آمایش سیاسی فضا

آمایش سیاسی فضا

آمایش سیاسی فضا دوره اول پاییز 1398 شماره 4

مقالات

۱.

تحلیل پیامدهای استقرار مرز و اجرای طرح ها و سیاست های مرزی نمونه موردی روستاهای مرزی ایران و افغانستان (یزدان، کبوده و مزرعه نظرخان)

کلید واژه ها: مرز حکمیت مرزی کارکرد مرز سکونت گاه های مناطق مرزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 826 تعداد دانلود : 413
شکل گیری مرز و استقرار خط مرزی بین دو کشور، دارای پیامدها و آثار سیاسی، اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی به خصوص در سطح محلی و سکونت گاه های مرزی است. بر این اساس، ممکن است شکل گیری مرز و اجرای سیاست های مرزی یک حکومت منجر به توسعه اقتصادی- اجتماعی مناطق و سکونت گاه های مرزی شود یا برعکس ترسیم مرز مانعی در فرآیند توسعه تاریخی منطقه مرزی باشد. مرزهای ایران و همسایگان طی زمانی نسبتاً طولانی و براساس قراردادها، معاهدات و حکمیت های مختلفی تعیین و ترسیم شد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به اطلاعات و یافته های کتابخانه ای و میدانی به دنبال بررسی فرآیند شکل گیری مرزهای شرقی در محدوده استان خراسان جنوبی و تحولاتی است که در طی حدود چهار دهه در این مناطق صورت گرفته است. بخشی از مرزهای شرقی ایران، از جمله مرزهای استان خراسان جنوبی در سال 1935 توسط حکمیت فخرالدین آلتای تعیین و ترسیم شد. یافته های پژوهش نشان می دهد، تعیین و ترسیم این مرز موجب شد برخی از سکونت گاه ها و روستاهای مرزی مانند کبوده و یزدان در این سوی مرز و نظرخان در سمت افغانستان قرار گیرد. این سکونت گاه ها طی چهار دهه گذشته دارای تحولات و تغییرات مختلفی شده اند به نحوی که روستاهای مرزی چون کبوده، یزدان و غیره در راستای طرح اسکان عشایر و امنیت مرز تخلیه و تخریب شده و ساکنان آنها در روستای بارنجگان اسکان داده شده اند و از طرفی مزرعه نظرخان در آن سوی مرز در حال حاضر تبدیل به یک روستای خطی با جمعیتی بالغ بر 7هزار نفر تبدیل شده است. تخلیه این روستاهای مرزی در راستای طرح تعیین حریم برای مرز و کوچ اجباری ساکنان آن به مکان جدید ضمن بروز نارضایتی مرزنشینان، موجب بروز تنش هایی نیز بین ساکنین قدیمی و مهاجرین جدید شده است. همچنین از تحولات مثبت صورت گرفته در محدوده مورد مطالعه می توان به ایجاد بازارچه مرزی یزدان اشاره کرد.
۲.

