۱.
کلید واژه ها:
دانشگاه استقلال دانشگاه جریان های دانشجویی علی اکبر سیاسی احزاب دولت
هدف از این پژوهش بررسی تاثیر فعالیت های سیاسیِ دانشجویی بر روند استقلالِ دانشگاه در ایران بین سال های 1320 تا 1342 می باشد. پژوهش پیش رو درصدد پاسخ به این پرسش ها است که، فعالیت های دانشجویی در قالب احزاب سیاسی بین سال های 1320 تا 1342 چه تاثیری بر روند استقلال دانشگاه داشته است؟همچنین نگارنده در پی بررسی چگونگی رفتار نیروهای دولتی و مسئولین دانشگاه با فعالین دانشجویی در این دوره زمانی می باشد؟ فرض اصلی پژوهش بر این امر استوار است که، سال 1321 علی اکبر سیاسی دانشگاه تهران را از لحاظ مدیریتی و اداری به استقلال رسانده و دیگر نیروهای نظامی و دولتی حق ورود و دخالت در دانشگاه را نداشته اند. با شکل گیری فعالیت های دانشجویی در دهه بیست، دولت و نیروهای نظامی درصدد نفوذ در دانشگاه و تنبیه دانشجویان سیاسی است و مسئولین دانشگاه نیز درصدد حفظ استقلال دانشگاه هستند. پژوهش پیش رو با استفاده از روش تحقیق تاریخیِ توصیفی - تحلیلی انجام شده است. دست آورد این پژوهش نشان می دهد که فعالیت های سیاسیِ دانشجویان منجر به دخالت دولت در دانشگاه شده و سرانجام دولت در نیمه اول دهه چهل، با تصویب قوانین جدیدی، سعی در تضعیف استقلال دانشگاه داشته است و این روند ادامه داشت.
۲.
کلید واژه ها:
زامیاد یشت جغرافیای اساطیری فرّ کیانی بندهش سیستان
متن اوستایی زامیاد یشت از دو بخش تشکیل شده است. بخش نخست این یشت به معرفی کوه های اساطیری اختصاص دارد، درحالی که بخش دوم و مفصل تر آن در خصوص ستایش فرّ است و به کیان یسن مشهور است. تحلیل های متنی و زبان شناختی نشان می دهد که در ابتدا هر کدام از این دو بخش از یکدیگر مستقل بوده اند. چه توضیحی برای ادغام دو بخش جغرافیای اساطیری و سیاسی را در یک قالب واحد وجود دارد؟ مقاله پیش رو با این پیش فرض که فرّ کیانی ارتباطی مهم با جغرافیا دارد، نشان می دهد که در نظر تدوین کنندگان متأخر متن، اندیشه سیاسی ایرانی که در قالب اسطوره و حماسه بیان شده بود، با جغرافیای اساطیری ایرانی پیوستگی داشت. از این رو، بندهایی از زامیاد یشت که توصیف کننده یکی از جلوه های مقدس زمین یعنی کوه ها است، به عنوان مقدمه ای برای کیان یسن درنظر گرفته شده اند. تحلیل های بیشتر نشان می دهد که طبق باورهای تحول یافته زردشتیان، سرزمین سیستان تجلی گاه پیوند این دو مفهوم بوده است. بنابراین دخل و تصرف در متن زامیاد یشت بایستی در سیستان رخ داده باشد.
۳.
