روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار)

اهداف اختلال اضطراب فراگیر (GAD) وضعیت آشفته ساز بسیار شایعی در محیط های اجتماعی و مراکز مراقبت های اولیه است. دریافت نکردن درمان های مؤثر روان شناختی و دارویی برای آن، هزینه های گزافی را بر خانواده و جامعه تحمیل کرده است. پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی درمان شناختی رفتاری معطوف بر عدم تحمل ابهام با درمان دارویی در بیماران مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر انجام شد. مواد و روش ها در طرحی شبه تجربی از نوع پیش آزمون پس آزمون با دو گروه، 24 نفر از بیماران زن مبتلا به GAD پس از ارزیابی بالینی اولیه و احراز شرایط پژوهش، انتخاب شدند و در دو گروه درمانی قرار گرفتند: گروه اول درمان شناختی رفتاری معطوف بر عدم تحمل ابهام (CBT-IU) که 12 نفر به صورت نمونه گیری در دسترس از طریق فراخوان و گروه دوم درمان دارویی که 12 نفر به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. جامعه مدنظر در گروه اول (گروه درمان روان شناختی) شامل تمامی دانشجویان دختر دانشگاه کردستان و جامعه مدنظر در گروه دوم (گروه کنترل و درمان دارویی) شامل تمامی بیماران زن مراجعه کننده به مراکز درمانی خصوصی شهر سنندج بود. گروه اول (CBT-IU) 12 جلسه درمان انفرادی هفتگی را دریافت کردند و گروه دوم زیر نظر روان پزشک با داروهای ضد اضطراب (SSRIs) تحت درمان دارویی قرار گرفتند. تمام آزمودنی ها در مرحله پیش آزمون و پس آزمون پرسش نامه های نگرانی پنسیلوانیا (PSWQ)، عدم تحمل ابهام (IUS) و اجتناب شناختی (CAQ) را کامل کردند. داده ها به کمک روش آماری تحلیل واریانس با اندازه گیری های مکرر (Repeated Measure) و با استفاده از نرم افزار SPSS 21 تحلیل شدند. یافته ها نتایج تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر نشان داد تفاوت نمرات در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون در متغیرهای نگرانی (F=12/53؛ P<0/05)، عدم تحمل ابهام (F=4/40؛ P<0/05)، و اجتناب شناختی (F=0/45؛ P<0/05) از لحاظ آماری معنی دار است. نتیجه گیری از آنجا که مداخله شناختی رفتاری به طور اختصاصی به مؤلفه های شناختی (نگرانی، عدم تحمل ابهام و اجتناب شناختی) می پردازد و ابزارهای انتخاب شده نیز اغلب مؤلفه های مرتبط با مداخله انجام شده برای این گروه را می سنجند، اثربخشی بیشتر این درمان بر متغیرهای بررسی شده در مقایسه با درمان دارویی توجیه پذیر است. با توجه به تأثیر درمان شناختی رفتاری معطوف بر عدم تحمل ابهام بر مؤلفه های شناختی بیماران مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر، این نتایج برای متخصصان بالینی دست اندرکار در مراکز درمانی تلو یحا ت کاربردی دارد.

اهداف پژوهش حاضر با هدف تعیین میزان اثربخشی آموزش گروهی برنامه ریزی عصب زبان شناختی بر میزان امید و کیفیت زندگی کودکان سرطانی انجام شد. مواد و روش ها این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با پیش آزمون و پس آزمون و پیگیری با گروه گواه بود. جامعه آماری شامل کودکان سرطانی دختر و پسر سرپایی در بیمارستان امیرکبیر و انجمن سرطان تبسم در سال ۱۳۹۵بودند که متقاضی شرکت در جلسات آموزش گروهی برنامه ریزی عصب زبان شناختی و در حال انجام درمان بودند. بدین منظور ۴۰ نفر به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه برنامه ریزی عصب زبان شناختی و گروه گواه به طور مساوی تقسیم شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسش نامه کیفیت زندگی کودکان و مقیاس امید کودکان اسنایدر بود. داده ها با استفاده از آمار توصیفی و تحلیل کواریانس چندمتغیره و آزمون t همبسته برای مرحله پیگیری تحلیل شد. داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS نسخه ۲۲ نیز تحلیل شد. یافته ها نتایج نشان داد آموزش گروهی برنامه ریزی عصب زبان شناختی بر افزایش کیفیت زندگی و امید مؤثر بود و به ترتیب ۷۰ و ۴۰ درصد از واریانس آن را پیش بینی می کند. نتیجه گیری با توجه به یافته های پژوهش می توان گفت که آموزش برنامه ریزی عصب زبان شناختی منجر به افزایش کیفیت زندگی و امید در کودکان سرطانی شده است.