عناصر موثر بر شکل گیری دولت محلی کارآمد در ایران

کلید واژه ها: دولت محلی ایران سیستم سیاسی تمرکززدایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 991 تعداد دانلود : 432
تمرکززدایی سیاسی- اداری، حرکت به سمت توسعه سیاسی و اداره بهینه فضای جغرافیایی از مهم ترین دغدغه های سیستم های حکومتی، در کشورهای در حال توسعه به صورت کلی و ایران به طور خاص برای رسیدن به دموکراسی است. چنین تمرکززدایی با توجه به خصیصه های جغرافیایی (طبیعی- انسانی) هر کشور و همچنین نوع سیستم سیاسی- اداری حاکم بر آن، از رویکرد ویژه ای پیروی می کند. مهم ترین بارزه جغرافیایی- سیاسی تمرکززدایی در هر واحد سیاسی مستقل، دولت محلی است. دولت های محلی با آگاهی از فضاهای جغرافیایی و حقوق انسان ها، نقش موثری را در اداره بهینه زیستگاه های انسانی بازی می کنند. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ گویی به این پرسش است که عناصر موثر در شکل گیری دولت محلی کارآمد در ایران کدام اند؟ روش پژوهش حاضر به صورت توصیفی- تحلیلی بود که با بررسی اسناد و قوانین بالادستی در ایران و همچنین بررسی ویژگی های انسانی- طبیعی ایران برای شناسایی شاخص ها و عناصر موثر در شکل گیری دولت محلی کارآمد صورت گرفت. یافته ها نشان دادند دغدغه تمرکززدایی و تفویض اختیار به مکان های غیرمرکزی و پراکنش قدرت در سطح فضاهای جغرافیایی به صورت پراکنده در برخی قوانین و اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران اشاره شده است؛ بنابراین عناصر موثری که بایستی مورد توجه قرار گیرد شامل سیستم حکومتی، قوانین بالاسری، اراده سیاسی حکومت و غیره بایستی در چرخه اقداماتی چون رهاکردن سیستم متمرکز و پایه گذاری سیستم نیمه متمرکز؛ تدوین و اصلاح قوانین در چارچوب نظام شکل گرفته جدید؛ درگیرکردن مردم در اداره زیستگاه های خود؛ ایجاد رقابت در میان مکان ها؛ قدرت سپاری به ارگان های محلی؛ انتخابی کردن مسئولین اداره کننده دولت محلی؛ سهیم کردن مردم در سرنوشت خود؛ توجه به توانش های انسانی و محیطی؛ توجه به فرهنگ سیاسی و عوامل جغرافیایی انسانی دیگر هستند.
۳.

تبیین و سطح بندی عوامل استراتژیک موثر بر مدیریت سیاسی فضای جغرافیایی شهرستان اراک با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)

کلید واژه ها: شهرستان اراک AHP مدیریت سیاسی فضای جغرافیایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 387 تعداد دانلود : 892
ا چیدمان فضایی عناصر سازمان فضایی در صورتی به توسعه پایدار منجر خواهد شد که سه جزء اصلی محیط زیست، رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی با تاکید بر انسان محوری در آن مد نظر قرار گرفته باشد . به منظور شناسایی عدم تعادل ها در پراکنش فضایی، بهره گیری از روش های مناسب که توانایی ترکیب شاخص های گوناگون را در سازمان فضایی داشته باشد حائز اهمیت است. هدف از انجام این پژوهش در مرحله اول تبیین عوامل استراتژیک تاثیرگذار بر مدیریت سیاسی فضای جغرافیایی شهرستان اراک از طریق مطالعات کتابخانه ای و میدانی و در مرحله دوم سطح بندی این عوامل براساس اهمیت و میزان تاثیر گذاری شان توسط روش تحلیل سلسله مراتبی ( AHP ) جهت مدیریت اصولی فضای جغرافیایی شهرستان اراک است. نوع تحقیق براساس هدف کاربردی توسعه ای و براساس ماهیت و روش، توصیفی است. روش تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و برای گردآوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای، اینترنتی و مصاحبه استفاده شده است . برای تجزیه و تحلیل یافته های پرسش نامه ای روش AHP ، و برای وزن دهی عوامل نرم افزار 11 EXPERT CHOICE که نرم افزاری تخصصی برای تجزیه و تحلیل فرآیند سلسله مراتبی است، به کار رفتند. بعد از تعیین اهمیت هر یک از عوامل، وجود زمینه های مناسب توسعه بازرگانی با وجود پایانه های بار و مسافر و گمرک و سایت نمایشگاهی بین المللی در اراک، بهره برداری ناپایدار و بیش از ظرفیت منابع، وجود بازارهای هدف به ویژه در کشورهای همسایه، نابه سامانی بازار و نابه هنگام بودن برخی سیاست های حمایت از تولیدات بخش کشاورزی به عنوان مهم ترین عوامل داخلی و خارجی شهرستان شناخته شدند.
۴.

