حسابداری و منافع اجتماعی

تئوری نمایندگی بیان می کند که هزینه های نمایندگی ناشی از تضاد منافع بین مدیران و سهامداران می باشد که ممکن است پیامدهایی مانند سلب منافع سهامداران اقلیت را در پی داشته باشد. در این مقاله با بررسی ارتباط بین هزینه های نمایندگی و سلب منافع سهامداران اقلیت، با تاکید بر نقش کیفیت گزارشگری مالی، چالش های پیش رو مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه آماری پژوهش، شامل شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بوده و از میان آنها، تعداد 102 شرکت، طی سال های 1389 تا 1394 به عنوان نمونه، انتخاب و مورد پژوهش واقع شده است. برای سنجش هزینه های نمایندگی از تعامل شاخص کیوتوبین و جریان های نقد آزاد، برای اندازه گیری سلب منافع سهامداران اقلیت از مجموع شاخص هرفیندال برای تمرکز مالکیت و معاملات با اشخاص وابسته و برای اندازه گیری کیفیت گزارشگری مالی از مدل فرانسیس و همکاران استفاده گردیده است. برای آزمون فرضیه های پژوهش، از مدل رگرسیون چندمتغیره استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد، بین هزینه های نمایندگی و سلب منافع سهامداران اقلیت، ارتباط معنادار و مثبت وجود دارد. همچنین نتایج نشان می دهد که کیفیت گزارشگری مالی بر ارتباط بین هزینه های نمایندگی و سلب منافع سهامداران اقلیت شرکت ها، تاثیر معنادار و منفی دارد.

مطابق با ادبیات جامعه شناسی پاسخگویی «تقاضای دلیل برای کار انجام گرفته و ارائه دادن آن دلیل» تعریف شده است. پاسخگویی از دو بعد محاسباتی و روایتی تشکیل شده که بعد محاسباتی آن شکل غالب در عصر نوین بوده و بعد روایتی آن به طور پیوسته، چه در تئوری و چه در عمل، کم ارزش نمایی و سرکوب شده است. هدف از این مقاله تشریح بعد روایتی پاسخگویی با استفاده از نظرات کاموف (2007) و بکارگیری نگرشی انتقادی در خصوص بعد محاسباتی آن می باشد. کاموف (2007) برای تشریح این بعد از پاسخگویی، پاسخگویی انعطاف پذیر را خلق نمود. پاسخگویی انعطاف پذیر ما را تشویق به توقف و تردید در عمده کارکردهای برنامه ریزی شده کمیِ پاسخگویی می کند، "توقف محاسبات و گوش دادن به نوایی دیگر برای چیزی دیگر، برای «بی حسابی» و غیر قابل پیش بینی بودن که باعث وقفه و ایست در فرایند پاسخگویی می شود". پاسخگویی انعطاف پذیر برخاسته از مفهوم «دیگری» در اندیشه های ژاک دریدا است. دریدا بر این نکته تاکید دارد که هر نظامی (چه زبانی، چه هویت فردی به نام «من» و غیر) بدون قرار دادن «دیگری» درون «خود» بی معنی است و همیشه «دیگری» درون «خود» حضور دارد و فردیت (یا هویت فردی) بدون جایگذاری «دیگری» مفهومی انتزاعی و ناممکن است. نتیجه گیری، پاسخگویی انعطاف پذیر تلاشی است برای رفتن به «دیگری» پاسخگویی محاسباتی که همانا بعد روایتی پاسخگویی می باشد.

