معرفت

معرفت

معرفت سال بیست و نهم آذر 1399 شماره 276 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

اوصاف شیعیان واقعی در وصایای امام محمدباقر علیه السلام (11)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شیعیان معرفت نفس عجب خودشناسی خودبرتربینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 20 تعداد دانلود : 54
یکی از اوصاف شیعیان از منظر امام محمدباقر علیه السلام، پرهیز از عجب، خودبزرگ بینی، تکبر و خودپسندی است که انسان را از درگاه ربوبی دور می کند. در مباحث گذشته به مسائلی مانند حرص و طمع اشاره کردیم. این گفتار، مسئله عجب و رابطه آن با خودشناسی را بررسی می کند. امام محمدباقر علیه السلام می فرمایند: «وَسُدَّ سَبِیلَ الْعُجْبِ بِمَعْرِفَهِ النَّفْسِ»؛ و راه خودبینی و خودپسندی را با خودشناسی ببند. آن حضرت، پس از تشبیه زندگی انسان به میدان کُشتی با نفس ، به بیان مهم ترین حیله ها و فنون نفس پرداخته اند و راه پیشگیری یا معالجه آنها را بیان کرده اند. ازاین رو، برای اجتناب از عجب و تکبر، و پیروی نکردن از وساوس شیطان، باید به خودشناسی پرداخت و به نعمت های بی کران الهی توجه نمود و اینکه همه اینها از اوست و باید قدردان آن بود؛ نباید از آنها بر دیگران فخرفروشی کرد. راه درمان عجب، اندیشه در آغاز و فرجام زندگی انسان است: اینکه از کجا آمده ام و به کجا می روم.
۲.

جایگاه حواریون در قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حواریون قرآن مسیحیت رسولان مائده آسمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 250 تعداد دانلود : 476
قرآن کریم ازیک سو حواریون را انصارالله و دارای ایمان بالا معرفی کرده و از سوی دیگر، از ظاهر برخی آیات تردید در ایمان حواریون استشمام می شود. هدف از این پژوهش تبیین دیدگاه قرآن درباره حواریون است که با روش تحلیلی و با استفاده از تفاسیر معتبر، به ویژه تفسیر المیزان به این مهم پرداخته است. قرآن به ایمان بالای حواریون و یاری دین خدا از سوی آنان اشاره کرده است. اما آنچه مفسران را به تفکر واداشته تبیین و تفسیر چهار آیه ای است که در سوره «مائده» به درخواست حواریون بر نزول مائده پرداخته که نوع درخواست حواریون باعث ایجاد سؤالات مهمی درباره جایگاه حواریون شده است. وجه جمع این آیات با آیات دیگر مربوط به حواریون این است که اصل درخواست مائده مورد سرزنش نبوده، بلکه کیفیت پرسش و خصوصیت الفاظ به کاررفته در آن مورد نقد واقع شده که حضرت عیسی علیه السلام نیز با تصحیح الفاظ آنان، همان را از خداوند درخواست کرده و پروردگار متعال نیز درخواست آنان را اجابت کرد.
۳.

بررسی تطبیقی وعده های الهی در قرآن کریم وکتب تواریخ ایام(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قرآن تورات داوود سلیمان وعده الهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 237 تعداد دانلود : 818
«وعد» به طورکلی یعنی وعده دادن برای انجام کاری در زمان یا مکان مشخص در آینده که خیر آن را وعده و شر آن را وعید می نامند. طبق مباحث کلامی و آیات مختلف قرآن کریم می دانیم که خداوند هرگاه وعده ای می دهد همیشه طبق آن عمل می کند و وعده های او تخلف ناپذیر است. یکی از روش های تشویق مخاطبان برای اطاعت از اوامر و ترک نواهی موضوع وعده الهی است. این پژوهش با رویکرد تطبیقی تحلیلی به بررسی وعده الهی در قرآن و کتب تواریخ ایام پرداخته است؛ وعده هایی که خداوند به حضرت داوود علیه السلام و سلیمان علیه السلام می دهد و به این نکات دست یافته که آنچه خداوند به حضرت داوود علیه السلام وعده داده بود طبق فرمایش قرآن محقق گشته است؛ اما درباره تحقق یافتن وعده حضرت سلیمان† قرآن آن را اشاره نکرده است؛ ولی طبق گواهی تاریخ به دست می آید که آن نیز محقق شده است.
۴.