سنجش ابعاد احساس امنیت گردشگران مذهبی (مورد مطالعه: شهر مهران)

کلید واژه ها: احساس امنیت گردشگری مذهبی سکونت گاه مرزی شهر مهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 12 تعداد دانلود : 308
نوشتار حاضر بر آن است تا عوامل موثر بر میزان احساس امنیت گردشگران مدهبی را در مرز مهران به عنوان الگویی از شهرهای مرزی مورد بررسی قرار دهد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده که از طریق مطالعات کتابخانه ای و پرسش نامه، اطلاعات جمع آوری شده و با استفاده از نرم افزار SPSS اطلاعات تجزیه و تحلیل و فرضیات مورد آزمون قرار گرفته است. یافته ها بیانگر آن است که از میان ویژگی های شخصی پاسخ گویان بین سن و احساس امنیت آنها رابطه معنی داری وجود ندارد. براساس آزمون تفاوت میانگین ها و تحلیل واریانس بین احساس امنیت و جنسیت، احساس امنیت و تحصیلات پاسخ گویان و احساس امنیت و وضعیت تاهل پاسخ گویان رابطه معنی داری وجود دارد. در بعد امنیت گردشگران؛ امنیت جانی با مقدار 37/4 T= بیشترین احساس امنیت را دارند. امنیت جاده ای با مقدار 97/2= T در پایین ترین رده از بعد امنیت قرار دارند. در بررسی رابطه میان کل شاخص های احساس امنیت و زیرشاخص های توسعه گردشگری بالاترین ضریب همبستگی بین کل امنیت و بازدید مجدد با مقدار همبستگی 530/0 به دست آمده است. در بررسی اقدامات مرزی برای پایداری امنیت شهرهای مرزی متغیرهای مورد نظر 79/0% واریانس احساس امنیت را پیش بینی می کنند و همه متغیرها به صورت معنی داری احساس امنیت را پیش بینی می کنند. که تلاش مسئولان امنیتی به منظور برقراری امنیت در دو سوی مرز با (بتا برابر با 526/0) بیشترین میزان تاثیر را بر متغیر احساس امنیت دارد.
۵.

تبیین رابطه طایفه گرایی و مرزبندی اجتماعی- سیاسی (نمونه پژوهی: شهرستان مَمَسَنی)

کلید واژه ها: طایفه گرایی مرز مرزبندی اجتماعی - سیاسی و شهرستان ممسنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 182 تعداد دانلود : 618
مرزبندی های فضایی و مکانی مختص به سطح کلان و بین المللی نیست، بلکه در سطوح محلی، ناحیه ای، منطقه ای و ملی قابل نمایان است. این مساله در مناطقی نظیر شهرستان ممسنی که ساختار اجتماعی ماهیت طایفه ای دارد، چشمگیر است و با توجه به جو طایفه ای حاکم در شهرستان و مرزبندی های مکانی- هویتی نمود پیدا می کند. بر این پایه، حوزه های فرهنگ، اجتماع و سیاست تحت الشعاع قرار می گیرند. طایفه گرایی و مرزبندی های اجتماعی و سیاسی در این حوزه ها به واسطه عواملی نظیر هویت، فضای جغرافیایی، خلق نمادها و ارزش ها، تاکید بر مفاهیم خود و دیگری یا انگاره های دوستی، دشمنی و رقابت و سرانجام انتخابات در سطح محلی (شورای شهر و روستا یا مجلس) یکدیگر را قوام می بخشند. این نوع همبستگی در تثبیت عواطف محلی- طایفه ای و رفتار سیاسی سنتی- عشیره ای از یک سو و مرزهای ادراکی و فضایی- مکانی از سوی دیگر نقش بسزایی دارند. این وضعیت می تواند پیامدهایی نظیر واگرایی طایفه ای، درون گرایی فرهنگی و پُررنگ شدن مرزها را به همراه داشته باشد. بنیاد پژوهش کنونی بر این پرسش استوار است که چه رابطه ای بین طایفه گرایی و مرزبندی های اجتماعی- سیاسی در شهرستان ممسنی وجود دارد؟ در بیان فرضیه تحقیق به نظر می رسد که طایفه گرایی و مرزبندی های اجتماعی- سیاسی به طور متقابل یکدیگر را قوام می بخشند. روش پژوهش، ماهیتی توصیفی- تحلیلی دارد و داده های مورد نیاز به روش کتابخانه ای، اسنادی و میدانی گردآوری شدند. طبق یافته ها طایفه گرایی و مرزبندی های اجتماعی- سیاسی تاثیرات متقابلی بر یکدیگر داشته اند؛ به طوری که در دوران فرمانروایی خوانین، طوایف زمینه ساز مرزبندی اجتماعی و سیاسی شده اند و پس از سقوط خوانین، مرزبندی های ایلی- عشیره ای نیز در تشدید نگرش های طایفه ای تاثیرگذار بوده اند.
۶.

