مطالعات مدیریت گردشگری

برای هر نوع سفر گردشگری احتمالاً دلایلی وجود دارد که می­توان آن‌ها را در صورت تلفیق، به‌عنوان عوامل انگیزشی سفر در نظر گرفت. در برنامه­ریزی، آگاهی از این عوامل و چگونگی تأثیرگذاری آن‌ها در مراحل مختلف ضروری است. طرح­های توسعه شهری در ایران دارای کارکرد مناسب و مورد انتظار برنامه ریزان، مدیران شهری و مردم نبوده و گردشگری در این طرح­ها نقش پررنگی ندارد. این پژوهش، به دنبال تحلیل عوامل ضعف گردشگری در این طرح­ها است. با توجه به اهداف پژوهش، نوع تحقیق کاربردی با روش توصیفی- تحلیلی بوده و از مصاحبه‌های نیمه ساختاریافته با تأکید بـر رویکردی اکتشافی استفاده شده است. بر اساس تحلیل اکتشافی، چهار عامل بر ضعف گردشگری در طرح‌های توسعه شهری استان کرمانشاه شناسایی شد که عبارت‌اند از عوامل نهادی، دیدگاهی، ساختاری و مدیریتی. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و بررسی ارتباط میان عوامل و تعیین سهم هر یک از آنان از مدل‌سازی معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که مؤلفه‌های اصلی پژوهش بر ضعف گردشگری در طرح‌های توسعه شهری استان کرمانشاه تأثیر معناداری دارند. تجزیه‌وتحلیل معادلات ساختاری نشان داد که عامل اول (نهادی) با نسبت بحرانی 159/2، عامل دوم (دیدگاهی) با نسبت بحرانی 801/2، عامل سوم (ساختاری) با نسبت بحرانی 506/26 و عامل چهارم (مدیریتی) با نسبت بحرانی 173/23، هرکدام با سطح معنی‌داری 05/0 تأثیر معنی‌داری بر ضعف گردشگری در طرح‌های توسعه شهری استان کرمانشاه دارند.

هدف پژوهش حاضر، بررسی اثر فرهنگ طبیعت‌گردی بر حفاظت از پارک‌ ملّی لار بوده است. روش پژوهش حاضر، توصیفی-پیمایشی بوده است و گردآوری داده‌ها به‌صورت میدانی انجام پذیرفت. جامعه آماری پژوهش، کلیه پژوهشگران (طبیعت‌گردان) پارک ملّی لار در سال 1396 بودند که با توجه به محدود بودن جامعه آماری (بیش از 100 هزار نفر)، نمونه آماری پژوهش بر اساس جداول آماری (کرجسی و مورگان) 384 گردشگر با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی در دسترس تعیین شد که پس از توزیع و گردآوری داده‌ها و جدا نمودن پرسشنامه‌های ناقص و مخدوش، تحلیل آماری بر روی 345 پرسشنامه انجام پذیرفت. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه محقق ساخته‌ای بود که روایی صوری و محتوایی آن توسط 11 تن از اساتید متخصصین حوزه گردشگری و محیط‌زیست تأیید و روایی سازه پرسشنامه نیز توسط تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی مورد بررسی قرار گرفت و پایایی ابزار از طریق ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه فرهنگ طبیعت‌گردی (89/0=α) و برای حفاظت از پارک ملّی (90/0=α) به دست آمد. برای تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی؛ میانگین، انحراف معیار و ...، از آمار استنباطی تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی و مُدل پژوهش با استفاده از نرم‌افزارهای "اس پی اس اس " و "لیزرل " استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که متغیرهای احساس مسئولیت، اخلاق اجتماعی، هنجار سازی، آموزش، دانش و آگاهی و ارزش­های سنتی و دینی بر رفتارهای محیط زیستی مؤثر هستند. به‌عنوان نتیجه‌ای کلی، می­توان گفت که فرهنگ عامل تعیین­کننده رفتارهای گردشگران در پارک­های ملّی است و رفتارهای زیست­محیطی افراد یک جامعه، ناشی از این عامل مهم است.

