تحقیقات بنیادین علوم انسانی

تحقیقات بنیادین علوم انسانی

تحقیقات بنیادین علوم انسانی سال چهارم تابستان 1397 شماره 2 (پیاپی 11)

مقالات

۱.

بررسی رویکردهای پنج گانه در مواجهه با علم

نویسنده:
تعداد بازدید : 73 تعداد دانلود : 106
این مقاله از دو بخش عمده تشکیل شده است: بخش اول، تبیین چهار رویکرد موجود درباره علم در میان مسلمانان و شعب گوناگون هر یک از رویکردهای مزبور به همراه با نقد مختصر هر یک از آنها؛ و بخش دوم، تبیین رویکرد پنجم به مثابه رویکرد مختار در قالب چهار اصل عمده. در بخش پایانی این مقاله با طرح چندین پرسش فلسفه علمی و پاسخ به آنها، پایداری رویکرد پنجم که رویکرد مختار است ارزیابی شده است. مغز رویکرد پنجم این است که اولاً قلمرو دین مقتضی شکل گیری علوم انسانیِ اسلامی است، لکن مقتضی شکل گیری علوم طبیعی، فنی و پزشکی اسلامی نیست؛ ثانیاًً در علوم انسانی اسلامی، قرار بر جذب دانش و روش شناسی های تجربی نیست، بلکه بر اساس منطقه بندی جدیدی که در ساحت علم بالمعنی الاعم صورت می گیرد، هر یک از منابع و روش شناسی های علمی بر حسب قابلیت و کارکردی که دارد به تنهایی و یا شراکتی در یک یا چند منطقه مشخص از مناطق مزبور قرار می گیرد. مهم ترین ثمره این طبقه بندی، ارتقای کارآمدی علوم انسانیِ اسلامی در شناخت و حل مسائل اساسی بشر و نزدیک کردن معرفت انسان به یقین است؛ ثالثاًً علوم طبیعی، فنی و پزشکی، اسلامی و غیراسلامی ندارند، لیکن در صورت عدم تعارض با زیرساخت های فکری اسلام، مورد تأیید اسلام اند و عملاً نیز مشروعیت می یابند؛ رابعاً بشر در زندگی دنیوی دارای نیازها و پاسخ های مشترک است و اسلام دستاوردهای بشری در حوزه علم و فناوری را مگر در مواردی که با هدف پلید به دست آمده باشد، قبول دارد؛ خامساً اراده انسان در شکل گیری علم گرچه انکارناپذیر است، اما تفاوت اراده به نسبی کردن خوبی و بدی در حوزه علم نمی انجامد؛ سادساً اسلام جبر تاریخی را قبول ندارد و انسان ها را در تغییر شرایط محیطی مسئول می انگارد؛ لذا در اسلام چیزی به نام توقف و سکون در برابر شرایط به نام حوالت تاریخی و غیره وجود ندارد و قائلان به این دیدگاه، خواسته یا نخواسته به سکولاریسم تن داده اند.
۲.

ترتیبات خلق پول عادلانه

تعداد بازدید : 796 تعداد دانلود : 93
عدالت یکی از ارزش ها و معیارهایی است که فلاسفه و مصلحان اجتماعی در طول تاریخ به آن پرداخته اند و در قرآن نیز هدف ارسال رسل و انزال کتب آسمانی، قیام مردم برای برپایی آن بیان شده است. در حوزه اقتصاد، عدالت در مواردی مطرح می شود که تعارض یا تضاد منافع وجود داشته باشد. یکی از حوزه های تعارض منافع که آثار درخور توجهی در توزیع ثروت و درآمد در اقتصاد دارد، ترتیبات خلق پول در نظام بانک داری مبتنی بر ذخیره جزئی است. در نظام بانک داری مبتنی بر ذخیره جزئی، بانک ها از امتیاز و حق ویژه خلق پول برخوردارند که منافع درخور توجهی نصیب آنها خواهد کرد. براین اساس می توان عدالت را به عنوان معیار ارزیابی و طراحی ترتیبات خلق پول در نظر گرفت. نکته اساسی در طراحی ترتیبات خلق پول عادلانه آن است که بانک ها امکان خلق پول نداشته باشند و منافع ناشی از خلق پول به طور برابر به همه مردم اختصاص یابد. بدین منظور باید چارچوبی را طراحی کرد که در آن بدهی بانک ها پول نباشد و خلق پول تنها در انحصار بانک مرکزی قرار گیرد.
۳.

گام های کاربردی سازی تصمیم گیری با رویکرد اسلامی

تعداد بازدید : 346 تعداد دانلود : 209
کاربردی سازی نظریات مدیریت یکی از مهم ترین اقدامات و راهی برای استفاده از نظریات و آموزه های متعدد علم مدیریت در عرصه عمل است. در این میان، مدیریت اسلامی نیز برای رسیدن به چنین هدف مهمی باید تلاشی فزاینده داشته باشد. عرصه تصمیم گیری از سویی به عنوان محوری ترین موضوع مدیریت و از سوی دیگر به منزله قلمرویی که بیش از همه می تواند به اسلامی یا غیراسلامی متصف گردد، بیش از همه نیاز به کاربردی و عملیاتی شدن دارد. در واقع با کاربردی ساختن نظریه تصمیم گیری اسلامی، می توان بخش گسترده ای از فعالیت های مدیران اجرایی مسلمان را اسلامی سازی کرد. در این پژوهش با در نظر گرفتن آموزه های اسلامی به عنوان مبنای اساسی از روش مبناگرایی که از مهم ترین روش های پژوهش و تولید علم در مدیریت اسلامی است، استفاده شده است. هدف اصلی این پژوهش، بررسی گام ها و اقدامات لازم برای کاربردی ساختن نظریه تصمیم گیری از منظر اسلامی است. در این راستا هر یک از گام های شناسایی شده، نخست تبیین شده و سپس چگونگی اجرایی کردن آنها برای کاربردی سازی تصمیم گیری اسلامی تشریح گشته است.
۴.

