیمان های قومی متنوع و در عین حال، متناقضی شکل گرفته است.
۴.

تحلیلی بر روند اشتغال در مناطق روستایی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: اشتغال روستایی توسعه اقتصادی برنامه توسعه شاخص تغییر ساختاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 504 تعداد دانلود : 223
اشتغال به عنوان یکی از مؤلفه های اساسی در توسعه روستایی و کشاورزی به شمار می رود. آسایش خاطر و تأمین رفاه جسمی و روانی در سایه دستیابی به شغل و حرفه مناسب تحقق می یابد. این مقاله تلاش کرده وضعیت اشتغال را در نقاط روستایی ایران تحلیل کند. داده های آماری در دوره 1398-1368 از مرکز آمار ایران و بانک مرکزی اخذ شده است. در این دوره، 5 برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اجرا شده و برنامه ششم توسعه در جریان است. طی این دوره، از جمعیت روستایی کشور کاسته شده اما نرخ اشتغال روستایی، نوسانی و متغیر بوده است. نرخ اشتغال در بخش کشاورزی به طور متوسط حول و حوش 51 درصد پایدار مانده است و این بخش همچنان برتری خود را در زمینه اشتغال روستایی حفظ کرده است. در ادامه مقاله، به نقد عملکرد طرح توسعه اقتصادی و اشتغال روستایی پرداخته شده و نشان داده می شود که در دوره 1399-1396 اشتغال زایی روستایی تنها محدود به برنامه های مطالعاتی و شناسایی روستاهای هدف بوده است.
۵.

شناسایی موضوع تولیدات علمی حوزه مناطق ساحلی با استفاده از رویکرد علم سنجی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: منطقه ساحلی تولید علم علم سنجی تحلیل شبکه های اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 469 تعداد دانلود : 336
مطالعه حاضر با هدف بررسی تولید علم پژوهشگران در حوزه منطقه ساحلی با استفاده از رویکردهای علم سنجی صورت گرفته است. این مطالعه از نوع کاربردی است و به روش پیمایشی-توصیفی و با رویکرد علم سنجی و تحلیل شبکه های اجتماعی صورت گرفته است. جامعه آماری در این مطالعه، 1753 مدرک از پژوهشگران در حوزه منطقه ساحلی در پایگاه استنادی وب آو ساینس بین سال های 2000 تا 2019 می باشد. داده ها با استفاده از نرم افزار اکسل و VOSviewer مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد تولیدات این حوزه در جهان بیشتر با موضوعات sea, bay, dynamics صورت گرفته و واژگان sea, management, bay, model پرتکرارترین واژگان در تولیدات حوزه ی منطقه ساحلی شناخته شدند. تجزیه و تحلیل داده های مربوط به شبکه هم تالیفی کشورها با یکدیگر نشان داد ایالات متحده آمریکا، روسیه، چین سه کشور برتر از نظر تولید علم و همچنین آلمان، فرانسه و ایالات متحده آمریکا دارای بیشترین زوج علمی می باشند. مطالعه سازمان های فعال در حوزه مناطق ساحلی نیز حاکی از آن است که russian acad sci, chinese acad sci, univ Gdansk برترین دانشگاه ها و موسساتی می باشند که در حوزه منطقه ساحلی فعالیت دارند. با توجه به افزایش کیفیت مقالاتی که با همفکری و مشارکت چند نویسنده صورت می گیرد و افزایش حوزه های میان رشته ای، پژوهشگران در حوزه مناطق ساحلی باید با مدنظر قرار دادن حوزه هایی که نیاز به پژوهش دارند، به مطالعات مشترک با سایر نویسندگان علی الخصوص نویسندگان خارجی بپردازند.
۶.

شناسایی پیش ران های موثر بر توسعه کالبدی روستایی استان گیلان با رویکرد آینده پژوهی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: توسعه کالبدی آینده پژوهی عوامل موثر استان گیلان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 772 تعداد دانلود : 953
پژوهش حاضر، با رویکرد آینده پژوهی، به شناسایی مهم ترین عوامل موثر بر وضعیت کالبدی روستایی استان گیلان و بررسی میزان و چگونگی تأثیرگذاری این عوامل را بر یکدیگر می پردازد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت، بر اساس روش های جدید علم آینده پژوهی، تحلیلی و اکتشافی است که با به کارگیری ترکیبی از مدل های کمی و کیفی انجام گرفته است. همچنین، شیوه های گرد آوری اطلاعات اسنادی و کتابخانه ای است. داده های کیفی با پرسش نامه باز و از طریق مصاحبه و بررسی اسناد و داده های کمی به کار رفته در این پژوهش به صورت عددی و از طریق وزن دهی پرسش نامه های دلفی تهیه شده است. بر همین اساس، در گام نخست، شاخص ها و مولفه های تاثیر گذار در این حوزه در ابعاد مختلف(اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، زیست محیطی، مکانی-فضایی، کالبدی و تاریخی-باستانی) جمع آوری شد. پس از جمع آوری داده ها و شناسایی متغیرهای اولیه در چارچوب مدل دلفی، 40  پرسشنامه منحصرا بین نخبگان اجرایی استان گیلان و دانشگاهی(جامعه آماری پژوهش)، که تخصص و تجربه کافی پیرامون مسائل کالبدی داشتند توزیع گردید. مطابق نتایج خروجی میک مک، بر اساس نتایج کمی خبرگان، وضعیت کالبدی روستایی در استان گیلان وضعیت کالبدی جامعه محور در استان گیلان تا حدودی پایدار است و شرایط کنونی حاکم بر سیستم کالبدی جامعه محور در آینده نزدیک شاید تغییری صورت نگیرد. در نهایت با توجه به امتیاز بالای تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم  ده عامل اصلی کلیدی در آینده توسعه کالبدی روستایی استان گیلان، می توان گفت که مواردی چون وجود عوامل رفاهی، امکانات، درآمد، آب و هوا، قدمت و بافت، بیشترین اثرگذاری مستقیم و وجود آب و هوای مناسب، بازارچه ها،  ناهمواری، توریستی، کاربری مناسب، بیشترین اثرگذاری غیرمستقیم را داشته اند.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۴