مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی

هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش جهت گیری مذهبی و وضعیت اقتصادی – اجتماعی در تحول قضاوت اخلاقی نوجوانان دانش آموز است. روش پژوهش توصیفی است. جامعه مورد مطالعه دانش آموزان نوجوان دختر و پسر شاغل به تحصیل در مدارس شهر تهران می باشند. برای تعیین حجم نمونه از شیوه برآورد انحراف معیار نمرات جامعه مورد مطالعه در آزمون تبیین موضوعات یا داوری های اخلاقی استفاده شده است که در مجموع 613 نفر (301 دانش آموز پایه سوم راهنمایی به عنوان گروه سنی اوایل نوجوانی، و 312 دانش آموز پایه سوم متوسطه به عنوان گروه سنی اواسط نوجوانی ) با روش نمونه برداری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای به عنوان نمونه نهایی انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات مقیاس جهت گیری مذهبی و آزمون تبیین موضوعات بود که به صورت پرسشنامه های خود سنجی تنظیم شده و روایی و پایایی آن توسط مقیاس های روانسنجی احراز شده است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از محاسبه ضریب همبستگی و تحلیل واریانس انجام شد. یافته های حاصله حاکی از این است که بین جهت گیری مذهبی درونی و بیرونی همبستگی مثبت معناداری وجود دارد و میزان این همبستگی نسبتاً بالا است. اما همبستگی بین جهت گیری مذهبی درونی و بیرونی با تحول اخلاقی ناچیز بوده و معنادار نمی باشد. میزان میانگین نمرات تحول اخلاقی (اخلاق اصولی) بر حسب سطوح مختلف متغیرهای جهت گیری مذهبی درونی، جهت گیری مذهبی بیرونی، و وضعیت اجتماعی- اقتصادی به طور معنا دار متفاوت نیست.

هدف از این پژوهش بررسی رابطه استفاده از ماهواره و اینترنت با هویت دینی دانش آموزان متوسطه شهر مرودشت است. روش این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری این مطالعه کلیه دانش آموزان دوره متوسطه شهر مرودشت در سال تحصیلی 93-1392 بود که از این جامعه تعداد 370 نفر با استفاده از جدول لین و روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات دو پرسشنامه بود. یک پرسشنامه محقق ساخته در زمینه بررسی میزان استفاده از اینترنت و برنامه های ماهواره ای و پرسشنامه دیگر پرسشنامه هویت دینی بود که روایی و پایایی این پرسشنامه ها توسط ملاک های روانسنجی احراز شد. داده های حاصله در دو سطح توصیفی با استفاده از فراوانی، درصد و محاسبه ضریب همبستگی در سطح استنباطی با استفاده از تحلیل واریانس چند متغیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های حاصله حاکی از این است که همبستگی هر دو متغیر استفاده از اینترنت و ماهواره با هر سه بعد هویت دینی دانش آموزان منفی و معنی دار است. بالاترین همبستگی استفاده از اینترنت با ابعاد هویت دینی، به ترتیب، در ابعاد عملی (53/. -)، احساسی(52/. -) و اعتقادی(49/. -) بوده است. بالاترین همبستگی متغیر استفاده از برنامه های ماهواره با ابعاد هویت دینی، به ترتیب، درابعاد عملی(53/. -)، احساسی(44/. -) و اعتقادی(39/. -) بوده است. بدین ترتیب می توان گفت استفاده بیشتر از رسانه های ماهواره و اینترنت در راستای کاهش هویت دینی دانش آموزان متوسطه شهرستان مرودشت در ابعاد سه گانه عملی، احساسی و اعتقادی بوده است.

هدف از پژوهش حاضر تحلیل محتوای کتاب های درسی دین و زندگی دوره متوسطه بر مبنای اصول و روش های تربیتی مستخرج از کتاب المحجه البیضاء فی التهذیب الاحیاء با تأکید بر بخش منجیات و عادات است. روش پژوهش، ترکیبی از روش های کمی و کیفی ﺍﺳ ت. جامعه تحلیلی کتاب های دین و زندگی دوره متوسطه و پیش دانشگاهی در سال تحصیلی1390 بود. نمونه تحلیلی «متن درس» و «گام های آخر» که به عنوان فعالیت پایانی هر درس در نظر گرفته شده، بوده است. ابزار جمع آوری اطلاعات «سیاهه وارسی محتوا» بود که پایایی آن با استفاده از ضریب کاپا برابر 52/0 که ضریب معنی دار است، محاسبه شد و روایی آن مورد تائید متخصصان قرار گرفت. داده های حاصله با استفاده از آمار توصیفی، محاسبه فراوانی و درصد و آمار استنباطی آزمون مجذور خی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های حاصل حاکی از این است که اصول و روشهای تربیتی در کتاب های چهار پایه تحصیلی متوسطه به طور معنی داری متفاوت به کار رفته است اما این تفاوت های معنی دار در مورد بخش گام های تربیتی کتاب، مشاهده نشد. در همه پایه های تحصیلی(به استثنای پایه اول) محتوای کتاب های دین و زندگی بیشتر به اصول تعقل و عدالت پرداخته است. البته با افزایش پایه تحصیلی، توجه به «تعقل» در متون افزایش یافته است. همچنین در پایه های دوم و سوم به اصل «تذکر» تقریباً به یک نسبت توجه شده است. بررسی روشهای تربیتی ده گانه در متن کتاب پایه های مختلف نشان داد که به روشهای «تعلیم حکمت»، «تزکیه» و «ابراز توانایی» در کلیه کتاب ها توجه شده است و این تأکید در پایه اول بیشتر از دیگر پایه ها است. در گام های تربیتی کتابهای سه پایه تحصیلی، اصل "تذکر" بیشترین فراوانی و اصل "عدل" کمترین فراوانی را به خود اختصاص داده است. شاید بتوان گفت این تفاوت با هدف مؤلفان در تدوین بخش گام های تربیتی همسو باشد. به طورکلی می توان گفت متن درس ها بیشتر جنبه عقلانی و متن گام های تربیتی بیشتر جنبه تهییجی دارد.

