نقد، تحلیل و زیبایی شناسی متون (قند پارسی سابق)

نقد، تحلیل و زیبایی شناسی متون (قند پارسی سابق)

قند پارسی سال دوم زمستان 1398 شماره 5

مقالات

۱.

بررسی تطبیقی کارکرد رنگ ها در داستان های «ویس و رامین» و «تریستان و ایزوت»

کلید واژه ها: ویس و رامین تریستان و ایزوت رنگ شخصیت داستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 650 تعداد دانلود : 525
پس از آنکه در دهه های اخیر، شماری از روان شناسان به حضور برجسته رنگ ها در زندگی نوع بشر توجّه کردند، استفاده هدفمند از این عنصر در ادبیّات فزونی گرفت. البتّه، به دلیل حضور اثرگذار رنگ در زندگی روزمره آدمی، شاهد بازتاب آن در متون کلاسیک ادبی نیز، هستیم. در مقاله حاضر، کارکرد رنگ ها در منظومه ویس و رامین گرگانی و داستان تریستان و ایزوت از ژوزف بدیه با رویکرد تطبیقی و روش توصیفی- تحلیلی مقایسه شده است. پربسامدترین رنگ در سروده فخرالدّین، سیاه و در اثر بدیه، سیاه و سرخ بوده است. کارکرد مشترکی که در همه رنگ ها دیده می-شود، جنبه توصیفی است. همچنین، تشریح شرایط زیستی و روانی شخصیّت ها، القاء عواطف درونی و عینیّت بخشی به مفاهیم انتزاعی به کمک رنگ ها صورت گرفته است. با وجود کارکردهای مشترک رنگ ها در دو اثر، نقاط افتراق نیز، وجود دارد. در منظومه فخرالدّین اسعد، رنگ سرخ نشان دهنده سرزندگی و شادکامی و شرم و حیا است. در تریستان و ایزوت، تشریح مفهوم اراده و در ویس و رامین، بیان شادابی و سرزندگی شخصیت ها از کارکردهای متفاوت رنگ سبز بوده است. در ویس و رامین، بیان وضعیّت نامناسب جسمی و در تریستان و ایزوت، القای حسّ آرامش و اطمینان، به کمک متعلقات رنگ آبی تشریح شده است. در مجموع، رنگ های به کار رفته در دو داستان، غیرنمادین، صریح و مستقیم و فاقد لایه های متعدّد معنایی هستند که این موضوع بیانگر نگرش واقع گرا و عینیّت طلب دو ادیب است.
۲.

تأملی در محتوای شعر دفاع مقدس

نویسنده:

کلید واژه ها: شعر دفاع مقدس محتوا مضامین مذهبی مضامین جنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 581 تعداد دانلود : 445
در هر اثر هنری، دو جزء وجود دارد؛ صورت و محتوا. این مطلب درباره شعر نیز صادق است و در مطالعات و بررسی های پیرامون شعر، به این دو جزء توجه می شود. نگاهی به تاریخ ادبیات فارسی نشان می دهد که شاعران برتر کسانی هستند که به هر دو جزء فرم و محتوا در شعر خویش توجه کرده و جانب یکی را به نفع آن دیگری فرو ننهاده اند. در این پژوهش با نگرشی کلی و همه جانبه، محتوای شعر دفاع مقدس (مورد مطالعه: دفترهای ریشه در ابر، از نخلستان تا خیابان، همصدا با حلق اسماعیل و تولد در میدان) مورد بررسی قرار گرفته است. آنچه در ابتدا باعث شد گونه ای شعر به نام شعر دفاع مقدس شناخته شود، مفهوم و محتوای شعری همسان بود؛ بنابراین نویسنده با استفاده از منابع کتابخانه ای و روش تحلیل محتوا تلاش کرده است تا اشتراکات و رگ و ریشه های همانند را در محتوای اشعار دفاع مقدس مشخص سازد. مهم ترین مضامین و مفاهیم مطرح شده در شعر دفاع مقدس، شهید و شهادت، واقعه کربلا و فرهنگ عاشورا، امید به آینده و انتظار موعود، وطن دوستی، رجزخوانی و حماسه، اعتراض به افول ارزش ها و... است. شاعران در طرح این مضامین از آموزه های ایرانی - اسلامی بهره گرفته اند و درواقع بخش عظیمی از محتوای شعر دفاع مقدس، آیینی است.
۳.

