روانشناسی تحولی روانشناسان ایرانی

یک دهه پیش، در بررسی ساختار و محتوای ارزش های دانشجویان (دلخموش، 1384)، مواردی از انحراف از الگوی نظری (ارزش های بنیادی انسانی؛ شوارتز، 1992، 2006) مشاهده شد. مطالعه حاضر، تغییر در ساختار ارزش های دانشجویان، در نزدیک شدن به الگوی نظری را برحسب تأثیرهای علّی شرایط اجتماعی سیاسی به ویژه تأثیر فزاینده ارتباطات توده گیر در طی یک دهه گذشته را تبیین می کند. نمونه مورد مطالعه (400 دانشجو، به نسبت مساوی مرد و زن) با نسخة 40 مادّه ای «پرسشنامة تشبیهی ارزش» (شوارتز و دیگران، 2001) ارزیابی شد، و از خلال «تحلیل کوچک ترین فضا» روابط ساختار ارزشی مشخص گردید و با مقایسة آن با ساختار نمونه پیشین و ساختار الگوی اصلی، شباهت ها و تفاوت های بینِ فرهنگی بازنمایی شد: 1) ارزش پیشرفت که در مطالعه پیشین در ناحیه اصلی خود قرار نگرفته بود، در محل مورد انتظار ظاهر شد. اما، 2) یک تغییر جدید در ترتیب ارزش لذت جویی در آرایش چرخه ای ارزش ها مشاهده شد. و 3) همچون مطالعه پیشین مادّه های امنیت ملّی و نظم اجتماعی به ارزش جهان شمولی نگری منتقل شدند. پژوهش حاضر نشان داد که به رغم تأثیرپذیری ارزش های دانشجویان از فرایند نوسازی و همگرایی، گرایش به آرمانی سازی معانی پاره ای از ارزش ها، همچنان پس از یک دهه حفظ شده است.

مطالعة حاضر بر شناخت اثربخشی بستة آموزشی افزایش آگاهی بین ذهنی مادران دارای شیرخوار 7-6 ماهه بر ارتقای کیفیت دلبستگی شیرخوار در پایان سال نخست زندگی شیرخوار متمرکز شد. کیفیت دلبستگی شیرخوار توسط طبقه های Q دلبستگی (واترز، 1995) مورد سنجش قرار گرفت.20 مادر دلبستة ناایمن از طریق مصاحبة رابطة کنونی (کرول و اونز، 1996) شناسایی شدند و در دو گروه آزمایش و گواه قرار گرفتند. نتایج نشان دادند شیرخواران گروه آزمایش به واسطة بهبود آگاهی بین ذهنی در مادران و پاسخدهی متناسب به نیازهای آنها دلبستگی ایمن تر و وابستگی کمتر نسبت به گروه گواه دارند.

هدف پژوهش حاضر، پیش بینی ابعاد خودآگاهی بر مبنای رگه های شخصیتی در دانش آموزان تیزهوش بود. شرکت کنندگان مشتمل بر 239 دانش-آموز تیزهوش (120 دختر، 119 پسر) در مقطع دبیرستان شهرستان شیراز بودند که به شیوه هدفمند انتخاب شدند. به منظور گردآوری اطلاعات از پرسشنامه پنج عامل اصلی شخصیت (گلدبرگ، 1999) و مقیاس خودهشیاری (ریلو و الیک، 1998) استفاده شد. نتایج بیانگر آن بود که بین رگه-های شخصیت (برون گردی، وظیفه شناسی، توافق جویی، گشودگی به تجربه و نوروزگرایی) و ابعاد خودآگاهی (خودآگاهی خصوصی، خودآگاهی عمومی و اضطراب اجتماعی) همبستگی وجود دارد. تحلیل رگرسیون چندگانه نشان داد که عامل های گشودگی به تجربه و وظیفه شناسی، بعد خودآگاهی خصوصی و توافق جویی، و نوروزگرایی، بعد خودآگاهی عمومی را به طور مثبت پیش بینی می کنند. همچنین، نوروزگرایی به طور مثبت و برون گردی به طور منفی بعد اضطراب اجتماعی را پیش بینی کردد.

در این پژوهش اثربخشی هنردرمانگری گروهی بیانگر بر خودکارآمدی تعاملی کودکان آسیب دیده از سرپرستی بررسی شد. این پژوهش یک طرح شبه آزمایشی به صورت پیش آزمون پس آزمون با گروه گواه و انتخاب تصادفی بود. نمونه این پژوهش 28 نفر از کودکان مقیم در مراکز شبه خانواده در سطح شهر مشهد بود که با روش نمونه برداری در دسترس انتخاب شد. شرکت کنندگان به شیوه تصادفی انتخاب و به دو گروه 14 نفری آزمایش و گواه تقسیم شدند. گروه آزمایش 10 جلسه 90 دقیقه ای مداخله هنردرمانی گروهی را دریافت کرد و گروه گواه هیچگونه مداخله ای دریافت نکرد. هر دو گروه در دو مرحله زمانی پیش آزمون و پس آزمون توسط مقیاس خودکارآمدی کودکان در تعامل با همسالان (ویلر و لاد، 1982) ارزیابی شدند. نتایج آزمون تحلیل کوواریانس چندمتغیری نشان داد آزمودنی های گروه آزمایش از لحاظ خودکارآمدی در موقعیت های تعارضی و غیرتعارضی به طور معنادار بر گروه گواه برتری داشتند. با توجه به یافته های پژوهش، هنردرمانگری گروهی در افزایش خودکارآمدی تعاملی کودکان آسیب دیده از سرپرستی مؤثر است.