کلید واژه ها:
شاه آرمانی آرمان شهر خونیرس ایرانویج
اینکه شاه آرمانی و آرمان شهری در اندیشه ایرانیان باستان چه مفهومی دارد در این تحقیق بدان پرداخته شد،از اینرو متن های باستانی و کتب مرتبط با موضوع واکاوی شد، سپس مطالب تدوین و تبیین گردید.نتیجه اینکه آرمان شهر اندیشه آرمانی است که می خواهد بهشت از دست رفته را بازآرایی کند،این اندیشه بر ذهنیّت و تخیّل تکیه دارد و در عالم مثال رخ می دهد،شکل گیری آرمان شهر در سرزمین مقدّس است بدین جهت ویژگی های آنرا در خود دارد،آرمان شهر با وجود شاه معنا می یابد چون انسان های اَشَون می توانند اهداف آرمانی را محقق کنند.هر دو مقوله این مفهوم را دنبال می کنند:ایجاد آرامش زیستی انسان ها در دنیایی بدور از نیروهای اهریمنی.موضوع مقاله در این سه مقوله :شاه آرمانی ،آرمان شهری و سرزمین مقدّس، دسته بندی شد و ارتباط سه موضوع با یکدیگر بررسی گردید.
۴.
کلید واژه ها:
نبرد چالدران کاخ چهلستون اصفهان مصورسازی تاریخ قاجاریه صفویه
نبرد تاریخی چالدران، بارها در قالب متون مکتوب و تصویری بازنمایی شده است. یکی از شناخته شده ترین این بازنمایی ها دیوارنگاره ایست که در تاریخ 1210 ه.ق –سال تاجگذاری آقا محمدخان قاجار- بر دیوارکاخ چهلستون اصفهان نقش شد. قاجاریه از بازتولید این روایت در جهت مشروعیت بخشی به حکومت خود و تثبیت قدرت نوپای قاجاری بهره برد. اما پیش تر در عصر صفوی این نبرد که شکستی سنگین را برای ایران در پی داشت، به نمادی از افتخار ملی بدل شده بود. در این پژوهش به دنبال فهم چگونگی فرایند تبدیل یک شکست به افتخاری میهنی، نمونه های بسیاری از روایات چالدران، از دوران قاجار تا نزدیک ترین روایت به تاریخ وقوع آن در 920 ه.ق، پیگیری و بررسی شد. در آخر خواهیم دید که، قاجاریه در بازتولید روایت چالدران در این تابلو مفهومی را مصادره به مطلوب نموده که پیشتر صفویه آن را برساخته و در میان مردم رواج داده بوده است.
۵.
کلید واژه ها:
تاریخ سیاسی امر سیاسی روش پژوهش در تاریخ سیاسی چارچوب مفهومی و نظری تاریخ سیاسی تاریخ سیاسی جدید
در تعریف «تاریخ سیاسی»، خلاء ها و نواقصی وجود دارد که به نظر می آید مسئله آن به ضعف و کم کاری در چارچوب دهی مفهومی و نظری بر گردد؛ در اغلب نوشته ها وکتا ب های مرتبط با تاریخ سیاسی، بیشترین تمرکز بر رفتار حاکمان و پادشاهان، بدون ارائه تعریف «قدرت و امر سیاسی» بوده که بیشترین سهم را در بازشناسی تاریخ سیاسی دارد.با توجه به خلاء در این حوزه، توصیف و تبیین مباحث نظری و ارائه موضوعات محوری از، یک اقدام مهم برای چارچوب دهی مفهومی و نظری در پژوهش تاریخ سیاسی است. روش تحقیق مقاله، بررسی و تحلیل مضامین تعاریف تاریخ سیاسی در بین تعاریف است. یافته های تحقیق حکایت از این دارد که در حوزه «تاریخ سیاسی»، ساخته شدن موضوعات محوری و فهم معنای آنها، از یک طرف تابع زمان و مکان است که در این رابطه، شناخت «امر سیاسی» مهم می شود و از طرف دیگر تمرکز روی موضوعات مرتبط با قدرت سیاسی است.
۶.