بررسی مفاهیم اخلاقی در دیوان سید علی جبل عاملی(مهری عرب)

نویسنده:

کلید واژه ها: ادبیات تعلیمی سبک هندی مهری عرب فضایل اخلاقی رذایل اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 219 تعداد دانلود : 696
در پژوهش حاضر به بررسی انعکاس مولفه های اخلاقی در شعر یکی از شاعران دوره صفوی پرداخته می شود. مهری عرب از شمار مهاجرانی است که در سده یازدهم هجری از جبل عامل لبنان به اصفهان آمده اند. نسخه خطی ای از دیوان مهری به شماره3217 در کتابخانه دانشگاه تهران موجود است. یکی از زمینه های قابل مطالعه در دیوان مهری، بررسی میزان توجه او به اخلاقیات است. مطالب در دو بخش اصلی فضایل اخلاقی(شامل: احسان، تواضع، حُسن خُلق، خاموشی و سکوت، خلوت نشینی، توبه، سخاوت و بخشش، قناعت) و رذایل اخلاقی(شامل بخل، بدخلقی، بدزبانی، حرص و طمع، کینه ورزی، ریا و منت) ارائه می گردد. در هر بخش تحلیلی از آن ویژگی اخلاقی با استناد به آموزه های دینی و اخلاقی و عرفانی و نیز شواهد شعری از شاعر مورد نظر، آورده می شود.
۴.

بررسی تطبیقی ترجمه های کارنامه اردشیر بابکان

کلید واژه ها: کارنامه اردشیر بابکان ترجمه متن پهلوی امانت داری دخل و تصرف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 216 تعداد دانلود : 665
کارنامه اردشیر بابکان از متون پهلوی متأخر و شامل زندگی و چگونگی به شاهی رسیدن اردشیر بابکان است. از این کتاب دو نسخه پهلوی موجود است که از روی آن ها برگردان هایی به فارسی انجام گرفته است. نخستین ترجمه فارسی که در حال حاضر موجود است، توسط احمد کسروی انجام گرفته که در مجله ارغوان سال 1306 به چاپ رسیده و پس از آن ترجمه های دیگری را بهرام فره وشی، صادق هدایت، محمد جواد مشکور، قاسم هاشمی نژاد و مهری باقری انجام داده اند که هر یک ویژگی های خاص خود را دارد. در این مقاله، شش ترجمه مذکور ضمن مقابله با اصل متن پهلوی مورد نقد قرارگرفته و برخی تفاوت های آن ها با متن اصلی و با یکدیگر بررسی شده است. نتیجه بررسی این است که به علت شباهت حروف پهلوی به یکدیگر در مواردی، واژه ها قابل تشخیص نبوده و مترجم بنا به برداشت خود، یکی از دو صورت را برگزیده است. در مواردی نیز مترجم با کاهش و افزایش واژه یا جملاتی، در متن دخل و تصرف نموده است که موجب اختلاف با متن پهلوی و با ترجمه های دیگر است. از سویی ترجمه های اولیه این متن، به ویژه ترجمه فره وشی، به علت وفاداری بیش از حد به متن پهلوی، قابل استفاده نیست و از ترجمه های متأخر، مهری باقری و هاشمی نژاد با کاربرد واژه های فارسی امروزی و حذف شماره گذاری های داخل متن اصلی، کار روان تر و قابل پذیرشی ارائه کرده اند.
۵.

فراوانی "راهبردی" در عملیات روانی شاهنامه (مطالعه موردی داستان رستم و سهراب بر اساس نمودار فراوانی)

کلید واژه ها: شاهنامه رستم و سهراب عملیات روانی و راهبرد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 642 تعداد دانلود : 386
عملیات روانی تدبیری است عاری از خشونت که زمینه نفوذ و غلبه بر دشمن را فراهم می سازد. امروزه دانش سیاست و امنیت این تدبیر را در عقلانیت راهبردی حاکمیت ها قرار داده است. در حکومت های کهن نیز این تدبیر به صورت تعلیمی، ورزشی و تفریحی مورد تمرین قرار می گرفت و با بررسی عملکردهای سیاسی و نظامی گذشتگان همواره می توان برای این تدبیر پیچیده و سیاسی بشریت نمونه های فراوانی چه در بخش راهبردی و چه در بخش تاکتیکی ذکر کرد. در این مقاله از باب نمونه بخش تاکتیکی عملیات روانی داستان "رستم و سهراب" مورد بررسی قرار گرفته و پس از ذکر مصداق برای هفتاد و هشت مورد از انواع نوزده گانه عملیات روانی تاکتیکی به این نتیجه می رسد که انگاره سازی و پلیس خوب و بد هر کدام با ضریب 82/12% بالاترین و دسته واگن با ضریب 29/1% در پایین ترین سطح از فروانی نمودار قرار گرفته است. قابل ذکرست که سطوح و انواع عملیات روانی همواره از گفتمان و عقلانیت زمان پیروی کرده است.
۶.