تصویر شهر که یکی از پیش‌نیازهای اصلی ساخت برند شهری است، از جنبه‌های مختلفی تشکیل می‌شود. این جنبه‌ها می‌تواند شامل؛ بعد معماری و شهرسازی، ترافیک و زیرساخت‌های حمل‌ونقل، آثار تاریخی، ویژگی‌های محیطی، محدوده خدمات، فرهنگ، ویژگی‌های اقتصادی و علم و فناوری شهر باشد. مجموعه این عوامل در کنار یکدیگر، تصویری کلی از شهر را در ذهن ساکنان و گردشگران ایجاد می‌کند که در زمینه‌های مختلف بر نگرش و رفتار آنان تأثیرگذار است. ازجمله این رفتارها، انتخاب زمان سفر برای گردشگران آن شهر است. در این تحقیق، این تأثیر مورد بررسی قرار گرفته و بررسی شده است که آیا می‌توان با کمک اصلاحاتی که در تصویر شهر انجام می‌شود توزیع زمانی سفر به شهر را به حالت دلخواه نزدیک‌تر کرد و به عبارتی با پدیده فصلی بودن در گردشگری مقابله نمود؟ بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از تجزیه‌وتحلیل پرسشنامه‌ای که بین 392 نفر از گردشگران شهر مشهد توزیع شده بود، این‌طور دریافت شد که از میان ابعاد سازنده تصویر شهر، ارتقاء دو بعد «اقتصاد و تجارت» و «محیط» این شهر می‌تواند بیشترین تأثیر را در تعادل بخشی به توزیع زمانی سفر در طول سال و مقابله با پدیده فصلی بودن داشته باشد

پژوهش حاضر، سعی در فهم تجربه گردشگری علمی دارد و این امر در بین دانش­پژوهان خارجی که گردشگری علمی را در ایران تجربه کرده­اند، بررسی شده است. در این پژوهش، بنا بر نیاز به استفاده از تجربیات افراد درگیر در موضوع تحقیق، از روش تحقیق کیفی و از رویکرد پدیدارشناسی توصیفی استفاده شد. به دلیل نظام­مند بودن روش کولایزی برای تحلیل داده­ها، از این روش استفاده شد. با استفاده از روش نمونه­گیری هدفمند تا رسیدن به اشباع با 13 نفر، مصاحبه­های نیمه ساختاریافته انجام شد. اعتبار نتایج به‌دست‌آمده با استفاده از مراجعه مجدد به شرکت‌کنندگان در تحقیق و جلب توافق ایشان حاصل شد. در انتها چهار دسته تم حاصل شد که عبارت‌اند از؛ جنبه علمی، جنبه مذهبی، جنبه فرهنگی و جنبه اقتصادی و اوقات فراغت. یافته­های این تحقیق در شناخت و درک بهتر رفتار گردشگران علمی و پیش­بینی­های آینده مؤثر است. به‌کارگیری صحیح یافته­ها نیز توسعه گردشگری علمی و متعاقباً، افزایش رضایت گردشگران را در پی خواهد داشت.

تجربیات دهه­های گذشته در کشور­های جهان، نشان‌دهنده این است که توجه به گردشگری، یکی از مهم‌ترین بخش­های اقتصادی و ارتباطی دولت‌هاست؛ از همین رو، سیاست­های مختلفی را به‌منظور توسعه گردشگری و زیر بخش­های آن در ابعاد ملی، منطقه­ای و محلی به کار گرفته­اند. هدف از این پژوهش، تحلیل تطبیقی برنامه­ریزی فضایی گردشگری ایران با کشورهای ترکیه، صربستان و پرتغال است تا از تجربیات این کشورها برای کاهش نقاط ضعف و بهبود توسعه گردشگری از جمله گردشگری روستایی کشور بهره گرفته شود. نوع تحقیق، بنیادی و روش مورد استفاده، تطبیقی با تحلیل کیفی بر اساس شیوه تحلیل محتوا است.برای گردآوری اطلاعات از مطالعات کتابخانه­ای (­اسنادی) بهره گرفته شده است. یافته­های تحقیق نشان داد که موفقیت کشورهای ترکیه، صربستان و پرتغال در زمینه برنامه­ریزی فضایی گردشگری، از طریق انطباق برنامه­ها و ایجاد همگرایی و مشارکت بین دپارتمان برنامه­ریزی فضایی گردشگری در سطوح مختلف ملی، منطقه­ای و محلی (­روستایی) در جهت توسعه گردشگری نقش هدایتگری- تسهیلگری را به کار گرفته و با دادن اختیار به ایالت­ها در برنامه­های قانونی و سیاست­های توسعه گردشگری، نقش­های راهبردی را لحاظ کرده­اند؛ اما کشور ایران در سطح ملی به دلیل نگرش و تفکر ساختار متمرکز در برنامه­ریزی و نگرش بخشی به برنامه­ها با مشکلاتی مواجه است. در سطح منطقه­ای نیز با مشکلاتی مانند، عدم استقلال و اختیار قانونی و سیاسی مدیران منطقه­ای در برنامه­های گردشگری و در سطح محلی با مشکلاتی مانند، ­عدم حق اختیار قانونی به نماینده محلی و عدم مشارکت راهبردی در زمینه برنامه­ریزی فضایی مقصدهای گردشگری روستایی روبه­رو است.