بررسی سهولت و صعوبت نماز در اسلام و یهودیت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سهولت صعوبت نماز اسلام یهودیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 538 تعداد دانلود : 478
نماز یکی از مهم ترین عبادات در یهودیت و اسلام به شمار می رود. سهولت و صعوبت یکی از جنبه های نماز است که می توان آن را مورد مطالعه تطبیقی قرار داد تا برتری دین اسلام و جامعیت آن روشن شود. در این نوشتار صرفاً به سهولت و صعوبت نماز توجه شده است. با مراجعه به متون فقهی هر دو دین و با روش توصیفی تحلیلی و توجه به ملاک و عوامل سهولت و صعوبت، این نتیجه به دست آمده که نماز در یهودیت، عبادتی صعب و مشقت بار است؛ برخلاف اسلام که با توجه به شروط مناسب و متناسبی که برای نماز و ارکان آن مقرر گردیده، عبادتی سهل و آسان است. براین اساس برتری اسلام در این جنبه یعنی سهولت و صعوبت ثابت شده است. ازآنجاکه دین جامع باید تمام جوانب موردنیاز بشر را در نظر بگیرد، سهولت نماز در اسلام برخلاف یهودیت می تواند به نشان دادن یکی از جنبه های جامعیت دین اسلام کمک کند.
۵.

نقش شیطان در جهان از دیدگاه قرآن و عهدین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شیطان قرآن عهد قدیم عهد جدید دشمن انسان کارگزار خداوند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 761 تعداد دانلود : 750
یکی از مسائل مهم در الهیات ادیان مختلف، مسئله شر است. ازجمله موضوعات حوزه مسئله شر، شیطان و نقش او در جهان است. در متون مقدس اسلام، مسیحیت و یهودیت، یعنی قرآن و عهدین، موضوع شیطان جایگاه خاصی دارد. هدف این مقاله بررسی نقش شیطان از دیدگاه قرآن کریم و عهدین است. این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه ای و با رویکرد مقایسه ای انجام می شود. در قرآن کریم و عهدین، شیطان در نقش دشمنی با انسان و پیامبران و همچنین آزمایشگر و امتحان کننده انسان معرفی می شود. در عهد قدیم دو نقش دیگر برای شیطان بیان می شود: تهمت زننده و کارگزار خداوند بودن. شیطان در عهد قدیم در اغلب موارد، شخصیتی شرورانه ندارد و کارگزار خداست. قرآن کریم نیز نقش های کافر، ولی و خدمتکاری را برای شیطان بیان می کند که در عهدین دیده نمی شود. شباهت ها با توجه به منشأ وحیانی مشترک این متون مقدس قابل تبیین است. تفاوت ها می تواند ناشی از تحریف عهد قدیم باشد.
۶.

نقد و بررسی آموزه نجات مسیحی از منظر حد نصاب ایمان توحیدی با تأکید بر آراء علامه طباطبائی و آیت الله مصباح(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: توحید ارزش گذاری مراتب توحید نجات و رستگاری حد نصاب نجات ایمان یقین عمل صالح

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 401 تعداد دانلود : 261
نجات به معنای رستگاری اخروی، مورد توجه ادیان الهی بوده است. نجات مسیحی به عنوان آموزه ای بنیادین، بر آموزه تثلیث؛ یعنی فیض و رحمت الهی، فدا و قربانی شدن و به صلیب کشیده شدن عیسی مسیح به عنوان خدای مجسم و منجی و روح القدس به عنوان تداوم بخش نجات و معطی حیات جدید استوار است و انسان با اعمال صالح خویش هیچ نقشی در ایجاد و اعدام آن ندارد. براساس روش توصیفی تحلیلی دریافتیم اعتقاد به توحید در الوهیت خداوند، حد نصاب توحید است که هر موحدی باید بدان معتقد باشد؛ پذیرش این مرتبه از توحید مستلزم پذیرش سایر مراتب اعتقادی توحید نیز می باشد. اعتقاد به این مراتب به صورت عام مجموعی حد نصاب توحید را تشکیل داده و عدم قبول برخی از مراتب، مستلزم عدم رستگاری و نجات بوده، بلکه اگر اعتقاد به سایر مراتب به توحید در الوهیت منتهی نشود، هیچ ارزشی نخواهد داشت. سایر مراتب توحید جزء کمال توحید و خارج از حد نصاب بوده و مستلزم عمل صالح نیز می باشد.
۷.