بررسی تطبیقی اندیشه های خیّامی در سروده های محمّدرضا شفیعی کدکنی و عبدالوهّاب البیاتی

کلید واژه ها: ادبیات تطبیقی فلسفه زندگی اندیشه خیّامی شفیعی کدکنی البیاتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 898 تعداد دانلود : 651
حکیم عمر خیّام نیشابوری از ریاضیدانان، ستاره شناسان و شاعران بنام ایران در دوره سلجوقی است. گرچه پایگاه علمی خیّام برتر از جایگاه ادبی اوست، ولی آوازه وی بیشتر به واسطه سرودن رباعیّاتی است که در روزگار ما شهرت جهانی یافته است. رباعیّات خیّام را به اغلب زبان های زنده دنیا ترجمه کرده اند و ترجمه انگلیسی آن توسّط ادوارد فیتز جرالد در سال 1859 م. موجب شهرت او در مغرب زمین شده است. تأثیر رباعیّات خیّام بر ادبیّات جهان، او را به نماد فلسفه شرق و شاعر محبوب روشنفکران تبدیل کرده است. با اینکه شمار رباعیّات خیّام تا امروز به طور دقیق معلوم نشده است، امّا تأثیر خیّام در شعر فارسی چنان عمیق بوده که محقّقان را به وضع اصطلاح «اندیشه خیّامی» واداشته است. اندیشه های خیّامی که مضامینی همچون اغتنام فرصت، خوشباشی و رندی فلسفی، حیرت و سرگشتگی در مقابل معمّای هستی، تأکید بر کوتاهی و گذر عمر و افسوس خوردن بر آن، و پناه بردن به باده فراموشی را دربرمی گیرد، در شعر معاصر فارسی و عربی نیز آشکار است. در تحقیق حاضر، این اندیشه های فلسفی را در شعر عبدالوهّاب البیاتی، شاعر شیفته خیّام، بررسی می کنیم، آن را با شعر محمّدرضا شفیعی کدکنی که از منظر اندیشه های خیّامی شباهت و ارتباط زیادی با البیاتی دارد، مقایسه کرده ایم. نتایج این پژوهش که به شیوه تطبیقی و تفسیر محتوای آثار دو شاعر اجرا شده است نشان می دهد که عمق اندیشه هر دو شاعر نسبت به خیّام بسیار کمتر است و درک فلسفی البیاتی نیز بر تفکّر شفیعی کدکنی رجحان دارد.
۷.

صفات عرفانی و نمادین قلندران در آثار سنایی، عطار، مولانا و حافظ

کلید واژه ها: قلندر شعر عرفانی رندی ملامتی خداگونگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 507 تعداد دانلود : 567
قلندر یکی از اصطلاحاتی است که در ادبیات و شعر عاشقانه کاربرد چشم گیری دارد. این اصطلاح در منابع عرفان و تصوف در معنای صوفیانه به کار رفته است ولی فاقد تعابیر لطیف و توصیفات نمادین و سمبلیک است. شاعران فارسی گو بویژه شعرای عارف و صوفی مسلک در اشعار خویش توصیفاتی لطیف و باریک و دقیق از این اصطلاح را با زبان نمادین و سمبلیک ارائه نمود ه اند. کشف معنای نمادین این واژه در شعر عرفانی در فهم و تفهیم بسیاری از صفات و خصوصیات عرفانی قلندران در شعر کمک شایانی می کند. از جمله صفات و خصوصیات قلندران در شعر نمادین عرفانی می توان به موارد ذیل اشاره نمود: ترک تعلقات، کافری، رندی، ترک ظاهر دین و ظاهر شرع، باده نوشی و... .

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۰