روانشناسی تحولی روانشناسان ایرانی

این مطالعه ویژگی های مختص به فرهنگ ارزش های ایرانیان را شناسایی و خاستگاه های الگوی ارزشی خاص آن را بر حسب تأثیرهای علّی شرایط اجتماعی سیاسی تبیین می کند. در سه مطالعة مجزا، سه گروه سنی (17 15 سال، 1532 نفر؛ 26 18 سال،600 نفر؛ 62 24 سال، 821 نفر) با «زمینه یاب ارزشی شوارتز» (شوارتز، 1992) و نسخة 40 ماده ای «پرسشنامة تشبیهی ارزش» (شوارتز و دیگران، 2001) ارزیابی شدند، و از خلال «تحلیل های جداگانه کوچک ترین فضا» در باب روابط ساختار ارزشی برای هر نمونه و مقایسة آن با الگوی اصلی (ارزش های بنیادی انسانی؛ شوارتز، 1992، 1994) تفاوت های بینِ فرهنگی محتمل بازنمایی شد. آن چنان که انتظار می رفت مواردی از انحراف از الگوی نظری مشاهده شد که بیانگر تأثیر ایدئولوژی اسلامی انقلابی در عرصة اجتماعی سیاسی است: (1) رابطة پویشی ابعاد مرتبة بالاتر «تعالی خود» و «گسترش خود» در هر سه نمونه نقض شد، (2) همچون نمونه های اروپای شرقی، در بُعد «تعالی خود» کانونی از ارزش های اجتماعی سیاسی شکل گرفت، (3) ارزش «معتدل» از مجموعه ارزش های سنت و مذهب بیرون رانده شد، و (4) در تأثیرهای افتراقی جو سیاسی اجتماعی بر ارزش های نسل های جوان تر نسبت به بزرگسالان، نکته شایان توجه اینکه نوجوانان از کنش ارزش های تعالی جویی در دو سطح روابط نزدیک (خیرخواهی) و گسترده (جهان شمولی نگری) به ادراکی متجانس و پیوسته نائل نمی گردند.

هدف پژوهش حاضر آزمون یک مدل نظری رابطة غیرمستقیم بین پیوند مادری و آسیب پذیری مرتبط با خوردن از طریق دو متغیر میانجی ناگویی خلقی و باورهای اختلال خوردن بود. نمونه ای مشتمل بر 525 دانش آموز دبیرستانی و پیش دانشگاهی (215 دختر،210 پسر) از شهرستان های مرکزی استان مازندران به شیوة خوشه ای تصادفی انتخاب شدند. شرکت کنندگان سیاهة اختلال خوردن (گارنر و دیگران، 1987)، مقیاس ناگویی خلقی (بگبی و دیگران، 1994)، پرسشنامة باور اختلال خوردن (کوپر و دیگران، 1997)، و ابزار پیوند مادری (پارکر و دیگران، 1979) را تکمیل کردند. نتایج مدل یابی معادلات ساختاری نشان دادند که پیوند مادری از طریق ناگویی خلقی با نشانه های آسیب پذیری مرتبط با خوردن رابطة غیرمستقیم منفی معنادار دارد. با این حال، رابطة پیوند مادری با آسیب پذیری مرتبط با خوردن از طریق متغیر میانجی باورهای اختلال خوردن معنادار نبود. برمبنای یافته های پژوهش حاضر، تحکیم پیوند مادری می تواند در پیشگیری اختلال خوردن نوجوانان نقش مهمی داشته باشد

