پژوهشنامه بازرگانی

در اقتصاد دانشمحور، داراییهای نامشهود نقش اساسی در موفقیت شرکت در دستیابی به اهداف دارد. هدف این پژوهش، رتبهبندی داراییهای نامشهود و سپس ارائه مدلی جهت ارزشگذاری برند بهعنوان یکی از مهمترین این داراییها، منطبق با شرایط بورس ایران است. پژوهش حاضر از نوع پسرویدادی و ازنظر هدف، توسعهای است. نمونه پژوهش شامل 81 شرکت پذیرفتهشده در «بورس اوراق بهادار تهران» در سالهای 1391 تا 1395 است. مدل استفادهشده در این پژوهش برای رتبهبندی، AHP گروهی و جهت محاسبه ارزش برند ترکیبی از مدل ارزش ذاتی شرکت با استفاده از مدل تنزیل سود نقدی سه مرحلهای و مدل قیمت به فروش برگرفته از مدل داموداران (2007) است. نتایج حاکی از آن است که در بورس ایران به ترتیب، داراییهای نامشهود مربوط به بازاریابی، قرارداد، فناوری، مشتری و هنر در اولویت قرار گرفتند؛ همچنین در ارزشگذاری برند میتوان با استفاده از سود هر سهم و پارامترهای مالی شرکت، به مبنای مناسبی جهت تخمین ارزش شرکت و برند آن، متناسب با شرایط بورس ایران دستیافت.

با افزایش فعالیت کسب وکارهای اینترنتی و رشد سهم بازاری آن ها، احتمال بروز اقدامات ضدرقابتی از سوی برخی از این کسب و کارها یا طرح ادعای انجام رویه های ضدرقابتی از طرف رقبا یا سایر اشخاص افزایش پیدا خواهد کرد. در این شرایط، با توجه به اقتضائات خاص حوزه تجارت الکترونیکی و نوظهور بودن آن در ایران، اعمال قواعد حقوق رقابت بر عملکرد کسب و کارهای اینترنتی با چالش های جدیدی مواجه خواهد شد. در این خصوص، شورای رقابت، به عنوان عالی ترین نهاد تسهیل کننده رقابت و منع انحصار، تصمیمات مهمی را در جلسه سیصد و ششم خود، اتخاذ کرده که البته انتقاداتی نیز بدان وارد شده است. مقاله حاضر در صدد است تا با ارائه مبانی قانونی صلاحیت شورای رقابت، از یک سو به بررسی صلاحیت شورا در رسیدگی به رویه های ضدرقابتی سامانه های درخواست اینترنتی خودرو بپردازد و از سوی دیگر، مفاد تصمیم شورا را از نظر رعایت مواردی از قبیل تعیین بازار محصولات مرتبط، قیمتگذاری تهاجمی و معافیت های قانونی، نقد و تحلیل کند.

اهمیت حسابجاری و عوامل مؤثر بر آن، یکی از پایهایترین مقدمات تجارت بینالملل است که همواره مورد توجه اقتصاددانان بوده است. بهطورکلی هدف اساسی اقتصاد هر کشور رشد و توسعه پایدار به مفهوم تعادل داخلی و خارجی است، بنابراین با در نظر گرفتن تأثیر متقابل بخش داخلی و خارجی، هرگونه سیاست اقتصادی باید با توجه به این ارتباط متقابل اتخاذ گردد. با توجه به اهمیت تراز حسابجاری در تعیین سطح درآمد ملی و اشتغال و نیز در فرایند رشد و انباشت سرمایه، کشورهای درحالتوسعه و توسعهیافته سیاست و استراتژی مختلفی برای مقابله با محدودیت حسابجاری برگزیدهاند. هدف این مطالعه بررسی اثر نابرابری درآمدی و رشد اقتصادی بر تراز حسابجاری نفتی ایران با استفاده از الگوی خود رگرسیون برداری (VAR) و توابع واکنش آنی (IRF) و تجزیه واریانس (VD) در بازه زمانی (1395-1357) میباشد. متغیرهایی که در این مقاله برای برآورد مدل استفادهشده است شامل تراز حسابجاری با لحاظ اثر نفت، ضریب جینی بهعنوان شاخص برآوردکننده نابرابری درآمد و رشد اقتصادی با لحاظ اثر نفت میباشد. نتایج حاصل از یافتههای پژوهش در طی دوره موردبررسی نشان میدهد که شوک بهبود نابرابری درآمدی با واکنش منفی تراز حسابجاری و شوک بهبود رشد اقتصادی با واکنش مثبت تراز حسابجاری مواجه میشود.  