دراین پژوهش نقش پیش بینی کنندگی خودنظم دهی در سازگاری اجتماعی دانش آموزان دوره دبیرستان در یک نمونه تصادفی متشکل از 224 دانش آموز پسر شهر تهران با پرسشنامه های خودنظم دهی (میلر و براون، 1991)، سازگاری اجتماعی کالیفرنیا (تورپ، کلارک و تیگز، 1953) و شاخص سازگاری اجتماعی کاول (1958) بررسی شد. برای تحلیل داده ها از تحلیل رگرسیون و آزمون همبستگی استفاده شد. از بین زیر مقیاس های خودنظم دهی، تنها سه زیر مقیاس ارزشیابی اطلاعات، اجرای برنامه و دریافت اطلاعات، پیش بینی کننده معنادار سازگاری اجتماعی بودند. یافته ها نشان دادند نوجوانان برای تنظیم ارتباط های سازش یافته با محیط اجتماعی خود بیشتر از تمامی ابعاد خودنظم دهی، نیازمند داشتن اطلاعات و تنظیم هدف برای برقراری ارتباط هستند. بدین ترتیب باید عاملیت، تاثیرگذاری و استقلال نوجوانان بیشتر مدنظر قرار گیرد و نگاه سنتی نسبت به تسلط خانواده و نقش محدودکننده آنان تعدیل شود.

مطالعة حاضر با هدف آزمون تغییرناپذیری جنسی روابط ساختاری بین عوامل تنیدگی زای نقش شغلی و فشار شخصی با میانجیگری مقابلة شخصی در بین گروهی از اعضای هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی انجام شد. تعداد 285 عضو هیأت علمی (150 مرد، 135 زن) به نسخة تجدید نظر شدة سیاهه تنیدگی شغلی (OSI-R؛ آسیپو، 1998) پاسخ دادند. در این مطالعه از روش آماری مدل یابی معادلات ساختاری چندگروهی استفاده شد. نتایج نشان دادند رابطة بین تنیدگی شغلی با مقابلة شخصی منفی معنادار، رابطة بین تنیدگی شغلی و فشار شخصی مثبت معنادار و رابطة بین مقابلة شخصی و فشار شخصی منفی معنادار است. علاوه بر این، مقابلة شخصی، رابطة بین تنیدگی شغلی و فشار شخصی را میانجیگری کرد. همچنین، نتایج نشان دادند در الگوی مفروض برای کل نمونه، تمامی وزن های رگرسیونی از لحاظ آماری معنادار هستند و متغیرهای پیش بین 48 درصد از پراکندگی متغیر فشار شخصی را تبیین می کنند. نتایج مربوط به تغییرناپذیری جنسی روابط ساختاری نشان دادند در زنان در مقایسه با مردان، رابطة بین تنیدگی شغلی و فشار شخصی و رابطة بین مقابلة شخصی و فشار شخصی نیرومندتر است. نتایج پژوهش حاضر ضرورت تمرکز بر نقش متغیر جنس را در آزمون روابط ساختاری بین قلمروهای مفهومی چندگانه بیش از پیش برجسته می سازد.

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش مهارت های اجتماعی با شیوه شناختی رفتاری بر کنش وری سازشی و اختلال های هیجانی رفتاری دانش آموزان انجام شد. روش پژوهش حاضر آزمایشی با طرح پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل و مرحله پیگیری دوماهه بود. جامعه آماری پژوهش را تمامی دانش آموزان دختر پایه پنجم و ششم ابتدایی مظنون به اختلال های هیجانی رفتاری شهر لنگرود در سال تحصیلی 1392-1391 تشکیل می دادند که تعداد 30 نفر از آنها با استفاده از روش خوشه ای چندمرحله ای تصادفی انتخاب و به شیوه تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. برای سنجش کنش وری سازشی و اختلال های هیجانی رفتاری از سیاهه رفتاری کودک (آشنباخ و رسکورلا، 2001) استفاده شد. برنامه آموزش مهارت های اجتماعی والکر (والکر ، 1983) طی 17 جلسه به مدت دو ماه برای افراد گروه آزمایش ارائه شد. برای تحلیل داده از آزمون تحلیل کوواریانس اندازه گیری مکرر استفاده شد. تحلیل داده ها نشان داد در مرحله پس آزمون و پیگیری، بین دو گروه آزمایش و کنترل، در کنش وری سازشی و اختلال های هیجانی رفتاری تفاوت معنادار وجود دارد. بر اساس نتایج این پژوهش پیشنهاد می شود آموزش مهارت های اجتماعی به عنوان یک برنامه مکمل آموزشی در مدارس در نظر گرفته شود.

پژوهش حاضر با هدف شناخت نقش ارزش های فرهنگی ازدواج در ترجیح های سن ازدواج و تفاوت سنی زوجین اجرا شد. تعداد 344 دانشجو (153 مرد، 191 زن) به شیوه نمونه برداری در دسترس از بین دانشجویان دانشگاه شهید بهشتی انتخاب و با استفاده از زمینه یاب ارزش های ازدواج (MVS؛ دلخموش، 1386، 1392ب) ارزیابی شدند. داده های پژوهش با استفاده از همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج حاکی از آن بود که ارزش های محاط شدگی و خودپیروی عاطفی در دو جهت معکوس در پیش بینی ترجیح سن ازدواج و ارزش برابرنگری در پیش بینی ترجیح میزان تفاوت سنی زوجین در هر دو جنس، سهم تعیین کننده دارند. یافته ها تأثیر ارزش های فرهنگی را بر معیارها و ترجیح های ازدواج برجسته ساختند و بر اعتبار زمینه یاب ارزش های ازدواج، صحه گذاشتند.