پیکره

علیرغم گسترش همه جانبه مبانی هنرهای تجسمی مدرن، و انبوه سبک ها و تکنیک های مختلفی که به سرعت در دنیا منتشر می شوند، نگارگری ایرانی، چه به صورت بالفعل و چه به صورت بالقوه کارکردهای بصری و بیانی فراوانی یافته است. با حضور پر شمار زنان به عنوان نقاش در تاریخ هنر ایران در دوران معاصر، نقاشان زن ایرانی، علاوه بر کاربست روش ها و تکنیک های غربی، در به کارگیری برخی شگردهای تصویری این گنجینه بصری در نقاشی معاصر ایران، موفقیت هایی را کسب نموده اند. هدف این پژوهش، جمع آوری و معرفی این نقاشان معاصر و بررسی و تحلیل آثار آنان با در نظر گرفتن حضور نگارگری در آثارشان است. سؤال این است که زنان نقاش ایرانی در زمینه احیای نگارگری در نقاشی معاصر ایرانی، چه نقشی را ایفا نموده اند و چگونه و از کدام ویژگی های نگارگری برای بیان شیوه های نو در نقاشی معاصر، بهره گرفته اند؟ این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، اینترنتی و آرشیوی، به نتایجی دست یافت که در آن مشخص گردید، نقاشان زن ایرانی با استفاده از تلفیق نقوش گیاهی و جانوری و حروف الفبای فارسی، همچنین با استفاده از نقش اسب در شیوه های متنوع، یا تغییر مصالح، ایجاد نمودهای بصری جدید از طریق تحلیل سطوح نگارگری، تحول در کارکرد سطوح معماری و همچنین با بهره گیری از مبانی تجسمی غربی، موفقیت هایی را در جهت غنای نقاشی معاصر با استفاده از عناصر سنت نگارگری به دست آورده اند.

فراهان، یکی از قطب های برجسته قالی ایران است که از نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی با تولید قالی های نفیس به شهرت جهانی رسید. نمود این شهرت، قالی های ساروق است که یکی از مهم ترین کانون های بافندگی فراهان است. شاخص های کیفی زیباشناختی(طرح و نقش و رنگ) و فن شناختی(ریسندگی، رنگرزی، بافت و پرداخت) قالی فراهان به گونه ای بود که جامعه غربی برای دسترسی بیش تر به آن، بسیاری از تجار و شرکت های خارجی به قصد تولید و صادرات آن در سلطان آباد متمرکز شدند. امروزه بسیاری از قالی های فراهان در موزه ها و مجموعه های جهانی نگه داری می شوند. فراهان کارپت، مجموعه ای برجسته در تولید قالی فراهان با شش دهه سابقه است که به صورت ضابطه مند و ساختارمند محصولاتی با رویکردی جدید و آگاهانه و هدف مند را به مقصد بازارهای داخلی و خارجی تولید و عرضه می کند. از این رهگذر قالی های تولیدی فراهان کارپت با دو نگرش مدرن و امروزی و سنتی(البته با تغییرات بنیادین در ساختارهای زیباشناختی شامل طرح، نقشه و رنگ و فن شناختی شامل پشم دستریس، رنگرزی گیاهی، بافت کیفی)، بافته می شود. این مقاله بر آن است تا ضمن مطالعه، تحلیل و معرفی مکتب قالی بافی فراهان و نمونه هایی از قالی های قدیمی فراهان، به معرفی مجموعه فراهان کارپت(تولید قالی های فراهان)، بپردازد. مقاله حاضر از نوع بنیادین و روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و گردآوری داده ها توأمان به صورت میدانی و کتابخانه ای است.

در این پژوهش که به شیوه توصیفی-تحلیلی و با هدف شناخت مؤلفه های زمان و مکان در آثار طراحان برجسته گرافیک و کاربرد آن در طراحی گرافیک انجام پذیرفته، تلاش شده تا با مطالعه و بررسی آثار گفته شده، به این پرسش پاسخ داده شود که؛ آشنایی زدایی، زمانی و مکانی در طراحی گرافیک چگونه  امکان پذیر است؟  در این پژوهش پس از بررسی مؤلفه های زمان و مکان در آثار طراحان به نام گرافیک و همچنین آثاری که در مسابقات مقام کسب کرده اند این نتیجه حاصل شد که آشنایی زدایی از مکان تنها محدود به نامتعارف بودن مکان ارائه اثر نیست و با اضافه کردن نقاط گریز متعدد و بررسی اثر از وجوه مختلف، همچنین ایجاد تغییر در مختصات مکان نیز امکان پذیر است. هنرمند با آشنایی زدایی از مؤلفه زمان معماهای هدف مند تولید می کند و با اشاره غیرمستقیم به هدف مورد نظر خود، تصاویری شگفت و متحیر کننده می آفریند این شیوه می تواند شیوه ای اصیل، مؤثر و موفق در طراحی گرافیک باشد.