در پژوهش حاضر، ظرفیت­هایژئوتوریسمی استان زنجان باتأکید بر توسعه پایدار گردشگری مورد ارزیابی قرار گرفته شده است. روند کلی پژوهش حاضر به این صورت است که ابتدا پیش ژئوسایت­های منطقه مورد­مطالعه شناسایی شده است، سپس با استفاده از دو روش زوروس و کوبالیکوا به ارزیابی ژئوسایت­های منطقه پرداخته شده است. پس از ارزیابی پیش ژئوسایت­ها، تأثیر این پیش ژئوسایت­ها بر توسعه گردشگری پایدار منطقه مورد بررسی قرارگرفته شده است. برای این منظور از 200 پرسشنامه استفاده شده است. نتایج حاصل از ارزیابی‌ها بیانگر این است که غار کتله خور و کوه­های رنگی آلاداغ لار در هر دو روش دارای بالاترین ارزش است. بعد از ارزیابی پیش ژئوسایت­ها به ارزیابی تأثیر این پیش ژئوسایت­ها بر وضعیت اقتصادی، اجتماعی و زیست­محیطی منطقه پرداخته شده است. در بین آثار مذکور بهبود وضعیت کمی و کیفی صنایع‌دستی، افزایش تعامل اجتماعی و بهبود وضعیت معابر بالاترین جایگاه را داشته­اند.

بازار نوظهور گردشگری سالمندی در ایران نیازمند مطالعات بنیادین در ابعاد مختلف و از جمله رفتار گردشگران سالمند است. سیستم شناختی افراد از عوامل درونی اثرگذار بر رفتار مصرف­کننده است. هدف این مطالعه استخراج ساختار شناختی گردشگران سالمند ایرانی نسبت به اقامتگاه به‌عنوان یکی از عناصر مهم در توسعه گردشگری سالمندی ایران است. به عبارتی این مطالعه برای نخستین بار ساختار‌شناختی نسبت به اقامتگاه را در سطوح انتزاعی‌تر از ویژگی‌ها، با رویکرد زنجیره هدف-وسیله ارائه می‌نماید. با استفاده از تکنیک ‌نردبانی و مصاحبه عمیق با 30 نفر از شهروندان سالمند شهر شیراز، نقشه ارزش سلسله مراتبی گردشگران ‌سالمند ‌ایرانی ایجاد و 6 زنجیره هدف-وسیله اصلی به دست‌ آمد و بدین ترتیب، 11 ویژگی اقامتگاه، 9 پیامد و 3 ارزش غالب که این دسته گردشگران آرزومند تحقق آن‌ها هستند؛ مشخص گردید. ویژگی­های تمیزی، مکان اقامتگاه، امنیت و قیمت؛ پیامدهای حفظ سلامتی، حس خوب و راحتی خیال و ارزش­های امنیت و هیجانات مثبت بیشترین میزان اشاره را از سوی گردشگران سالمند داشتند. با توجه به کمبود مطالعات کیفی در حوزه رفتار گردشگران ‌سالمند ‌ایرانی، یافته‌های این مطالعه می‌تواند به‌عنوان مبنایی کلیدی برای بخش‌بندی بازار گردشگران سالمند و تدوین استراتژی‌های جایگاه‌یابی اقامتگاه در ایران ‌استفاده شود.

