مطالعات فرهنگی و ارتباطات

مطالعات فرهنگی و ارتباطات

مطالعات فرهنگی و ارتباطات سال سیزدهم زمستان 1396 شماره 49 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

رویکرد نشانه معناشناسی به تحلیل گفتمان: مطالعه موردی فیلم «یه حبه قند»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سریال قهوه تلخ مصرف و دریافت زنان شهر سنندج سن تحصیلات اشتغال تاهل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 634 تعداد دانلود : 102
پژوهش حاضر با مروری بر بنیان های نظری رویکرد نشانه معناشناختی به تحلیل گفتمان، در کنار جنبه های اساسی این رویکرد به لحاظ عملی، سازوکاری نظری عملی جهت تحلیل فضاهای گفتمانی با رویکرد نشانه معناشناسی به دست می دهد که می تواند در حیطه تحقیقات ارتباطی و مطالعات سینمایی مورد استفاده قرار گیرد. رویکرد نشانه معناشناسی به دنبال نفوذ به عمق معنایی و کشف معانی سیال فیلم های سینمایی در چارچوب گفتمان است؛ گفتمانی که علی الخصوص در سینما شکل دهنده فضاهایی است که فرایند معناسازی، درون آنها صورت می گیرد. پژوهش حاضر جهت تحلیل فیلم، دو دسته عمده فضاهای گفتمانی؛ یعنی عناصر فضای فیزیکی و احساسی را به صورت هم زمان و در ارتباط با هم بررسی کرده و از این رهگذر، به استخراج معانی موجود در هر نما و در مجموعه نماها می پردازد. در ادامه، به منظور روشن تر شدن این رویکرد، فیلم «یه حبه قند» از آثار مهم و تحسین شده ایرانی که حاوی جنبه های جدی نشانه معناشناختی است، تحلیل می شود و نهایتاً جمع بندی پژوهش شامل تحلیل کلی فیلم، بیان خواهد شد.
۲.

کاربرد تاریخ شفاهی در انعکاس تُرومای جمعی: بررسی روش شناختی آثار سوتلانا آلکساندرونا آلکسیویچ(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تجربه روایت شده زنان قدرت ساختار قدرت در خانواده الگوی تصمیم گیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 208 تعداد دانلود : 421
تاریخ شفاهی، یکی از دموکرات ترین روش های تحقیق کیفی در بسیاری از رشته های علوم انسانی و علوم اجتماعی است که توسط آن واقعیت ها به زبان خودِ روایان بازگو می شوند؛ تاریخ شفاهی، گفت وگوی عمیق میان دو نفر است که در آن خاطرات افراد در قالب روایت، ثبت و ضبط می شود. خاطره و به یادآوری (چرایی و چگونگی ) آن یکی از مهم ترین بخش های به فعلیت درآمدن تاریخ شفاهی است. در این مقاله، با بررسی روش تاریخ شفاهی، به دنبال ترسیم کاربرد تاریخ شفاهی در انعکاس انواع ترومای جمعی هستیم. ترومای جمعی، یک ضایعه روانی جمعی است که بر حسب رخدادهای طبیعی و غیرطبیعی همچون زلزله و جنگ بسیاری از مردم را با خسران روبه رو می کند و خاطرات دردناک و حزن آلودی را برای ایشان به همراه می آورد که سال ها و شاید دهه ها با آن زندگی می کنند. ایشان یکی از مهم ترین سوژه های تاریخ شفاهی هستند. در این میان، با رجوع به سه اثر از آثار سوتلانا آلکساندرونا آلکسیویچ، برنده جایزه نوبل ادبیات در سال 2015، که به زبان فارسی ترجمه و منتشر شده اند، چگونگی کاربرد انضمامی این روش را در انعکاس انواع ترومای جمعی نشان خواهیم داد.
۳.

واکاوی ویژگی های گفت وگو به روایت کاریکاتورهای مطبوعاتی دهه اوّل انقلاب مشروطه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زن مادری سنتمحور مدرن/ فمنیستی دین اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 820 تعداد دانلود : 947
این مقاله در پی واکاوی ویژگی های گفت وگو و شناخت الگوی ارتباطات کلامی مردم ایران در کاریکاتورهای مطبوعاتی دهه اول انقلاب مشروطه است. به این منظور، با در اختیارداشتن 194کاریکاتور از سه نشریه فکاهی و مصوّر بهلول، تنبیه و آئینه غیب نما نمونه ای 25تایی انتخاب شد. نتایج پژوهش که با تلفیق دو روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف و نشانه شناسی اجتماعی کرس و ون لیوون بدست آمده اند، نشان داد باوجود اینکه انقلاب مشروطه منجر به تحولاتی در عرصه ارتباطات کلامی جامعه نسبت به دوران پیش از انقلاب شده و فضا به سوی گفت وگومداری حرکت کرده بود، این الگو همچنان تک گویانه باقی ماند.  از جمله مصادیق الگوی ارتباط کلامی تک گویانه که در قاب کاریکاتور این دوران به نمایش درآمده است، می توان به نادیده انگاشتن دیگری، تحمیل سکوت از طریق اعمال خشونت، تندروی(استفاده از تکفیر، تهمت و شایعه پراکنی)، نفاق، همنواییِ بی چون وچرا، چاپلوسی، پیشداوری و ظاهربینی اشاره کرد. در این میان، ویژگی هایی همچون رسیدن به مقام سوژگانی، عدم سکوت در برابر ظالم و پرسشگری در مواجهه با او، تأکید بر برابری و قائل شدن حق برای دیگری نیز دال بر تغییراتی به سوی وضعیت گفت وگومدار در نحوه مکالمه مردم با یکدیگر است.
۴.