اهداف اصلاح سوگیری شناختی رایانه ای اخیراً اصلاح ارزیابی های خاطرات مزاحم را وعده داده است. هدف از این پژوهش، بررسی و مقایسه سه روش درمانی غیرحضوری اصلاح سوگیری شناختی استاندارد، اصلاح سوگیری شناختی مبتنی بر خودزایی، و آموزش شناختی رفتاری است. مواد و روش ها این پژوهش بر اساس طرح تحقیق ازجمله طرح های نیمه آزمایشی با سه گروه آزمایشی و ارزیابی به صورت پیش آزمون و پس آزمون و پیگیری دوماهه است. جامعه آماری شامل تمام دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه هرمزگان بود که در سال تحصیلی ۹۵-۱۳۹۴ مشغول تحصیل بودند. بر اساس ملاک های شمول و خروج شرکت کنندگان، ۵۱ نفر به شیوه هدفمند، برای مرحله نهایی پژوهش انتخاب شدند و به طور تصادفی در سه گروه اصلاح سوگیری شناختی استاندارد، خودزایی و آموزش شناختی رفتاری گمارده شدند. ابزار پژوهش شامل پرسش نامه سناریوهای مبهم برای افسردگی، درجه بندی دیداری خلق، افسردگی بک-۲، مقیاس تجدیدنظرشده نگرش های ناکارآمد، مقیاس عاطفه مثبت و منفی و آزمون سوگیری حافظه بود. برای تجزیه وتحلیل آماری داده ها از میانگین، انحراف استاندارد، تحلیل کوواریانس چندمتغیری، تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر و آزمون های تعقیبی استفاده شد که با نرم افزار 19-SPSS تجزیه وتحلیل شد. یافته ها نتایج نشان داد هر سه مداخله مؤثر بوده اند (0/01> P )، اما در متغیرهای خلقی (علائم افسردگی (0/079)، خلق (0/054)، عاطفه مثبت (0/416)، عاطفه منفی (0/158)) سه گروه تفاوت معناداری با یکدیگر نداشتند. در متغیرهای شناختی (سوگیری تفسیری (0/0001)، حافظه مثبت (0/0001) و منفی (0/006)) تفاوت بین سه گروه معنادار بود؛ به استثنای متغیر نگرش های ناکارامد که تفاوت به دست آمده معنی دار نبود (0/228). نتیجه گیری در مجموع، نتایج پژوهش نشان داد روش های اصلاح سوگیری شناختی مبتنی بر تصویرسازی مثبت و خودزایی با دستورالعمل های جدید و چهار هفته ای، روش های مؤثری درکاهش علائم افسردگی، بهبود سوگیری تفسیری، نگرش ناکارآمد و حافظه است.

اهداف هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش واسطه ای شفقت به خود در رابطه بین اجتناب تجربه ای و سرکوبگری عاطفی با افسردگی بود. مواد و روش ها بدین منظور در تحقیقی توصیفی همبستگی و گذشته نگر 241 نفر از دانشجویان دانشگاه تبریز به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب و از نظر میزان شفقت به خود، اجتناب تجربه ای، سرکوبگری عاطفی و افسردگی ارزیابی شدند. ابزارهای پژوهش عبارت بودند از: پرسش نامه افسردگی بک (BDI)، پرسش نامه شفقت به خود نف (SCS)، پرسش نامه سرکوبگری عاطفی وینبرگر(WAI) و پرسش نامه پذیرش و عمل بوند (AAQII). تحلیل داده ها با استفاده از روش همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر با کمک نرم افزار spss-23 و نرم افزار AMOS انجام شد. یافته ها یافته ها نشان داد شفقت با افسردگی بیشترین ضریب مسیر را دارد (99/0-=β). این رابطه منفی و در سطح P<0/01 معنی دار است.همچنین مسیر سرکوبگری عاطفی بر شفقت بر خود به صورت مثبت P<0/05 معنی دار است (33/0=β). اجتناب تجربه ای (31/0=β) اثر مثبت و معنی داری ( P<0/05 ) با شفقت به خود دارد. اجتناب تجربه ای و سرکوبگری عاطفی از طریق شفقت به خود بر افسردگی اثر غیرمستقیم دارد. نتیجه گیری بر اساس یافته های تحقیق می توان نتیجه گرفت سرکوبگری عاطفی، اجتناب تجربه ای و شفقت به خود تعیین کننده های مهم افسردگی هستند و مدل مفروض برازش مطلوبی در تبیین افسردگی دارد.