شرایط عامل اخلاقی از منظر امامیه و آئین کاتولیک(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شرایط عامل اخلاقی امامیه آئین کاتولیک تمییز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 726 تعداد دانلود : 904
یکی از بحث های مهم که در پژوهش های اخلاقی به آن پرداخته شده، مسئله مسئولیت اخلاقی است که جنبه های مختلف آن، اعم از شرایط و گستره، مورد واکاوی و بررسی قرار گرفته است. بین مسئولیت اخلاقی و عامل اخلاقی تفاوت وجود دارد؛ گرچه ممکن است در برخی از شرایط مشترک باشند، لکن دو مسئله متفاوت هستند. ازاین رو پرسشی که باید مورد تحقیق قرار گیرد این است که شرایط عامل اخلاقی چیست؟ تعریف مناسب برای آن کدام است؟ تا از خلط بین مسئولیت اخلاقی و عامل اخلاقی جلوگیری شود. در اثر پیش رو به شیوه توصیفی تحلیلی و روش کتابخانه ای، سعی شده است تا شرایط عامل اخلاقی از منظر امامیه و آئین کاتولیک، مورد بررسی قرار گیرد. در این نوشتار نشان داده می شود که شرایط عامل اخلاقی از منظر امامیه و آئین کاتولیک، با اندک تفاوتی، شباهت فراوانی با یکدیگر دارند. با توجه به بررسی های صورت گرفته، محور بحث در شرایط عامل اخلاقی، از منظر امامیه و آئین کاتولیک بحث تمییز است.
۸.

تحلیل نظریه زبانی علامه طباطبائی در باب زبان دین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زبان قرآن حقیقت مجاز علامه طباطبایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 336 تعداد دانلود : 161
مسئله ای که در این اثر به آن می پردازیم، زبان قرآن از منظر علامه طباطبائی است. این مسئله از مسائل مهمی است که نقش اساسی در فهم قرآن ایفا می کند. با توجه به مبانی اندیشه علامه، زبان قرآن به زبان ظاهر است. زبان ظاهر قرآن به این معناست که با توجه به ساختار آیات قرآن که ناظر به یکدیگرند، مجاز عرفی در واژگان مطرح نیست. از مهم ترین یافته های این پژوهش امکان جمع میان نظریه ظاهر و ورود مجاز در فهم قران است با توجه به این نکته که مجاز در بستر تفسیر قرآن به قرآن معنا دارد. روش مقاله تحلیلی و هدف استنباط اندیشه علامه طباطبائی در خصوص زبان قرآن و توجه به اقوال موجود و نقد آنهاست.
۹.

بررسی فرایند مدرن سازی معنویت در ادیان مدرن (مطالعه موردی: جایگزین های معنویت در شیطان گرایی مدرن)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: معنویت مدرن شاخصه های معنویت مدرن ساحت روان شناختی شیطانی ساحت جامعه شناختی شیطانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 988 تعداد دانلود : 659
معنویت مدرن، مفهومی است که فهم آن، در گروی بررسی دقیق مصادیق نوپدید آن است. این پژوهش با بررسی یکی از مصادیق مزبور، یعنی شیطان گرایی مدرن در پی یافت شاخصه های آن برآمده است. ازآنجاکه شیطان گرایی مدرن، ناظر به جریان مدرنیسم و لیبرالیسم و اومانیسم مسیحی، تحقق یافته است، با به کارگیری روش توصیفی تحلیلی، نخست، به بررسی شاخصه های معنویت مدرن در جریان های مزبور پرداختیم و سپس آن را با شیطان گرایی در دو ساحت روان شناختی و جامعه شناختی تطبیق کرده ایم. در نهایت، جایگزین های معنویت در شیطان گرایی که همسو با جریان های نوسازی مسیحی بود را به عنوان نتیجه گیری بیان کرده ایم. جایگزین های مزبور عبارتند از التفات به لذت و خشنودی فرد انسانی بخصوص در مسائل جنسی، به جای تقوا و پارسایی؛ معرفت به ساحت ناخودآگاه فردی، به جای عرفان به موجود مابعدالطبیعی؛ تبدیلِ سازوکار معنوی سنتی که بیشتر صبغه درونی داشت، به پویش ها و فعالیت های اجتماعی با هدف حل مشکلات جامعه شناختی؛ تخلق به اخلاق فردگرایانه، به جای اخلاق دینی با رویکردهای جمعی.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۹۷