تحلیل گفتمان انتقادی فیلم های تبلیغاتی نامزدهای پیروز کارزارهای انتخاباتی بررسی موردی دوره های هفتم و نهم انتخابات ریاست جمهوری ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سینما نشانه شناسی گفتمانی گوزن ها مسعود کیمیایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 700 تعداد دانلود : 70
این مقاله به تحلیل گفتمان کارزار انتخاباتی نامزدهای پیروز دوره های هفتم و نهم، انتخابات ریاست جمهوری ایران آقایان سید محمد خاتمی و محمود احمدی نژاد می پردازد. هدف از این تحقیق، آشنایی و درک تحولات گفتمانی بین دولت و مردم، طی یک دوره هشت ساله از طریق تحلیل مقایسه ای دو فیلم تبلیغاتی این کاندیداهاست. روش شناسی پژوهش، روش تحلیل گفتمان انتقادی از منظر فرکلاف است. لذا ابتدا واژگان، ضمیر ما، وجه دستوری، استناد و قطب بندی ها مورد بررسی قرار گرفته؛ سپس با اپیزود بندی متن و طرح اپیزود اصلی، مرحله توصیف و تفسیر، جمع بندی و تبیین انجام شده است. همچنین در بخشی دیگر از این مطالعه، تحلیل گران برای تحلیل فرامتن شرایط سیاسی، اجتماعی و تاریخی حاکم بر این دو فیلم را مورد توجه قرار دادند. در چگونگی خوانش فیلم، عواملی نظیر زاویه دوربین، نور، صدا، موسیقی و تصاویر نیز بررسی شد. جامعه آماری پژوهش، تمام شماری است و واحد تحلیل، کل متن، تصاویر، موسیقی و دیالوگ هاست که پس از به متن درآمدن، بر اساس محورهای تعیین شده در فرم تحلیل گفتمان، ثبت و تجزیه و تحلیل شدند. این مطالعه نشان داد که در فیلم های تبلیغات دو نامزد شباهت ها و تفاوت های قابل توجهی وجود دارد. هر دو به موضوعاتی چون زنان، جوانان، صرفه جویی در هزینه های تبلیغاتی و تمایل به تغییر، استناد کرده اند. در مقولاتی چون مفاهیم اسلام و ایران، عدالت و آزادی، قانون و مهرورزی، به کارگیری ضمیر ما، نگاه به دین، ادبیات و شیوه سخنوری و پوشش زنان، تفاوت بارزی در دو فیلم مشاهده می شود. همچنین هر دو نامزد به مباحثی چون اقتصاد، تورم، بیکاری و جرائم نپرداخته اند.
۵.

تاثیر تلویزیون در شکل دهی به مشارکت مردم در انتخابات ریاست جمهوری در ایران با توجه به ظهور شبکه های اجتماعی مبتنی بر موبایل(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شبکه های اجتماعی خاورمیانه روابط بین الملل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 736 تعداد دانلود : 680
با گسترش شبکه های اجتماعی مبتنی بر موبایل، عملاً این دست از رسانه ها جایگزین بسیاری از رسانه های سنتی از جمله تلویزیون شده است. با این وصف، این سؤال مطرح می شود که برای تلویزیون از بُعد سیاسی و تأثیری که پیش تر در انتخابات داشته، چه سرنوشتی در انتظار خواهد بود. از سوی دیگر این مهم نیز مطمح نظر قرار می گیرد که آیا تلویزیون با تضعیف بُعد سیاسی اش همچنان می تواند به حیات خود ادامه دهد یا خیر؟ بر اساس نگاه صاحبنظران این پژوهش که به روش تکنیک دلفی جمع بندی شده ، تلویزیون با حضور شبکه های اجتماعی مرجعیت سیاسی سابق را نخواهد داشت. نگاه ایشان به این سمت معطوف بود که شبکه های اجتماعی با فاصله گرفتن از دکترین پشتیبانی به تدریج نقش تولیدی قوی تری ایفا خواهند کرد که جایگزین تلویزیون خواهد شد. در مجموع کارشناسان اعتقاد داشته اند که تلویزیون با وجود شبکه های اجتماعی در وضعیت فعلی شانسی برای ادامه نقش سیاسی خود نخواهد داشت.
۶.