مطالعة حاضر با هدف آزمون اثرات تعدیل کنندة گروه های فرهنگی و جنسی در رابطة بین حمایت اجتماعی ادراک شده و تنیدگی تحصیلی در بین دانشجویان دختر و پسر ایرانی و سوئدی انجام شد. 212 دانشجو )112 ایرانی :34 پسر، 78 دختر؛ 100 سوئدی: 29 پسر، 71 دختر) به مقیاس چندبُعدی حمایت اجتماعی ادراک شده (زیمت، دالم، زیمت و فارلی، 1988) و پرسشنامة تنیدگی تحصیلی (زاژاکووا، لینچ و اسپنشاد، 2005) پاسخ دادند. نتایج تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی نشان دادند 1) در دانشجویان ایرانی رابطة بین حمایت اجتماعی ادراک شده و تنیدگی تحصیلی منفی و معنادار اما در دانشجویان سوئدی منفی و غیرمعنادار است، و 2) در دانشجویان ایرانی و سوئدی رابطة بین حمایت اجتماعی ادراک شده و تنیدگی تحصیلی در دو جنس منفی و غیرمعنادار است. در مجموع، نتایج مطالعة حاضر در پیش بینی تجارب تحصیلی تنیدگی زا در دانشجویان بر عدم تشابة ویژگی های کنشی مفهوم حمایت اجتماعی در دو فرهنگ و در مقابل، بر تشابة ویژگی های کنشی حمایت اجتماعی ادراک شده در دو جنس تأکید کرد.

هدف این تحقیق تعیین رابطة کمال گرایی و فرسودگی در ورزشکاران نخبة معلول جسمانی حرکتی بود. 118 نفر (با میانگین سنی 74/5±83/24 سال، سابقة ورزشی 53/6±43/12 سال و سابقه رقابتی 40/4±39/8 سال) از ورزشکاران حاضر در بازی های آسیایی گوانجو در سال 2010، به صورت داوطلبانه مقیاس کمال گرایی مثبت و منفی (هاس و پراپاوسیس، 2004) و پرسشنامة فرسودگی ورزشکار (رادک و اسمیت، 2001) را تکمیل کردند. ضرایب همبستگی پیرسون نشان دادند که (1) کمال گرایی مثبت، روابط منفی معنا دار با کاهش احساس پیشرفت، خستگی جسمانی/ هیجانی، احساس بی ارزشی و سطح کلی فرسودگی دارد، و (2) رابطة کمال گرایی منفی فقط با بُعد کاهش احساس پیشرفت، معنا دار بود. نتایج تحلیل رگرسیون نشان دادند که تنها کمال-گرایی مثبت پیش بینی کنندة معنا دار سطح کلی فرسودگی است. بر اساس یافته ها، وجود گرایش های کمال گرایی مثبت در پیشگیری از اثرات مخرب فرسودگی در ورزشکاران معلول جسمانی حرکتی مؤثر است.

هدف این مطالعه، آزمون ساختار عاملی و همسانی درونی زیرمقیاس 12 مادّه ای هویت از سیاهة مراحل روانی اجتماعی اریکسون (روزنتال، گورنی و مور، 1981) بود. نمونة پژوهش را 594 دانش آموز 12 تا 13 ساله (297 دختر، 297 پسر) تشکیل داد. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی دو عامل را شناسایی کرد که 93/39 درصد واریانس را تبیین می کردند: انسجام هویت (66/24 درصد) و سردرگمی هویت (27/15 درصد). همسانی درونی عوامل انسجام هویت و سردرگمی هویت به ترتیب 694/0 و 632/0 بود. نتایج تحلیل عامل تأییدی نشان دادند که مدل دو عاملی نسبت به مدل تک عاملی برازش بهتری با داده ها دارد.