سینما یکی از فراگیرترین رسانه ها برای بیان و انتقال مفاهیم و دلالت های ارتباطی هنرمند با مخاطب است. در این میان، فیلم های تارکوفسکی بازنمایی عمیق بصری جوشش های فکری و احساسی او هستند. به طور کلی نظریات تارکوفسکی، نوع سینما و فیلم سازی او سرشار از مفاهیم سمبلیک و شاعرانه  است. با بررسی آثار وی می توان دریافت که عناصر در فیلم های او از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در این پژوهش، ابتدا مبانی فکری و نظری تارکوفسکی بررسی و سپس  با توجه به مفاهیم  نظام نشانه شناسی به تحلیل عنصر آب در آثار او پرداخته می شود. سؤالی که در این پژوهش مطرح می شود، این است که نشانه آب به عنوان یکی از عناصر طبیعت چه مفهومی در آثار تارکوفسکی دارد ؟ هدف این پژوهش، آشنایی مخاطبان با بیان نشانه شناسانه عنصر آب در آثار «آندری تارکوفسکی»است. این پژوهش کیفی است که با تحلیل نشانه شناسانه و به صورت توصیفی به ارائه موضوع می پردازد. در پاسخ به سؤال پژوهش باید گفت؛ آثار تارکوفسکی به طریق زیستن او اشاره دارند. زبان بصری فیلم های او رازآمیز و شعرگونه اند و حقایقی را به شکل الهام گونه و شهودی به مخاطب خویش منتقل می کنند. تارکوفسکی با نگاهی منحصر به فرد و شاعرانه به عناصر چهارگانه طبیعت ، در این پژوهش که به طور اخص عنصر آب در فیلم های تارکوفسکی مورد تحلیل قرار گرفت، می توان گفت وی با بهره گیری از عنصر آب ورای نگاه زیبایی شناسانه، معناهای متفاوتی هم چون زندگی، مرگ، شادی، نا امنی، قداست، ترس، انزوا و مانند آن را به بهترین شکل بازنمایی کرده است و به فراخور اثر و در راستای آن دست به آفرینش زده است.  

علاقه به کیهان و کشف راز آسمان، قدمتی به درازای حضور بشر بر روی کره خاکی دارد. ظهور دین مبین اسلام و گرایش خلفای اسلامی به علم نجوم و نجوم احکامی سببِ رشد و توسعه این شاخه از علوم طبیعی به ویژه در فاصله قرن 3 تا 9 هجری شد. در پژوهش حاضر مفاهیم و باورهای نجومی در دوران اسلامی، شناسایی و استخراج گشته و جهت تطبیق با نقوش نجومی دو نسخه مصور «صور الکواکب الثابته» ( 820ه.ق) اثر عبدالحمن صوفی که نسخه اولیه آن متعلق به قرن 4 ه.ق بوده و «الموالید» (700ه.ق) اثر ابومعشر بلخی مورد بررسی قرارگرفته است. پژوهش حاضر کیفی و به لحاظ هدف، نظری است. داد ه های این پژوهش بر پایه اطلاعات کتابخانه ای و پایگاه های اطلاعاتی علمی بوده و روش ارائه آن توصیفی و تحلیلی با رویکردی تطبیقی است. مهم ترین پرسش این پژوهش عبارت است از: مؤلفه های احکام نجومی و صورت های فلکی در دو نسخه مصور «الموالید» (700ه.ق) و «صورالکواکب» (قرن9 ه.ق) چگونه تجسم یافته اند و آیا تصاویر نسخه «الموالید» متأثر از تصاویرِ مرجعِ عبدالرحمن صوفی (قرن4ه.ق) در صورالکواکب  بوده است؟ بنابر یافته های پژوهش، صورفلکی به دو دسته بروج دوازده گانه و سیارات هفت گانه تقسیم می شوند که این صورت ها در دو کتاب نام برده از تنوع بصری به لحاظ نحوه پرداخت و تکنیک اجرایی برخوردار بوده اند. در اغلب موارد نقش بروج در الموالید، متأثر از ساختار علمی و اصلی تجسم یافته در صورالکواکب بوده و بعضاً به اقتضای سلیقه هنرمند و با توجه به شرایط فرهنگیِ دوران تصویرگر، تغییراتی در آن ها صورت گرفته است.

اهمیت آفرینش آثار هنری یگانه همواره مطرح بوده است و سنجش میزان اصالت آثار هنری از مسائل مهم هنر است. اما با پیدایش هنر پست مدرن، بازگشت مستقیم و صریح به تاریخ و سنت و ارجاع دهی های برون متنی، در آثار هنری، چهره ای متفاوت از هنر به نمایش گذاشت و ازآن خودسازی که به نوعی خوانش جدید از یک اثر هنری دیگر بود، مورد توجه هنر پست مدرن قرار گرفت. با آغاز این دوره، تفاوت ازآن خودسازی در هنر و سرقت هنری و چگونگی ارزیابی اصالت یک اثر که به شیوه ازآن خودسازی خلق شده است، از جمله مباحث چالش برانگیز ارزش گذاری آثار هنری شد. این جستار در پی آن است تا با بررسی شیوه ازآن خودسازی و میزان اصالت آثار هنرهای تجسمی خلق شده طی این فرآیند به کارکرد و تأثیر آن به پردازد و به این پرسش که ازآن خودسازی، تا چه اندازه با سنجه های اصالت در تقابل یا همسو است، پاسخ دهد. این مقاله از لحاظ هدف نظری است و هدف اصلی آن   شناخت و آگاهی از مباحث ازآن خودسازی و مفاهیم مرتبط با اصالت و مؤلفه های آن است. روش تحقیق این پژوهش کیفی است و شیوه بیان و ارائه داده های آن توصیفی تحلیلی است. داده های این مقاله برآمده از منابع کتابخانه ای و پایگاه های اطلاعاتی است. در این پژوهش نشان داده شد که در آثار هنری پست مدرن که براساس شیوه ازآن خودسازی خلق شده اند، تغییرات زیادی در شاخص های اصالت مطرح است که از آن جمله، اهمیت کنش اجتماعی نسبت به اثر هنری و ارجحیت اصالت فکری در آفرینش هنری است.