بررسی میزان رضایت کاربران شبکه های اجتماعی مبتنی بر تلفن همراه در شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تجربه روایت شده ساختار قدرت خانواده الگوی تصمیم گیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 12 تعداد دانلود : 624
این تحقیق پیرامون میزان رضایت کابران از شبکه های اجتماعی مبتنی بر تلفن همراه در شهر تهران است. در این پژوهش، تهران به پنج منطقه غرب، شرق، شمال، جنوب و مرکز تقسیم شد و از هر منطقه، با توجه به جمعیت، وسعت و تراکم با روش تصادفی و به شکل خوشه ای تعدادی از افراد انتخاب شدند که در پایان ۸۰۰ نفر در این جامعه نمونه با توزیع پرسشنامه محقق ساخته بر اساس نظر نخبگان شرکت کردند. در پایان و با استفاده از نتایج به دست آمده، میزان رضایت کاربران از شبکه های اجتماعی متوسط و رو به خوب بود. میزان رضایت در زنان، خانه داران (بیکاران)، سطوح بالای تحصیلی، جوانان و مجردان بیشتر بود. از بین علل استفاده از شبکه های اجتماعی، پنج علت با بیشترین فراوانی به دست آمد؛ نیازهای شغلی و تحصیلی، پر کردن اوقات فراغت، آشنایی با زندگی بزرگان، در دسترس بودن موسیقی و مباحث روان شناسی، بیشترین فراوانی را داشتند
۷.

نقش تلویزیون در تحقق مفهوم جامعه مدنی از دیدگاه دانشجویان دانشگاه های تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 550 تعداد دانلود : 277
بهره گیری از وسایل ارتباط جمعی همچون تلویزیون، از عمده ترین روش ها در جهت گسترش و ترویج جامعه مدنی، آموزش ملی و بالابردن آگاهی مردم است، در این تحقیق، مفهوم جامعه مدنی و ویژگی های آن، با عنایت به لزوم ایجاد شرایط مقتضی برای تحقق آن در شرایط کنونی جامعه ما مورد بررسی قرار گرفته است و از طریق سنجش و ارزیابی نظریات دانشجویان بر آن شدیم تا با دریافت اطلاعاتی از خصوصیات فردی و اجتماعی آنان، میزان آمادگی و پذیرش جوانان را نسبت به تغییرات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و نیز میزان مشارکت و نقش آنان در شکل گیری جامعه مدنی بسنجیم، جامعه آماری مورد مطالعه، دانشگاه های تهران بوده است که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای در سه مرحله انجام شده است و 506 نفر برای پاسخگویی به سؤالات پرسشنامه انتخاب شدند. نتایج این تحقیق نشان می دهد 85 درصد افراد، اعتقاد دارند که پذیرش افکار جدید و تغییرات فرهنگی اجتماعی به کمک رسانه ها امکان پذیر است، 2/79 درصد افراد تعهد و تخصص را عامل بهتر اداره شدن کشور می دانند، 65 درصد، اعتقاد به رعایت قانون در صورت فقدان کنترل آن دارند، هرچه سطح تحصیلات دانشجویان بالاتر است، میزان آمادگی آنان برای تغییرات و آمادگی مشارکت آنان در امور فرهنگی اجتماعی و سیاسی بیشتر است. همچنین یافته ها نشان می دهد بین پذیرش مؤلفه های شهروندی و مشارکت و رشته تحصیلی ارتباط معناداری وجود ندارد.
۸.

قانون گذاری در عرصه دیجیتال و برنامه توسعه پایدار (با تأکید بر «جمهوری دیجیتال»)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: تاریخ شفاهی ترومای جمعی روش تحقیق کیفی خاطره ادبیات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 123 تعداد دانلود : 729
جامعه بین المللی برنامه عمل جدید در حوزه توسعه پایدار تدارک دیده است. همزمان در سال های اخیر، تکنولوژی یا فن آوری های نوین ارتباطات و اطلاعات، پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته اند، اما تکنولوژی به تنهایی کفایت نمی کند و در این زمینه، نیاز به فضای مطلوب و از جمله سیاست گذاری و قانون گذاری مناسب است. در این حوزه، قانون گذاری های جدیدی در عرصه های داخلی، منطقه ای و بین المللی انجام گرفته است. حال سئوال، این است که آیا چارچوب های حقوقی، قادرند تکنولوژی های نوین را در خدمت توسعه در بیاورند؟ در این تحقیق تلاش شده با بررسی تطبیقی به این سؤال پاسخ داده شود.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۶۲