هدف پژوهش حاضر مقایسه ویژگی های شخصیتی دانشجویان سوءمصرف کننده و وابسته به مواد مخدر با دانشجویان غیرمصرف کننده در دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین بود. 370 دانشجو (172 پسر، 198 دختر) به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای از پنج دانشکده انتخاب شدند. شرکت کنندگان پرسشنامة سنجش سریع سوءمصرف مواد مخدر (طارمیان، 1387) و فرم کوتاه سیاهة پنج عاملی نئو (کاستا و مک کرا، 1992) را تکمیل کردند. بر اساس پرسشنامة سنجش سریع سوءمصرف مواد مخدر، دانشجویان به چهار گروه غیرمصرف کننده (205 نفر)، سوءمصرف کنندگان فعلی (77 نفر) سوءمصرف کنندگان سابق (31 نفر) و وابسته به مواد (33 نفر) تقسیم شدند. نتایج تحلیل واریانس یک راهه نشان داد که بین گروه ها در وظیفه شناسی، مقبولیت و آزرده گرایی تفاوت معنادار وجود دارد. دانشجویان غیرمصرف کننده باوجدان تر و مقبول تر از دانشجویان سوءمصرف کننده فعلی و وابسته به مواد بودند، و در مقایسه با دانشجویان وابسته به مواد مخدر در عامل روان آزردگی گرایی نمرة پایین تری داشتند. همچنین، تفاوت معناداری بین سوءمصرف کنندگان سابق و سه گروه دیگر در پنج عامل وجود نداشت. در مجموع، یافته ها نشان می دهند که رگه های شخصیت یکی از عوامل تعیین کننده در گرایش دانشجویان به سوءمصرف و وابستگی به مواد هستند.

این مطالعه به منظور تعیین اثربخشی خاطره پردازی ساختارمند گروهی بر ارتقای کیفیت زندگی و شادکامی سالمندان شهرستان همدان انجام شد. طرح مطالعه از نوع پیش آزمون پس آزمون با گروه گواه، و روش آماری آن تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر دوگانه بود. 24 سالمند (10 زن ، 14 مرد) با دامنة سنی 60 تا 82 سال (میانگین= 79/70 ، انحراف استاندارد= 83/7) به طور مساوی در دو گروه آزمایشی و گواه قرار گرفتند. سالمندانی که در گروه آزمایشی قرار داشتند به مدت 12 جلسة هفتگی تحت خاطره پردازی ساختارمند قرار گرفتند. به منظور ثبت سیر تغییرات نمره ها از شرکت کنندگان خواسته شد تا فرم کوتاه پرسشنامة کیفیت زندگی (وار و شربورن، 1992) و پرسشنامة افسردگی شادکامی (مک گریل و جوزف، 1993) را در مرحلة پیش آزمون، جلسة سوم، جلسة ششم، جلسة نهم، جلسة دوازدهم و یک ماه بعد از پایان مداخله تکمیل کنند. نتایج نشان دادند که خاطره پردازی ساختارمند گروهی اثر معناداری بر نمرة کیفیت زندگی سالمندان نداشته است. با این حال، نمرة شادکامی سالمندان را به طور معناداری افزایش داد و چنین دستاوردی در پیگیری یک ماهه حفظ شد. براساس یافته های این پژوهش، بر ضرورت کاربرد خاطره پردازی ساختارمند گروهی به منظور ارتقای هیجان های مثبت در سالمندان تأکید شد.

هدف پژوهش حاضر، تعیین رابطة خودکارآمدی تحصیلی با خودناتوان سازی تحصیلی و تفاوت های بین دو جنس در این متغیرها بود. از طریق نمونه برداری تصادفی خوشه ای، 387 دانش آموز پایة چهارم دبیرستان های دولتی شهر تهران (199 دختر، 188 پسر) انتخاب شدند. شرکت کنندگان مقیاس خودناتوان سازی تحصیلی (میجلی و دیگران ،1996) و مقیاس خودکارآمدی تحصیلی (مکیلروی و بانتینگ ،2002) را تکمیل کردند. داده ها به وسیلة آزمون های همبستگی، Z فیشر و تحلیل واریانس چند متغیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که خودکارآمدی تحصیلی با خودناتوان سازی تحصیلی رابطة منفی معنادار دارد و جنس نمی تواند رابطة این دو متغیر را تعدیل کند. همچنین، نتایج نشان دادند که میزان خودکارآمدی تحصیلی دختران به طور معناداری بالاتر از پسران و میزان خودناتوان سازی تحصیلی پسران به طور معناداری بیشتر از دختران است. نتایج در قالب نظریة شناختی اجتماعی و ویژگی های خاص بافت اجتماعی اثرگذار بر دانش آموزان پایة چهارم دبیرستان در ایران مورد بحث قرار گرفتند.