کلید واژه ها:
ثعالبی تاریخ نگاری غررالاخبار يتیمه الدهر
در این مقاله ویژگی های تاریخ نگاری ثعالبی در چهار زمینه ی فرهنگی ، سیاسی ، اجتماعی و اعتقادی بررسی می شود. یافته های این تحقیق نشان می دهد که ثعالبی در غررالاخبار با رویکردی سیاست زده و در یتیمة الدهر به عنوان گونه ای نو از طبقات نگاریِ فرهنگی به نگارش تاریخ پرداخته است. ثعالبی تلاش کرده از روش نقلی فاصله بگیرد؛ ولی توجه به علایق مخاطبان مانع از ارائه ی تحلیلی فراگیر توسط وی شده است. انتقاد از منابع و مورخان شاخصه ای مهم در تاریخ نگاری ثعالبی محسوب می شود. از زاویه ی اعتقادی، تقدیرگرایی تاثیر بسزایی بر تاریخ او داشته و ثعالبی در برخورد با ادیان دیگر چهره ای از یک مورخ بی طرف را نشان داده است. با توجه به ماهیت موضوع مورد پژوهش، روش تحقیق تاریخی با رویکرد توصیفی تحلیلی است.
۷.
کلید واژه ها:
هنر ساسانی هنر بیزانس نوارهای سلطنتی ساسانی نوارهای بیزانس نماد سلطنت
با تأملی در تاریخ هنر ایران عهد ساسانی می توان دریافت که نوارهای سلطنتی ساسانی به عنوان یکی از مهم ترین شاخصه های تشخیص هنر این دوره، به وفور بر نقش برجسته ها، پارچه ها و ظروف سیمین ساسانیان به چشم می خورند. این نوارهای سلطنتی، عنصری تزئینی و نمادین در هنر این دوره به شمار می آیند. دقّت در آثار هنری برجای مانده از امپراطوری بیزانس نیز این نکته ء مهم، اما مغفول مانده را روشن می سازد که می توان رد پای نوارهای سلطنتی ساسانی را در این آثار، مشاهده نمود. در همین راستا، نوشتار حاضر با کاربست روش تحلیلی - توصیفی بر آن است تا دریابد چرا این نقش، در هنر بیزانس نیز وجود دارد. از آنجایی که در هنر ساسانی، این نوارها، نمادی برای سلطنت و الهی نشان دادن حکومت پادشاه است. هنرمندان بیزانسی که قصد تلفیق مفاهیم دینی و شاهانه را داشته اند؛ از این نقش استفاده کرده اند. به همین دلیل این عنصر نمادین هنر ساسانی، با ویژگی های ظاهری تقریباً یکسان، برای نشان دادن عظمت شاهانه پادشاهی مسیحی در عین مشروعیت حکومت او، در هنر بیزانس نیز تکرار شده است. این اقتباس به واسطه روابط گسترده ایران و بیزانس، به محدوده ء قلمرو امپراطوری بیزانس راه یافت و در حوزه های مختلف معماری، نقاشی، پارچه بافی و موزائیک تأثیر گذاشت.
۸.
کلید واژه ها:
تاریخ نگاری مرکز اسناد انقلاب اسلامی تحویلی نگری مفاهیم سیاسی
مفاهیم مهمی هم چون «حزب»، «سکولاریسم»، «اصلاح طلبی»، «تجدیدنظرطلبی»، «انقلاب»، «ناسیونالیسم» و... در تاریخ نگاری معاصر در ایران بسیار پرکاربرد و در مواردی با معضلات روش شناختی همراه می باشد. تحویلی نگری به عنوان مهم ترین معضل شناختی، نگرشی است که ارجاع هر پدیدار به امری فروتر از آن و اخذ وجهی از آن شیء به جای کنه آن را پیگیری می نماید؛ به نظر می رسد با توجه اهمیت تاریخ نگاری تحولات سیاسی اجتماعی ایران و آثار پژوهشی در این زمینه، نیاز است تا معضل شناختی «تحویلی نگری» مورد پژوهش قرار گیرد؛ لذا این مقاله تلاش دارد تا جایگاه تحویلی نگری تاریخی را در برخی از انتشارات مرتبط با تاریخ نگاری انقلاب اسلامی جستجو نماید و در این خصوص به بررسی برخی از آثار منتخب مرکز اسناد انقلاب اسلامی به عنوان یکی از مهم ترین مراکز تاریخ نگاری ایران معاصر می پردازد. این بررسی در تلاش است تا دریابد(سوال اصلی) «توصیف و تبیین مفاهیم سیاسی در تاریخ نگاری مرکز اسناد انقلاب اسلامی تا چه حد در دایره تحویلی نگری جای می گیرد؟». «به نظر می رسد(فرضیه اصلی) که رویکرد مرکز اسناد در تاریخ نگاری انقلاب اسلامی، تحت تأثیر خصوصیات ایدئولوژیک، دستخوش تحویلی نگری شده است»؛ یافته های متعدد در این پژوهش فرضیه اصلی را تصدیق می دارد.
