مطالعات بیداری اسلامی

مطالعات بیداری اسلامی

مطالعات بیداری اسلامی سال هفتم پاییز و زمستان 1397 شماره 14 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

بررسی محور مقاومت و آینده نظام سلطه با استفاده از نظریه نظام جهانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: محور مقاومت نظام سلطه هژمونی امریکا بیداری اسلامی نظام جهانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 460 تعداد دانلود : 704
یکی از مباحثی که به لحاظ نظری همواره ذهن اندیشمندان حوزه روابط بین الملل را به خود مشغول داشته است نوع نظام بین الملل و آینده آن است. از زمانی که آمریکا موفق شد بر اردوگاه کمونیسم پیروز شود این بحث مجدد در محافل آکادمیک رونق گرفت که آینده نظام جدید که رهبری آن را آمریکا در دست دارد چه خواهد شد. آیا این کشور می تواند مثل همتای انگلیسی خود به مدت چندین قرن بر جهان سلطه داشته باشد یا خیر؟ عموم متفکران راه آمریکا در این خصوص را هموار تلقی می کردند و برخی کوشیدند اسلام را تنها مانع پیش روی آمریکا در قرن پیش رو برشمرند. اما هیچ کس به محور مقاومت در خاورمیانه و تاثیر آن در این باره توجهی ننمود. تنها پس از خروج اسرائیل از جنوب لبنان و شکست این رژیم در جنگ 33 روز و 22 روز بود که نگاه ها معطوف به محور مقاومت گردید. گفتمان مقاومت خوانشی انتقادی، قرائتی واساختی و تضعیف کننده از نظام سلطه بود. مقاله پیش رو با استفاده از نظریه نظام جهانی والرشتاین و روش تحلیلی توصیفی به بررسی نقش محور مقاومت در مقابله با نظام سلطه و آینده این نظام می پردازد. فرضیه اصلی پژوهش حاضر این است که جبهه مقاومت با محوریت ایران و تکیه بر آرمان های اسلامی در منطقه توانسته مشروعیت نظام سلطه را به چالش کشیده و قدرت آن را به تحلیل ببرد
۲.

بررسی و تحلیل رویکرد جمهوری اسلامی ایران نسبت به بیداری اسلامی بحرین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: ایران بحرین بیداری اسلامی قدرت نرم سازه انگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 559 تعداد دانلود : 263
پژوهش حاضر در تلاش است تا به تجزیه و تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال بیداری اسلامی بحرین بپردازد.بیداری اسلامی در بحرین از اهمیت خاصی برای جمهوری اسلامی ایران برخوردار است.بحرین به واسطه حدود 75 درصد جمعیت شیعی،بیشترین قرابت را با ابعاد قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران در طول سه دهه گذشته برقرار کرده است. مؤلفه های قدرت نرم انقلاب اسلامی و ارزش های منبعث از آن،تأثیرات به سزایی بر وقوع جنبش های مردمی در بحرین داشته است.در این میان،جمهوری اسلامی ایران در راستای نقش آفرینی هر چه بیشتر شیعیان این کشور و احقاق حقوق آن ها، سازوکارها و اقدامات مؤثری را دنبال کرده است.این پژوهش در تلاش برای پاسخ به این سؤال اصلی است که: جمهوری اسلامی ایران در قبال بیداری اسلامی بحرین چه سیاستی را دنبال می کند؟فرضیه پژوهش این است که جمهوری اسلامی ایران بر اساس اصول و مبانی اعتقادی و انقلابی خود، ضمن مخالفت با سیاست سرکوب و ارعاب مقامات بحرینی،در جهت احقاق حقوق شیعیان بحرین و تأمین اهداف و سیاست های آن ها مبادرت می ورزد.یافته های این مقاله نشان می دهد؛بر مبنای آموزه های مطروحه در نظریه سازه انگاری، جمهوری اسلامی ایران بر اساس هویتی که از خود و همچنین رژیم های آل سعود عربستان و آل خلیفه تعریف کرده و تحولات بحرین را مصداقی بارز از بیداری اسلامی می داند،سیاست خارجی خود را در قبال تحولات بحرین پیگیری می کند.برای تحلیل داده های این پژوهش از روش تحلیلِ کیفی استفاده شده است.
۳.