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین التزام به تعالیم اسلامی، سطح افسردگی و اضطراب در بین دانش آموزان مقطع دبیرستان شهر تهران است. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری دانش آموزان مقطع دبیرستان شهر تهران در سال تحصیلی 1393-1392 بود که از این جامعه تعداد300 دانش آموز مقطع دبیرستان به روش نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه افسردگی بک، پرسشنامه اضطراب حالت- صفت اسپیل برگر و مقیاس خودسنجی التزام عملی به اعتقادات اسلامی بود که روایی و پایایی این ابزارها توسط ملاک های روانسنجی احراز شد. داده های حاصله با استفاده از ضریب همبستگی و تحلیل واریانس مورد تحلیل قرار گرفت. یافته های حاصله حاکی از این است که دختران در مقایسه با پسران از اضطراب و افسردگی بیشتری برخوردار هستند ولی در التزام به تعالیم اسلامی تفاوت معناداری بین دو جنس مشاهده نشد. همچنین بین التزام به تعالیم اسلامی و اضطراب از لحاظ آماری رابطه معکوس و معناداری محاسبه شد (05/0p<، 452/0-=r ). همچنین بین التزام به تعالیم اسلامی و افسردگی نیز از لحاظ آماری رابطه معکوس و معناداری محاسبه شد (05/0p<، 464/0-=r ). به این ترتیب این نتیجه حاصل شد که هر چه میزان التزام به تعالیم اسلامی در بین دانش آموزان بیشتر باشد سطح افسردگی و اضطراب در آنان کمتر است.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی پیشایندهای گرایش به تفکر انتقادی در قالب یک مدل علّی است که در آن واسطه گری جهت گیری مذهبی در رابطه ی با الگوهای ارتباطی خانواده و تفکر انتقادی مورد مطالعه قرار گرفت. روش پژوهش توصیفی است. جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش دانشجویان شاغل به تحصیل دانشگاه شیراز در سال تحصیلی 1392-1391 بودند که از این میان تعداد 352 نفر (189 دختر و 163 پسر) به عنوان نمونه به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه های الگوهای ارتباطی خانواده، خودگردانی مذهبی و سیاهه گرایش به تفکر انتقادی بود که پایایی آن ها به وسیله ضریب آلفای کرونباخ و روایی آنها به کمک روش تحلیل عاملی بررسی شد. نتایج حاصله حاکی از پایایی و روایی قابل قبول آزمونها بود. مدل فرضی با بهره گیری از روش آماری تحلیل مسیر با استفاده از رگرسیون چندگانه به روش متوالی همزمان براساس مراحل بارون و کنی مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد که جهت گیری گفت و شنود خانواده به طور مثبت و جهت گیری همنوایی به طور منفی گرایش به تفکر انتقادی را پیش بینی می کند. هر دو بعد الگوی ارتباطات خانواده پیش بینی- کننده جهت گیری مذهبی هستند. همچنین، جهت گیری مذهبی همانندسازی شده به طور مثبت و جهت گیری مذهبی درون فکنی شده به طور منفی گرایش به تفکر انتقادی را پیش بینی می نماید. نتایج بررسی واسطه گری نیز نشان داد که جهت گیری گفت و شنود با واسطه جهت گیری مذهبی همانندسازی شده به بهبود تفکر انتقادی می انجامد. این در حالی است که همنوایی خانواده با واسطه گری جهت گیری مذهبی درون فکنی شده به کاهش تفکر انتقادی منجر می شود.

هدف پژوهش حاضر تبیین ابعاد و مؤلفه های رشد معنوی انسان و تحلیل آن در محتوای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش ایران است. روش پژوهش توصیفی شامل؛ تحلیل اسنادی و نیز تحلیل محتوا بود و رویکرد آن نیز کاربردی محسوب می گردد. جامعه تحلیلی، شامل دو بخش؛ متون مرتبط با ابعاد و مؤلفه های رشد معنوی انسان و متن سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، مصوب آذر ماه 1390 می باشد که با توجه به ماهیت موضوع و محدودیت جامعه پژوهشی، از نمونه گیری صرف نظر شده و کل جامعه آماری مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. ابزارهای اندازه گیری، فرم فیش برداری و نیز سیاهه تحلیل محتوای محقق ساخته بود. داده های اسنادی به شیوه کیفی با استفاده از شاخص های توصیفی در فرایند آنتروپی شانون مورد تحلیل قرار گرفت. عمده ترین یافته های پژوهش بیانگر آن است که: - چارچوب مفهومی رشد معنوی انسان را می توان براساس مدارک و مستندات مرتبط در 3 بُعد و 29 مؤلفه تدوین نمود. - میزان تراکم توجه به رشد معنوی در بخش هدف های عملیاتی و راهکارها با 70 فراوانی و 7/41 درصد زیاد و در بخش بیانیه مأموریت با 2 فراوانی و 2/1 درصد بسیار کم می باشد. - در بین ابعاد مورد بررسی، بعد اخلاق با میزان بار اطلاعاتی 839/0 و ضریب اهمیت 373/0 بیشترین توجه را به خود اختصاص داده است، این در حالی است که به بعد تعقل با میزان بار اطلاعاتی 670/0 و ضریب اهمیت 298/0کمتر توجه شده است.