  بدر دهه گذشته، محیط گزارشگری مالی تغییرات بسیاری در سطح بین المللی داشته است. یکی از تغییرات اصلی به کارگیری استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی بوده است. با پذیرش این استانداردها، به زعم بسیاری از پژوهشگران، بازار سرمایه و به خصوص سرمایه گذاری بین المللی در ابعاد وسیعی تحت تأثیر قرارگرفته است، اما نکته قابل تأمل این است که تأثیر پذیرش این استانداردها بر حرفه حسابرسی کمتر مورد توجه محققان قرارگرفته است و این درحالی است که با توجه به ماهیت فراگیر تأثیر به کارگیری استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی، انتظار می رود پیچیدگی های گزارشگری بیشتر شده و همین موضوع موجب افزایش ریسک حسابرسی و متعاقباً حق الزحمه حسابرسی شود. بنابراین، تأثیر به کارگیری این استانداردها بر هزینه های گزارشگری مالی و حسابرسی شرکت ها دور از ذهن نخواهد بود. این موضوع موجب افزایش نگرانی شرکت ها در زمینه تهیه صورت های مالی و دریافت تأییدیه حسابرسی برای آنها شده است. این در حالی است که طبق اعلام سازمان بورس و اوراق بهادار در ایران، کلیه ناشران اوراق بهادار ثبت شده نزد سازمان باید از ابتدای سال 1395، صورت های مالی حسابرسی شده را بر مبنای استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی نیز ارائه دهند. بنابراین هدف این پژوهش بررسی شواهد پیشین در رابطه با تأثیرات به کارگیری استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی بر حرفه حسابرسی است.

ارزش محتوای اﻃﻼﻋﺎت ﺣﺴﺎﺑﺪاری با عنوان صورت های مالی مفید بدین معنا است که اطلاعات موردنظر ﺑﺮ ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت اﻗﺘﺼﺎدی استفاده کنندگان در ارزﯾﺎﺑﯽ روﯾﺪادﻫﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺣﺎل و ﺗﺄﯾﯿﺪ ﯾﺎ ﺗﺼﺤﯿﺢ ارزیابی های ﮔﺬﺷﺘﻪ آنها ﻣﺆﺛﺮ واﻗﻊ ﺷﻮد. هرچه محتوای اطلاعاتی ارزش بیشتری داشته باشد، پیوستگی بین اقلام صورت های مالی و قیمت یا بازده سهام بیشتر و محکم تر می شود. هدف اصلی این پژوهش، مطالعه تغییرات در ارزش محتوای اطلاعات حسابداری طی گذر زمان در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، طی سال های 1388-1394 است. در این پژوهش تعداد 165 شرکت به عنوان نمونه انتخاب گردید و دو فرضیه موردبررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد تغییر قابل توجهی در طی زمان در ارزش محتوای اطلاعات حسابداری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد. همچنین متغیرهای نسبت بدهی های بلندمدت به دارایی ها و دارایی های مشهود و درصد مالکیت دولتی بر تغییر در ارزش محتوای اطلاعات حسابداری تأثیر مثبت و مستقیم و متغیرهای اندازه شرکت، رشد شرکت و بازده تجمعی یک ساله تأثیر منفی و معکوس دارد.

به طورکلی حسابرسان مستقل  بستر و شرایط لازم را برای کیفیت اطلاعات حسابداری و گزارشگری مالی به موقع  فراهم می کنند. بنابراین، تاخیر در ارائه گزارش های حسابرسی می تواند بر عملکرد شرکت و حتی قیمت سهام شرکت نیز تأثیرگذار باشد. هدف اصلی این پژوهش بررسی تأثیرپذیری نوسانات قیمتی سهام از تاخیر گزارش حسابرسی در بین 110 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی بین سال های 1396-1391 با استفاده از مدل نوسان پذیر گارچ(GARCH) است.  نتایج برآورد مدل نشان داد که اولا تک تک ضرایب معادله واریانس شرطی معنی دار می باشد. به عبارت دیگر نوسان پذیری مدل تایید می شود. نتایج آزمون فرضیات نیز نشان داد که فرضیه اصلی تحقیق مبنی بر تاثیر معنی دار شاخص تاخیر گزارش حسابرسی بر قیمت سهام شرکت تایید می گردد. بنابراین، شرکت هایی که گزارش حسابرسی آنها با تاخیر همراه بوده، به طور متوسط قیمت سهام آنها  نیز پایین تر بوده است. سایر نتایج نشان داد که در رگرسیون برآوردی ضریب متغیراهرم مالی معنی دار نبوده، اما شاخص اندازه شرکت اثر منفی و معنی داری بر قیمت سهام دارد.

