دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث

دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث

دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث سال دوم بهار 1399 شماره 8

یادداشت ها

۱.

نشر آموزه های دینی در قالب های سنّتی و نوین؛ قوّت ها و ضعف ها

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 946 تعداد دانلود : 44
روایات اسلامی تأکید بسیاری بر نشر علم و تشویق به حفظ و ماندگاری یافته های علمی نموده اند. در حدیثی از رسول خدا| آمده: اَل مُؤمِنُ اِذا ماتَ وَ تَرَکَ وَرَقَهً واحِدَهً عَلَیها عِلمٌ تَکونُ تِلکَ الوَرَقَهُ یَومَ القیامَهِ سِترًا فیما بَینَهُ وَ بَینَ النّارِ وَ اَعطاهُ اللهُ تَبارَکَ وَ تَعالىٰ بِکُلِّ حَرفٍ مَکتوبٍ عَلَیها مَدینَهً اَوسَعَ مِنَ الدُّنیا سَبعَ مَرّاتٍ.
۲.

نگاهی به فراز «بَدَنُهُ غافِلٌ لِسُکونِ عُروقِهِ» و عواقب کم تحرّکی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 970 تعداد دانلود : 569
موضوع دعای پنجاه و دوم صحیفه سجّادیه، یادکرد برخی از حالات بندگان و خوی ناپسند آن ها و درخواست رحمت از خداوند است. امام سجّاد علیه السلام در این دعا کم تحرّکی را یکی از ویژگی های ناپسند فردی شمرده اند. ایشان به درگاه الهی عرضه می دارند: فَاَساَلُکَ یا مَولای سُآلَ مَن ... بَدَنُهُ غافِلٌ لِسُکونِ عُروقِهِ.
۳.

برخی از اشکالات نرم افزار جامع الاحادیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 110 تعداد دانلود : 950
یکی از عوامل سرعت بخشیدن به پژوهش در جامعه امروز، بهره گیری از نرم افزارهای رایانه ای است. «نرم افزارهای علوم اسلامی» از جمله ابزاری است که به پژوهشگران علوم اسلامی در مسیر تحقیق و تولید علم، کمک می کند. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، در عرصه تولید چنین نرم افزارهایی پیشتاز بوده است. «جامع الاحادیث» که اکنون نسخه «6/3» آن در دست رس است، یکی از خدمات پرکاربرد این مرکز بابرکت می باشد. امکان مطالعه منابع متعدّد، مقایسه نسخه های یک کتاب، جستجوی پیشرفته برای یافت محتوای مورد نظر در موضوعات مختلف، بهره گیری از متون تایپ شده برای نگاشت مقالات و ... بخشی از کمک های این نرم افزار به پژوهشگران است.

مقالات

۱.

جامعیت حداکثری قرآن بر پایه بهره های روش شناختیِ علوم از قرآن و ضرورت وجود الگوهای روش شناسانه در دین و قرآن

کلید واژه ها: تبیان جامعیت دین قلمرو هدایت قرآن علم امام اکمال دین علوم قرآن و تفسیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 280 تعداد دانلود : 767
درباره جامعیت قرآن، دیدگاه های مختلفی ابراز شده که هر کدام بر پایه تفسیری خاص از آیات و روایات است. آیه 89 سوره نحل با عبارت «تِبیانًا لِکُلِّ شَی ءٍ» و با وجود لفظ «کُلّ»، عمومیت محتوایی را نشان می دهد. مخالفان این تعمیم با تکلّف، آیات و روایات ناظر بر جامعیت بیشینه ای را تأویل برده و تخصیص هایی بدون دلیل ذکر می کنند. مقاله کنونی می خواهد جامعیت حداکثری قرآن را از نگاهی نو و با روشی تحلیلی ثابت کند. این نوشتار با توجّه کردن به گزاره های اساسیِ علوم، بر آن است تا به این نتیجه برسد که گذشته از جامعیت قرآن نسبت به همه نیازهای دنیایی و آخرتی بشر، این کتاب آسمانی حتّی در ارائه اصول و روش های علوم نیز جامعیت دارد؛ چراکه علوم مختلف هم یکی از نیازهای بشر است.
۲.

اصالت نظریه «نزول سوره ای» بررسی موردی سوره حج

کلید واژه ها: کیفیت نزول قرآن وحدت نزول سبب نزول سیاق لفظی تفسیر بنایی علوم قرآن و حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 621 تعداد دانلود : 221
یکی از مسائل مطرح در علوم قرآن، چگونگی نزول سوره هاست. نظریه نزول سوره ای، یکی از دیدگاه های مهم در نزول تدریجی قرآن کریم است. این نظریه، دریچه ای نو را در تفسیر قرآن گشوده و زمینه فهم مفاهیم بیشتری را فراهم می سازد. این نوشتار با روش توصیفی - تحلیلی، مدارک و مستندات نقلی، عقلی و علمی این نظریه را گردآوری کرده و آن را تحلیل و ارزیابی می کند. این مستندات نشان می دهد که نظریه نزول سوره ای، دیدگاهی درست است. پس از اثبات اصالت این دیدگاه، کیفیت نزول سوره حج به عنوان سوره ای چالشی با حجم متوسّط، بررسی شده و با ردّ برخی نظرات، نزول یک باره این سوره اثبات می شود.
۳.