۹.
کلید واژه ها:
حقوق مشترکه نوعیه نایینی مشروطه برابری تاریخ حقوق
نایینی از جمله علمای حامی مشروطه است که نظریه پردازی های فراوانی در راستای ایجاد و تحکیم بنیان های اساسی مشروطیت انجام داده است. وی در کتاب «تنبیه الامة و تنزیه الملة» بسیاری از مفاهیم نوآیین را تبیین نموده و در کنار آن، پاسخ ها مهمی به شبهات و مغالطات مطروحه از جانب مخالفان مشروطه، داده است. «حقوق مشترکه نوعیه» عبارتی است که نایینی در دو بخش از کتاب مذکور، به آن اشاره می کند و بدون هر گونه توضیحی در خصوص این عبارت، از کنار آن می گذرد. با توجه به عبارت پردازی های دقیق نایینی و دقت نظر وی در به کار بردن عبارات و هم چنین لزوم توجه به تاریخ مفاهیم و اندیشه لازم است به طور جدی و دقیق به چنین عباراتی پرداخته شود. نگارندگان در مقاله پیش رو به بررسی معنا و مفهوم عبارت مذکور از منظر لغوی و محتوایی می پردازد و به دنبال یافتن مبنای این عبارت در اندیشه ورزی های محقق نایینی می باشد. در همین راستا، مفهوم برابری و ابعاد و زوایای مختلف آن، به عنوان مبنا و اساس مفهوم «حقوق مشترکه نوعیه» در اندیشه نایینی بررسی می گردد.
۱۰.
کلید واژه ها:
شیعیان سلجوقیان عباسیان رویکرد فرهنگ
از قرن پنجم تا هفتم، جهان اسلام پس از سقوط آل بویه شیعه مذهب با دو قدرت سلجوقیان و خوارزمشاهیان و سپس هجوم مغول مواجه شد. همچنبن جهان اسلام پس از سپری کردن یک دوره طلایی از فرهنگ و تمدن، روند نزولی را آغاز کرد که مخالفت با علوم عقلی از ویژگی های این دوره بود. شیعیان امامیه نیز تا قرن پنجم از حمایت حکومت های شیعه برخوردار بوده و دوره ای از رشد فرهنگی را تجربه کردند، بگونه ای که قرن چهارم را قرن شیعه نام گذاشتند. از قرن پنج و با تسلط سلجوقیان، وضعیت متفاوت شده و فضای جدیدی برای شیعیان ایجاد شد. رویکرد فکری و فرهنگی شیعه در این دوره به چه صورت بوده است؟ شیعیان در این دوره با توجه به شرایط و وضعیت حاکم بر جهان اسلام و ظرفیت های تشیع به اتخاذ روش های مبتنی بر تسامح و تعامل اقدام نمودند که نتیجه آن رشد فرهنگی برای مکتب تشیع بوده است. راهبردهای فکری و فرهنگی شیعه در قالب تفکر عقل گرای شیعی و رویکرد تعاملی، موجب ایجاد بسترهای مناسب در مسیر رشد فکری و فرهنگی شد.