شهرت موضوعی کلیدی در تجارت است. همانند سازمان‌ها، شهرها نیز در مقیاس‌های منطقه‌ای، ملی و حتی بین‌المللی باهم در رقابت می‌باشند. در چنین محیط‌های رقابتی، شهرت می‌تواند منبع ارزشمندی برای یک شهر به شمار آید. در این پژوهش، سعی می­شود مدلی برای تبیین‌ تأثیر برند سازی بر شهرت شهر و نقش آن بر عملکرد شهر ارائه شود. پژوهش حاضر، از منظر هدف کاربردی و به روش پیمایشی انجام شده است. اطلاعات موردنیاز پژوهش از طریق پرسشنامه و از نمونه‌ای شامل: 277 نفر از مسافران شهر اصفهان و به‌ روش نمونه‌گیری در دسترس فراهم شده است. به‌منظور برازش مدل‌، از مدل یابی معادلات ساختاری به کمک نرم‌افزار Smart PLS 2 استفاده‌شده ­است. نتایج پژوهش، نشان داد شهرت شهر بر عملکرد شهر رابطه مثبت و معناداری دارد و تصویر برند از طریق ارزش ویژه برند بر شهرت شهر تأثیر می­گذارد. همچنین هویت برند بر تصویر برند، رابطه مثبت معناداری دارد

هدف پژوهش حاضر، طراحی الگویی برای شناسایی رابطه بین تبلیغات دهان­به­دهان و اعتماد گردشگران با ارزش ویژه برند مبتنی بر مشتری در صنعت هتلداری شهر شیراز است. این پژوهش توصیفی- پیمایشی بوده و به‌منظور جمع‌آوری داده‌ها، از نمونه­گیری غیر تصادفی استفاده شده است. حجم نمونه شامل 384 نفر گردشگر ایرانی که به شیراز مسافرت و از هتل­ها و مراکز اقامتی استفاده کرده­اند، است. در این پژوهش ابتدا، شاخص­های مربوط به ابعاد اعتماد گردشگر در حوزه آفلاین با روش مرور سیستماتیک استخراج، دسته‌بندی و نهایی شدند. سپس، پرسشنامه مربوط به آن طراحی گردید. پس از توزیع پرسشنامه با استفاده از نرم­افزار اس پی اس اس و اسمارت پی ال اس، داده­ها تحلیل شدند. با مرور سیستماتیک، سه بعد ویژگی­های مقصد، ویژگی­های کارکنان مقصد و ویژگی­های گردشگر برای اعتماد در نظر گرفته شد. یافته­ها، نشان داد که اعتماد گردشگر در رابطه بین تبلیغات دهان­به­دهان و ارزش ویژه برند مبتنی بر مشتری نقش میانجیگری را ایفا می­کند

اولویت‌بندی قطب‌های گردشگری می‌تواند معیاری برای تعیین مرکزیت و همچنین تعیین جاذبه‌های گردشگری و تعدیل نابرابری بین نواحی باشد و گامی جهت تدوین برنامه توسعه گردشگری باشد. هدف از انجام این تحقیق، ارزیابی و اولویت‌بندی کانون‌های گردشگری بر اساس مدل یکپارچه آنتروپی شانون فازی و روش نسبت جمعی (آراس) فازی است. برای این منظور، ابتدا شاخص‌های مؤثر بر توسعه کانون‌های گردشگری در سه حوزه طبیعی- اکولوژیکی، مکانی-کالبدی-خدماتی و اقتصادی-اجتماعی با استفاده از ادبیات موضوع و نظرات خبرگان شناسایی می‌شوند. پس از گردآوری داده‌ها به فرم اعدا فازی مثلثی، از روش آنتروپی شانون فازی اهمیت و وزن هر یک از معیارها در توسعه کانون‌های گردشگری شناسایی می‌شود. سپس با استفاده از روش آراس فازی به ارزیابی و اولویت‌بندی کانون‌های گردشگری پرداخته می‌شود و کانون‌هایی که پتانسیل بیشتری برای سرمایه‌گذاری دارند، مشخص می‌شوند.