آشنایی فهرستی با مجلّه های الاهیات و مطالعات اسلامی به زبان عربی

نویسنده:

کلید واژه ها: شناخت مجلّات عربی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام علوم و معارف قرآن و حدیث معارف اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 606 تعداد دانلود : 756
بیشتر دانش پژوهان و استادان عرصه قرآن و حدیث، توان خواندن مقالات عربی را دارا بوده و برخی از آنها توان نگاشتن به زبان عربی نیز دارند. آشنایی با مجلّات عربی در حوزه معارف اسلامی، زمینه آشنایی بیشتر دانشیان قرآن و حدیث را با فضای رایج مقالات علمی فراهم کرده و مقدّمات نقش آفرینی فرامرزی آنها را تمهید می کند. پرسش اصلی این نوشتار آن است که چه مجلّاتی به زبان عربی و با چه مشخّصاتی، در حوزه مطالعات اسلامی منتشر می شود؟ این تحقیق توانسته 81 مجلّه عربی را در این عرصه شناسایی کند. برخی از این مجلّه ها ویژه مطالعات اسلامی و برخی، همراه با موضوعات دیگر به این موضوع نیز توجّه می کنند. مقاله پیش رو، افزون بر یادکرد عنوان مجلّه و راه های ارتباطی آن در قالب جداسازی ژورنال های هر کشور، مجلّاتی را که رتبه ISC دارند نیز معرّفی کرده است.
۴.

احکام و تاریخ ترجمه قرآن کریم

کلید واژه ها: دیدگاه ابوحنیفه درباره ترجمه قرآن نظر شافعی درباره ترجمه قرآن فتوای الازهر درباره ترجمه قرآن آموزش قرآن علوم قرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 557 تعداد دانلود : 64
جواز شرعی ترجمه قرآن همواره مورد بحث اهل سنّت بوده است. با توجّه به تاریخ ترجمه این کتاب آسمانی به نظر می رسد، ترجمه تفسیری قرآن بدون این که به آن، قرآن اطلاق شود، امری جایز در بین آنهاست. با این حال عالمان در این مسأله اختلافاتی داشته اند. یکی از ابعاد اختلاف به کتابت متن قرآن و خواندن آن در نماز، توسّط غیر اعراب برمی گردد؛ امری که منجر به فتوای برخی از عالمان الازهر مبنی بر تحریم کتابت قرآن به غیر عربی گردید. از سوی دیگر، اِعراب و بلاغت قرآن، کمتر به غیر عربی ترجمه شد و همین موضوع به اختلاف در جواز ترجمه دامن زد. متن حاضر، ترجمه مقاله «احکام ترجمه القرآن الکریم و تاریخها» اثر دکتر عبد اللّطیف الطّیباوی است که شعبان سال 1399ق یعنی دو سال پیش از فوتش در مجلّه مجمع اللّغه العربیه دمشق به چاپ رسید. نویسنده در سال 1328ق در روستای «طیبه» از توابع «حمص» سوریه به دنیا آمد. او در رشته تاریخ و ادبیات عرب، تحصیل کرد و و دکترای خود را در رشته فلسفه از دانشگاه لندن گرفت. از آثار وی می توان به کتاب های «محاضرات فی تاریخ العرب و الاسلام»، «التّصوّف الاسلامی العربی»، «المصالح البریطانیه فی فلسطین» و «تاریخ سوریا الحدیث» اشاره کرد. همچنین آن مرحوم افزون بر مقالات بسیاری که در تاریخ، ادبیات عرب و تربیت منتشر کرد، مقالاتی هم در دفاع از قضیه فلسطین داشت.
۵.

شناخت محدّثان هویزه و تلاش های علمی و حدیثی آنان

نویسنده:

کلید واژه ها: حویزه مشعشعیان نص گرایی اجازات حلقه های حدیثی تاریخ حدیث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 372 تعداد دانلود : 359
رشد و گسترش حدیث پژوهی در یک منطقه، برآیند عوامل مختلف مادّی و معنوی است. یکی از این عوامل را می توان حضور عالمان و محدّثان در یک جغرافیای علمی دانست. تاریخ حدیث شیعه در قرن های نهم تا دوازدهم هجری و هم زمان با حکومت سادات مشعشعی (845-1176ق) بر جنوب ایران به مرکزیت هویزه، شاهد شکل گیری جریان شتابان علمی در این منطقه بوده است. نص گرایی، جریان فکری غالب شیعیان در این دوره محسوب می شد. عالمان هویزی به دلیل مراودات علمی با کانون های حدیث گرایی مانند اصفهان و شیراز و نیز در ادامه نص گرایی نسبتا شدید پیشینیان خویش، گرایش زیادی به این گونه تفکّر داشتند. در این نوشتار، عالمان صاحب اثر حدیثی و دیگر محدّثان فعّال در این مدرسه حدیثی، برای نخستین بار شناسایی و معرّفی می شوند تا نقش آنان به عنوان یک مؤلّفه تأثیرگذار بر رشد فعالیت های یک مدرسه حدیثی نمایان شود.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۲