فرایند تربیت سیاسی در نظام اسلامی

نویسنده:
تعداد بازدید : 968 تعداد دانلود : 893
تربیت سیاسی در نظام سیاسی برخاسته از دین، متشکل از مبانی، اصول و اهداف است که متون دینی در تدوین آن نقش اساسی دارند. اهداف تربیت سیاسی با رویکرد اسلامی را از زوایای گوناگون می توان بررسی کرد. بررسی تربیت سیاسی با توجه به مراحل سنی افراد، کاربردی تر است. در این چارچوب تربیت سیاسی به عنوان فرایندی از امور غیرسیاسی آغاز می شود و سپس به مراحل بسیط تری از این امور می انجامد و سرانجام با پختگی سنی فرد، تربیت سیاسی نیز به طور مستقیم سیاسی می شود و مراحل عمیق تر آن تدوین می گردد. تربیت سیاسی در زمان کودکی به طور مستقیم سیاسی نیست. در دوره نوجوانی، فعالیت های سیاسی بسیط و آشنا سازی با سیاست کانون توجه قرار می گیرد. در آغاز دوره جوانی فرد به عنوان شهروند وارد حوزه سیاسی می شود و در سیاست مشارکت می کند. در دوره بزرگ سالی، فرد از رابطه ای دوسویه و متقابل میان خود و دولت برخوردار می شود و می کوشد در این تبادل فکر و عمل، سیاست به مطلوبیت های واقعی خود نزدیک و نزدیک تر گردد. در این مقاله، در ویژگی های سنی عمدتاً از منابعی با روش های تجربی تدوین گشته و در تعیین اهداف سیاسی مربوط به یک مقطع سنی، از منابع دینی استفاده شده است.
۵.

هستی شناسی عدالت؛ بررسی تطبیقی آرای آیت الله جوادی آملی و جان رالز

نویسنده:
تعداد بازدید : 541 تعداد دانلود : 534
هر نظریه ای درباره عدالت مبتنی بر مفروضاتی درباره انسان است. لذا لازمه ارائه نظریه اسلامی عدالت، شناخت انسان، حقوق، نیازها و استعدادهای اوست. در این پژوهش با استفاده از روش تفسیری و تطبیقی، آرای دو متفکر برجسته معاصر، آیت الله جوادی آملی و جان رالز در باب انسان و نسبت آن با عدالت بررسی شده است. آیت الله جوادی آملی انسان را دارای دو ساحت فطرت و طبیعت می داند که باید ساحت فطرت بر طبیعت حاکم شود و این امر دلالت های مهمی، به ویژه در قالب حق هدایت، در نظریه پردازی درباره عدالت دارد. از سوی دیگر جان رالز بر ویژگی هایی همچون آزادی، برابری، معقول بودن، عقلانی بودن و حس عدالت با مرکزیت حق آزادی تأکید می ورزد. البته او نهایتاً اصول عدالت را در قالب دو اصل بیان می کند که اصل اول و حاکم آن، اصل آزادی است.
۶.

مدیریت تحول علوم انسانی در آرا و اندیشه های امام خامنه ای

تعداد بازدید : 113 تعداد دانلود : 438
باوجود اهمیت علوم انسانی و نقش بسزای آن در احیای فرهنگ دینی ملّی و توسعه علوم و فناوری، این علوم در دانشگاه های ایران آن گونه که لازم است مورد توجه قرار نگرفته و جایگاه شایسته ای ندارد. هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش و جایگاه مدیریت تحولات علوم انسانی در آرا و اندیشه های امام خامنه ای (حفظه الله) است. این پژوهش به صورت نظری و با روش سندکاوی انجام گرفته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که مبانی مادی و ضدّ دینی، ماهیت غربی، الگوگیری بی قید و شرط از نظریه ها و تولیدات غربی، نادیده انگاشتن جایگاه و منزلت نخبگان، دانش آموختگان، مؤسسات و تولیدات علوم انسانی، مهم ترین چالش هایی هستند که از دیدگاه امام خامنه ای (حفظه الله)، علوم انسانی در دانشگاه های ایران با آنها روبه رو است. همچنین، یافته ها نشان می دهد که استخراج مبانی این علوم از دین، بومی سازی، نظریه پردازی، تولید علم و نوآوری های علمی و لزوم توجه کافی به جایگاه نخبگان، دانش آموختگان، مؤسسات علوم انسانی، مؤثرترین راهکارها در مرتفع کردن نواقص و بهبود وضعیت علوم انسانی در آرا و اندیشه های امام خامنه ای (حفظه الله) است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۰