بازار سرمایه به دلیل ویژگیهای خاص خود، دارای پیچیدگیها و ملاحظاتی است که سبب گردیده قانونگذار،  سازوکار متفاوتی برای معاملات اوراق بهادار که در سازمان بورس ثبت گردیده است، در نظر بگیرد. در این مقاله از میان اوراق بهادار در بازار سرمایه، سهام ثبتشده در سازمان بورس را برگزیدیم تا از منظر حقوقی و اقتصادی، اعتبار معاملات آنها را خارج از سازوکار بازار بورس اوراق بهادار موردسنجش قرار دهیم. آنچه این مقاله دنبال میکند، اثبات لزوم زدودن نگاه حقوق خصوصی و قواعد عمومی قراردادها در معاملات بازار بورس اوراق بهادار و لزوم توجه به حقوق اقتصادی است. سؤال این است که آیا عدول قانونگذار از اصل رضایی بودن در مورد این دسته از قراردادها و اعلام بطلان معاملات خارج از بورس اوراق بهادار، با مبانی حقوق معاملات در ایران و اصول اقتصادی سازگار است و آیا میتوان این بطلان را به معاملات آنلاین نیز تسری داد؟ فرضیه این است که بیاعتباری این معاملات با مبانی حقوق ما و اصول اقتصادی قابل توجیه بوده و در این میان تفاوتی بین محیط فیزیکی و آنلاین وجود ندارد. نوع تحقیق مبتنی بر نگاه توصیفی- تحلیلی حقوقی و اقتصادی هست.

امروزه دستیابی به سهم قابل توجهی از بازارهای منسجم جهانی، افزایش حجم مبادلات بینالمللی و سبقت از رقبا در گرو تولید و صادرات محصولات با کیفیت، متنوع و دارای فناوری برتر است. سرمایه انسانی نخبه، متخصص و کارآمد ازجمله متغیرهای کلیدی در تعیین قدرت رقابت پذیری محصولات صادراتی کشورها است به همین دلیل در دهههای اخیر بخش قابل توجهی از منابع و امکانات کشورهای در حال توسعه صرف آموزش نیروی انسانی شده است، اما زمانی که این کشورها نیازمند بهرهبرداری از این نیروهای ماهر هستند با پدیده مهاجرت نخبگان مواجه میشوند. به اینترتیب کشورهای درحالگذار با شکاف عمیق فناوری با کشورهای توسعهیافته و خلأ جدی سهم محصولات مبتنی بر فناوری برتر از صادرات کل و در نهایت کندی فرآیند توسعهیافتگی روبهرو خواهند شد. ، لذا پژوهش حاضر به بررسی اثرات مستقیم و غیرمستقیم مهاجرت نخبگان بر صادرات محصولات با فناوری بالا در کشورهای منتخب منطقه منا طی دوره 2015-2005 با رهیافت پانل دیتا و روش تخمینی معادلات همزمان میپردازد. یافته های حاصل از برآورد معادله عمومی صادرات محصولات با فناوری بالا در کشورهای منتخب بیان میدارد تأثیر مهاجرت نخبگان بر صادرات محصولات با فناوری بالا منفی و معنادار است. همچنین کارآفرینی، سهم فناوری اطلاعات و ارتباطات از GDP و شاخص پیچیدگی اقتصادی دارای ضریب مثبت و معنادار هستند. شایان ذکر است، اثر غیرمستقیم مهاجرت نخبگان بر صادرات با فناوری بالا نیز منفی و معنیدار است.