تبیین واکنش های ملی گرایانه ناشی از کنش های قلمروسازی در پهنه های آبی

کلید واژه ها: ناسیونالیسم قلمروسازی قلمروگستری قلمروسازی ژئوپلیتیکی دریا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 188 تعداد دانلود : 314
در حقیقت، اصل اساسی برای اندیشه "ملی گرایی" ، حاکمیت ملی و دفاع از یکپارچگی سرزمینی است؛ از این رو هر عامل بیرونی که بخواهد اصول را به هر بهانه ای نقض کند، "ملی گرایی" به عنوان یک اندیشه سیاسی یا ایدئولوژی حکومت، ضامن استقلال و یکپارچگی ملی و سرزمینی است. میان "قلمروسازی- گستری" و کُنش- واکنش های "ملی گرایانه" رابطه وجود دارد؛ معمولاً نمود این ارتباط به دو حالت است؛ در درجه نخست، کشورها از مولفه های انگیزشی "ملی گرایی" در راستای دفاع از حاکمیتِ قلمرو و سرزمین (در برابر تجاوز سایر کشورها)، بهره می برند و در حالت دوم، آنها (حکومت ها) در رقابت و نزاع های بیرونی خود با سایر دولت های رقیب یا دشمن بر سر "قلمرو"، از این حسِ قدرتمند در جهت عمل یا غرض توسعه طلبانه خود به اشکال "قلمروسازی" و "قلمروگستری" بهره می برند. دریاها و اجمالاً پهنه های آبی به واسطه ارزش های جغرافیایی (نظامی، سیاسی، امنیتی، اقتصادی و غیره) که دارند، مورد توجه و علاقه بازیگران سیاسی (حکومت ها و دولت ها) هستند. از این رو، " قلمروسازی- گستری" که در درجه نخست، یک اصل ژئوپلیتیکی است به واسطه این ارزش های جغرافیایی است. ملی گرایی به عنوان یک نیروی قدرتمند، یکی از شیوه هایی است که دولت ها برای حفظ، بهره برداری و کسب ارزش های جغرافیایی (منابع جغرافیایی قدرت در پهنه های آبی و خشکی)، در جهت اعمال "قلمروسازی- گستری" خود از آن بهره می برند . پژوهش براساس ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی محسوب می شود. اطلاعات پژوهش به شیوه اسنادی و با مراجعه به منابع معتبر گردآوری شده است.
۷.

تحلیلی بر تاثیر جستار زادبوم شهری بر دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در حوزه انتخابیه شهرستان فیروزآباد فارس

نویسنده:

کلید واژه ها: انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی شهرستان فیروزآباد مشارکت زادبوم شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 545 تعداد دانلود : 746
از سده ۱۷ میلادی به این سو، برگزاری انتخابات سازوکار معمول برای تحقق دموکراسی نیابتی بوده است. انتخابات یک فرآیند تصمیم گیری رسمی است که طی آن مردم یا بخشی از مردم برای اداره امور عمومی خود شخص یا اشخاصی را برای مقامی رسمی به مدت معلوم با ریختن رای به صندوق های انتخاباتی بر می گزینند. در حوزه انتخابیه شهرستان فیروزآباد، جستار زادبوم شهری در همه ادوار بر انتخاب کاندید مورد نظر تاثیرگذار بوده است. این مقاله به دنبال بررسی چگونگی مشارکت مردم شهرستان فیروزآباد در دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی از دیدگاه جستار زادبوم شهری در پهنه سرزمینی ایران است، تا نشان دهد که الگوی فضایی مشارکت مردم در انتخابات مجلس شورای اسلامی چگونه بوده است. مطالعه حاضر با استفاده از نتایج تفصیلی انتخابات و توابع آمار مکانی به بیان الگوی فضایی تمایل شهروندان شهرستان فیروزآباد به هر یک از نامزدهای حاضر در انتخابات پرداخته است. نتایج نشان می دهد که الگوی فضایی آرا، بیانگر تاثیر جستار زادبوم شهری بر انتخاب کاندیدای مورد نظر در این حوزه انتخابیه بوده است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۰