بررسی زمینه های جامعه شناختی شکل گیری و قدرت یابی گروه سلفی – تکفیری داعش در عراق (2003-2014)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: عراق سلفی عرب های اهل سنت کنش جمعی رفتار جمعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 712 تعداد دانلود : 991
روند شکل گیری و سپس قدرت یابی داعش در عراق و سوریه دارای عوامل متعددی است که قطعاً عوامل اجتماعی از مهمترین آن است. اشغال عراق در سال 2003 م توسط ایالات متحده آمریکا و تبعات ناشی از آن بر جامعه و دولت عراقی سرآغاز بخش مهمی از تحولات منتهی به تشکیل داعش محسوب می گردد. سؤال مقاله این است که؛ از منظر جامعه شناختی چگونه می توان شکل گیری و قدرت یابی جریان سلفی – تکفیری در عراق بخصوص داعش را تبیین نمود؟ جهت پاسخگویی به این پرسش از چارچوب ارائه شده در نظریه «رفتار جمعی نیل اسملسر» که مشتمل بر فرایندی شش متغیره است، بهره گرفته می شود. بر این اساس با درنظرکرفتن متغیر « فشار ساختاری » فرضیه این مقاله در پاسخ به پرسش اصلی بدین صورت است که؛ ابهامات، محرومیت ها و سوء ظن های شکل گرفته میان اعراب اهل سنت در پی اشغال عراق به عنوان مهمترین مصداق فشار ساختاری، از جدی ترین عوامل جامعه شناختی دخیل در شکل و قدرت گیری داعش محسوب می شود. نگارنده پس از بررسی دقیق فشار ساختاری ایجاد شده پس از اشغال عراق بر اعراب اهل سنت و احصاء جدول ترکیبی سطوح جزئیت کنش جمعی اعراب اهل سنت در عراق قبل از اشغال و کانون های فشار ساختاری فشار ساختاری پس از اشغال، با استفاده از روش جمع آوری اسنادی و منابع کتابخانه ای به تبیین ( چرایی ) و سپس تحلیل ابعاد جامعه شناختی شکل و قدرت گیری داعش می پردازد.
۴.

بررسی جامعه شناختی جایگاه متفاوت اسلامگرا ها در وقوع انقلاب های معاصر (مطالعه موردی؛ جنبش انقلابی 2011 تونس و انقلاب اسلامی ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: انقلاب اسلامگراها ایران تونس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 855 تعداد دانلود : 352
حضور عنصر دین در وقوع انقلابها همواره تعیین کننده نوع جهان بینی ملتها به ارزشها و هنجارهای اجتماعی است. نوع جهان بینی در وقوع انقلاب اسلامی ایران نشات گرفته از فرهنگ اسلامی بوده است که در اثر اشاعه نفوذ معنوی انقلاب ایران در تحولات رخ داده در سال 2011 در کشورهای عربی منجر به پیدایش فعالانی نظیر گروههای النهضه در تونس به رهبری راشد الغنوشی شد. هدف ما در این پژوهش بررسی نقش اسلامگرایان به عنوان کنشگران مذهبی، در مقایسه با سایر نیروهای غیر اسلامی می باشد. لذا برای بررسی نقش اسلامگرایان در وقوع انقلاب ایران و تونس، جایگاه آن در قالب یک دستگاه مفهومی متشکل از ایدولوژی بسیج، رهبری و سازماندهی را مورد بررسی قرار دادیم. این جستار در زمره پژوهشهای کیفی و با روش تطبیقی-تاریخی انجام گرفته است. بر اساس یافته های این پژوهش به این نتیجه رسیدیم که در انقلاب اسلامی ایران اسلامگراها با اتخاذ مشی ایدئولوژیک اسلامی توانستند رهبری و سازماندهی بسیج را برعهده بگیرند و با زیر بیرق آوردن سایر معترضین انقلابی به اریکه قدرت صعود کنند. اما جنبش انقلابی تونس با رویه ای نسبتا دموکراتیک و مطالبات اقتصادی همراه بوده است که اسلامگراها بدون رهبری واحد و در کنار سایر جریان های فعال در عرصه انقلابی کشور حضور نسبتا تاثیرگذار
۵.