توسعه گازرسانی در راستای سیاست جایگزینی گازطبیعی با سایر سوختهای فسیلی و آزادسازی قیمت گازطبیعی به عنوان یک سیاست قیمتی در جهت بهینهسازی مصرف ضرورت مطالعه تابآوری سیستم توزیع گازطبیعی را بیش از پیش محسوس مینماید. هدف از این پژوهش، بررسی اثر آزادسازی قیمت گازطبیعی بر سیستم گازرسانی در ایران است. ابتدا نمای لیاپانوف بر اساس مصارف گازطبیعی در بخش خانگی در طی دوره 1384 تا 1396 بصورت فصلی محاسبه میگردد. سپس با استفاده از رویکرد خودرگرسیون برداری((VAR و با بهکارگیری روش هم انباشتگی جوهانسن- یوسلیوس و الگوی تصحیح خطای برداری (VECM) به بررسی روابط بین قیمت گازطبیعی با تابآوری سیستم توزیع گاز ایران پرداخته میشود. بر اساس تابع عکسالعمل آنی(IRFs) تکانه ناشی از قیمت واقعی گازطبیعی به متغیر نمای لیاپانوف بعنوان شاخص تابآوری سیستم توزیع گازطبیعی، نشان میدهد که در کوتاهمدت نمای لیاپانوف کاهش و سپس افزایش و اثر آن در بلندمدت ثابت میماند. نتایج تجزیه واریانس(VDCs) نشان میدهد قیمت گازطبیعی، در کوتاهمدت سهم بیشتری را در توضیحدهی خطای پیشبینی نمای لیاپانوف دارد، اما در بلندمدت سهم آن کاهش مییابد. براساس نتایج مدل برآوردی(VECM)، هرچند قبل از اجرای قانون هدفمندی یارانهها، قیمت گازطبیعی بر تابآوری سیستم گازرسانی اثر مثبت داشته است، لیکن بعد از اجرای قانون هدفمندی یارانهها، منجر به کاهش تابآوری سیستم گازرسانی شده است.

جذب گردشگر، یکی راهکارهای صادرات کالا و خدمات به مشتریان خارجی است. هدف اصلی پژوهش مدلسازی سیستم اقتصاد گردشگری تبریز و بررسی علل کاهش گردشگران کشور آذربایجان وارد شده به تبریز در سالهای اخیر ممیباشد. در نتیجه با تدوین مدل اقتصادی پویاییشناسی سیستم گردشگری و شبیهسازی اقتصاد گردشگری سالهای 1390 تا 1400 شهر تبریز، متغیرهای نرخ ارز منات و جمعیت گردشگران جمهوری آذربایجان بهعنوان متغیرهای کلیدی انتخاب شدند. نتایج شبیهسازی بیانگر این است با وجود بالا بودن ارزش پول آذربایجانیها، نبود نظارت دقیق دستگاههای ناظر بر قیمتگذاریها در بازار کالا و خدمات، اثرات مخربی بر قدرت خرید آذربایجانیها گذاشته و باعث کاهش شدید آن شده است. همچنین به دلیل وجود یک حلقه مثبت این اثر در طول زمان تشدید شده و پول آذربایجانیها قدرت خرید کمتری پیدا کرده است، در نتیجه پس از یک دوره افزایش گردشگران به تبریز، عدم مراجعه رخ داده است. در صورتی که با کنترل قیمتها امکان کسب درآمدی بالغ بر 40 میلیارد در سال برای شهر تبریز مهیا خواهد نمود. همچنین نتایج سناریوهای اعمال شده حاکی از آن است که افزایش نظارت برای حفظ و ایجاد کارایی بازار و سختگیریهای لازم در کنار بالا بودن نرخ ارز منات، مجدداً باعث افزایش و پایداری گردشگران خواهد شد. ضریب تعیین برای بررسی دقت نتایج شبیهسازی نرخ ارز 85 / 0 و میزان گردشگر 87 / 0 میباشد که حاکی از یک برآورد مناسب است.