یکی از شاخص هایی که کیفیت سود را بهبود می بخشد، دوره تصدی حسابرس است، بنابراین هدف این پژوهش بررسی تأثیر دوره تصدی حسابرس بر کیفیت سود و همچنین بررسی نقش تعدیلی عدم تقارن اطلاعاتی بر رابطه بین دوره تصدی حسابرس و کیفیت سود شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. به همین منظور دو فرضیه تدوین و داده های مربوط به 128 شرکت عضو سازمان بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 1389 الی 1394 مورد استفاده قرار گرفت. برای آزمون فرضیه ها از روش داده های تابلویی و رگرسیون چندمتغیره استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که دوره تصدی حسابرس بر کیفیت سود تأثیر مثبت و معناداری دارد. به عبارتی، با افزایش دوره تصدی حسابرس، کیفیت سود نیز افزایش می یابد. همچنین نتایج این پژوهش نشان دادکه عدم تقارن اطلاعاتی بر رابطه بین دوره تصدی حسابرس و کیفیت سود تأثیر مثبت و معناداری دارد و با افزایش عدم تقارن اطلاعاتی، تأثیرمثبت دوره تصدی حسابرسی بر کیفیت سود تقویت می شود.

مباحث توسعه پایدار و مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکتی به عنوان مسئله ای حیاتی در سطح شرکت های جهانی، مطرح است. موضوع عملکرد پایداری 1 در کشورهای درحال توسعه نظیر ایران دارای اهمیت ویژه ای می باشد. با توجه به تحقیقات اندک در این زمینه، پرداختن هر چه بیشتر به این موضوع منجر می شود، توسعه کشور را به گونه ای پایدار رقم زد. از این رو شناخت و ارزیابی تاثیر عملکرد پایداری بر مازاد بازده سهام و سودآوری شرکت های سیمان به عنوان هدف پژوهش می تواند به جهت دهی منابع و افکار سرمایه گذاران و سیاست گذارن کمک نماید. برای آزمون فرضیه ها، نمونه ای شامل14شرکت به روش حذف سیستماتیک از بین شرکت های سیمان پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 1395-1386 انتخاب گردید. برای اندازه گیریسطح افشای عملکرد پایداری از تحلیل محتوای گزارش های سالانه هیئت مدیرهاستفاده شده است. همچنین برای تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیه ها از مدل رگرسیون چند متغیره، به روش داده های ترکیبی استفاده گردید. نتایج حاصل از برآورد مدل های پژوهش نشان می دهد تاثیر عملکرد پایداری و افشاء در سطح عملکرد اجتماعی- اقتصادی شرکت بر مازاد بازده سهام معنادار و معکوس است. همچنین تاثیر عملکرد پایداری و سطح افشای عملکرد اجتماعی- اقتصادی شرکت بر روی سودآوری معنادار نمی باشند.

بهایابی مبتنی بر هدف را می توان در صورتی به عنوان یک ابزار مناسب مدیریت بهای محصول دانست که هماهنگ با ارزش افزوده اقتصادی و یک سنجش عملکرد مالی مبتنی بر ارزش باشد. این پژوهش، در راستای عملیاتی ساختن ارزش افزوده اقتصادی از کل شرکت به سطح هر محصول مشخص، جهت تعیین نرخ بازده هدف در بهایابی هدف صورت می گیرد. این پژوهش با هدف معرفی اجرای ارزش افزوده در سطح محصول، به ارائه روشی نوین برای کاهش هزینه ها، با توجه به هزینه سرمایه محصول پرداخته است. مبانی نظری مربوط به فرآیند اجرا و پیاده سازی سیستم تلفیقی بهایابی هدف بر مبنای ارزش افزوده اقتصادی در راستای همسان سازی نیازهای سهامداران و مشتریان ارائه شده است. در یک تحلیل کلی می توان بیان کرد که اگرچه بهایابی هدف به عنوان یک ابزار کاهش هزینه مطرح است، اما با به کارگیری مفهوم ارزش افزوده اقتصادی و تلفیق این دو تکنیک، می توان با هماهنگی جنبه های مشتریان و سهامداران به یک سیستم استراتژیک مدیریت سود دست یافت.