نقش ساختارهای سیاسی پیش از بهار عربی بر ماهیت تحولات کشورها؛(مطالعه موردی لیبی و تونس)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: لیبی تونس قذافی بن علی بهار عربی ساختار سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 546 تعداد دانلود : 963
تحولات کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا که به بهار عربی یا بیداری اسلامی معروف گردید، مدل های مختلفی داشته است. در کنار مشابهت های موجود بین کشورهایی که درگیر این رخداد بوده اند، پاره ای از شرایط و مقتضیات آنها هم متفاوت از یکدیگر بوده و همین اختلافات بر بخشی از نحوه وقوع حوادث و نیز آتی تحولات این کشورها تأثیرگذار بوده است که شاید در آینده نیز تداوم داشته باشد. هدف اصلی پژوهش حاضر ، بررسی نقش ساختارهای سیاسی بر ماهیت تحولات در دو کشور ، لیبی و تونس پیش از بهار عربی می باشد. مقاله حاضر به لحاظ روش ، توصیفی-تحلیلی می باشد. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که نهادینه شدن نسبی قواعد بازی سیاسی و سنتی از چرخش نخبگان به شکلی مسالمت آمیز در تونس و برعکس آن عدم وجود نهادهای مدنی و سیاسی پایدار و وابستگی قدرت به یک فرد در رأس هرم سیاسی از عواملی است که شکل متفاوتی از تحولات برآمده از بهار عربی را در این کشورها دامن زده است. حداقل آنکه در کوتاه مدت و میان مدت تغییرات در تونس به شکل آرام تری نسبت به لیبی صورت گرفت.
۶.

وجوب وحدت و حرمت تفرقه در جهان اسلام از نظر امام خمینی و مقام معظم رهبری آیت الله العظمی سید علی خامنه ای(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: وحدت و تفرق جهان اسلام وجوب و حرمت امام خمینی مقام معظم رهبری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 607 تعداد دانلود : 772
پژوهش زیر با هدف بررسی و تحلیل از وجوب وحدت و حرمت تفرقه از گفتمان حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری است که عدم توجه به آن آسیب های بزرگی را بر پیکره جهان اسلام وارد نموده است. روش پژوهش تحلیلی و تجزیه و تحلیل اطلاعات از نوع کیفی مبتنی بر تحلیل گفتمان ،که توانمندی و مهارتی را ایجاد می کند که از فرهنگ تحلیلی به دست می آید و رویکردی است که با حکمت ساختن گرایی اجتماعی تناسب دارد .ابزار تحقیق، شامل آیات قرآن کریم روایات و احادیث و سخنرانی های امام خمینی (ره) در قالب مجموعه ارزشمند صحیفه نور و سخنرانی های مقام معظم رهبری می باشد. یافته های نشان می دهد که در طول تاریخ هرگاه وحدت حاصل شده پیشرفت و عمران و به دنبال آن نفوذ و گسترش اسلام محقق گردیده است و از طرف دیگر بررسی تجربه های تلخ و عبرت انگیز در طول تاریخ در جمیع جهات و از جانب استعمارگران و فتنه گران ناشی از تفرقه در بین امت اسلام بوده است و نتیجه تحقیق آنست که گفتمان امام خمینی و آیت الله خامنه ای در خصوص وجوب وحدت، در یک راستا بوده که با توجه به شرایط زمانه توسعه یافته است

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۸