یکی از مهمترین ویژگیهای کارآمدی در حمل و نقل، قابلیت اعتماد است. باوجود خطراتی که در بخشهای مختلف، یک حمل و نقل ایمن را تهدید میکنند، بیمه میتواند ریسکها را بهخوبی پوشش داده و قابلیت اعتماد را در این حوزه افزایش دهد. شرکتهای بیمه بهدلایل مختلف، ازجمله قیمتگذاری صحیح و اجتناب از ریسکهای غیرمنطقی، تمایل دارند که یک تصویر مناسب از عوامل ریسک داشته باشند. در این پژوهش بیمههای باربری دریایی مورد بررسی قرارگرفته و به شناسایی و رتبهبندی عوامل تأثیرگذار بر احتمال وقوع خطر در بخش حمل و نقل باری دریایی پرداختهشده است. در ابتدا، عوامل مؤثر بر ریسک به کمک مطالعات پیشین، پرسشنامه و مصاحبه تکمیلی با خبرگان شامل مدیران بیمه حمل و نقل، ارزیابان خسارت و ناخدایان، شناسایی شد. سپس از روش دیمتل برای تشخیص روابط درونی و وابستگی معیارها و از فرآیند تحلیل شبکهای برای یافتن وزن معیارها و رتبهبندی نهایی عوامل مؤثر استفاده شده است. همچنین بهمنظور لحاظکردن عدمقطعیت موجود در تصمیمگیریها، از تئوری فازی بهره گرفته شده است. چارچوب ارائهشده در زمینه شناسایی، رتبهبندی و اولویتبندی عوامل ریسک در بخش حمل و نقل در رشته بیمههای باربری دریایی میتواند شرکتهای بیمهای را در تصمیمگیری صحیح و دقیق در زمینه پوشش این ریسکها به شکل مؤثری یاری کند.

امروزه در زنجیره تامین با رویکردهای جدیدی روبهرو هستیم که به ملاحظات زیستمحیطی، اجتماعی و اقتصادی میپردازد و همین امر موجب پیچیدگی بیشتر مسایل آن و به ویژه حوزه مدیریت موجودی میگردد. یکی از این رویکردها، رویکرد پایداری است. از این رو،  مساله پژوهش پیش رو یک مسأله مدیریت موجودی پایدار است که در آن، تقاضا در مدت زمان تحویل یک متغیر تصادفی، تابع توزیع آن نامعلوم، اما میانگین و واریانس آن مشخص است. در این راستا، این پژوهش برای حل چنین مشکلی، با استفاده از رویکرد min-max و کران اسکارف، تابع هدف مسأله مورد نظر را به ازای بدترین حالت (بدترین تابع توزیع تقاضا) بهینهسازی کرده است. نتایج بهینهسازی مسأله در شرایط در نظر گرفته شده، نشاندهنده آن است که جنبههای پایداری در تعیین مقدار بهینه سفارش و همچنین وسیله نقلیه مناسب برای حمل سفارش و در نتیجه، هزینههای کلی یک سیستم نقش به سزایی دارد. به این ترتیب، در مسافتهای طولانیتر به دلیل در نظر گرفتن هزینههای زیستمحیطی، هر چه مسافت بین محل سفارشدهی تا محل تامین سفارش بیشتر شود، وسائل نقلیه با فاکتور اتلاف انرژی کمتر انتخاب میشوند و در مقابل، اندازه سفارشدهی افزایش مییابد.