اهداف رؤیاهای ترسناک یکی از مشکلات خواب در نوجوانی هستند. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه روش های کنترل فکر، علائم اختلالات شخصیت با علائم رؤیاهای ترسناک، در بین دانش آموزان دختر شهرضا در سال تحصیلی 1393-94 صورت گرفت. مواد و روش ها در این مطالعه همبستگی، جامعه آماری شامل دانش آموزان دختر در مقطع پیش دانشگاهی شهرضا بود. نمونه آماری 300 نفر بودند که با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. ابزار استفاده شده در پژوهش، پرسش نامه کنترل فکر، آزمون بالینی چندمحوری میلیون 3 و پرسش نامه علائم رؤیاهای ترسناک بود. داده های جمع آوری شده با استفاده از آزمون های همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه و نرم افزار SPSS نسخه 23 بررسی شدند. یافته ها نتایج پژوهش نشان داد نگرانی از میان روش های کنترل فکر با ضریب رگرسیون 0/290 وارد معادله رگرسیون شده است و به تنهایی می تواند 4/4 درصد از واریانس رؤیاهای ترسناک را توضیح دهد (0/001=P). در گام دوم، اختلال شخصیت وابسته با ضریب رگرسیون 0/243 وارد معادله رگرسیون شده است. این متغیر در کنار نگرانی قادر به پیش بینی 5/9 درصد از واریانس علائم رؤیاهای ترسناک است و به تنهایی می تواند 1/5 درصد از واریانس علائم رؤیاهای ترسناک را توضیح دهد (P<0/05). در گام سوم، اختلال شخصیت خودشیفته با ضریب رگرسیون 0/290 وارد معادله رگرسیون شده است. این متغیر در کنار نگرانی و اختلال شخصیت وابسته قادر به پیش بینی 8/4 درصد از واریانس علائم رؤیاهای ترسناک است و به تنهایی می تواند 2/5 درصد از واریانس علائم رؤیاهای ترسناک را توضیح دهد (P<0/006). نتیجه گیری می توان نتیجه گرفت که تغییر در نگرانی، اختلالات شخصیتی وابسته، نمایشی، خودشیفته و ضداجتماعی توأم با تغییرات در رؤیاهای ترسناک است.

اهداف گرایش به مصرف مواد تحت تأثیر مجموعه ای از عوامل فردی، خانوادگی و اجتماعی قرار دارد. هدف پژوهش حاضر بررسی ارتباط بین جوّ عاطفی خانواده، احساس انسجام و عواطف با گرایش به مصرف مواد در دانشجویان بود. مواد و روش ها در قالب یک طرح توصیفی همبستگی، 400 دانشجو (311 مرد و 89 زن) با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای از دانشگاه فرهنگیان پردیس شهیدبهشتی مشهد انتخاب شدند و به ابزارهای پژوهش (شامل مقیاس درجه بندی روابط والد و فرزندی، مقیاس احساس انسجام، پرسش نامه عاطفه مثبت و منفی و مقیاس گرایش به اعتیاد) پاسخ دادند. داده ها با نرم افزار SPSS نسخه 23 و روش همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه رو به عقب تحلیل شد. یافته ها بین خرده مقیاس های جوّ عاطفی خانواده، احساس انسجام و عاطفه مثبت با گرایش به مصرف مواد در دانشجویان رابطه منفی و معناداری وجود دارد (01/0>P). همچنین رابطه بین عواطف منفی و گرایش به مصرف مواد نیز مثبت و معنادار بود (01/0>P؛ 48/0=r). نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد متغیرهای جوّ عاطفی مثبت در خانواده و احساس انسجام، پیش بین منفی و معنادار و متغیر عاطفه منفی، پیش بین مثبت گرایش به مصرف مواد در دانشجویان هستند. با این حال، نقش عاطفه مثبت در پیش بینی گرایش به مصرف مواد معنادار نبود. نتیجه گیری توجه به مشکلات خانوادگی، تقویت احساس انسجام فردی و آموزش راهبردهای تنظیم هیجانات منفی در قالب برنامه های پیشگیری و درمانی می تواند نقش مهمی در کاهش گرایش دانشجویان به مصرف مواد داشته باشد.

اهداف به دلیل اهمیت غربالگری سلامت روان شناختی دانش آموزان و نبود ابزار بومی تهیه شده بر اساس الگوی مشکلات شایع آسیب های روان شناختی دانش آموزان در کشور، پژوهش حاضر با هدف ساخت و بررسی ویژگی های روان سنجی فرم های الکترونیکی گزارش معلم و والدین مقیاس سلامت روان شناختی دانش آموزان دوره متوسطه اول انجام شد. مواد و روش ها پژوهش حاضر از نوع توصیفی پیمایشی بود. جامعه شامل معلمان و والدین دانش آموزان دوره متوسطه اول در استان های البرز، کرمانشاه، آذربایجان شرقی، سیستان و بلوچستان، فارس و خراسان رضوی بود که به ترتیب 1697 نفر از بین معلمان و 1186 نفر از والدین به عنوان گروه نمونه با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار های اولیه پژوهش، 118 آیتم برای نسخه گزارش معلم و 133 آیتم برای نسخه گزارش والدین داشت. برای تحلیل داده ها از تحلیل عاملی اکتشافی و نسخه 22 نرم افزار SPSS استفاده شد. یافته ها نتایج تحلیل آیتم بر اساس هشت ملاک کفایت آیتم نشان داد تمام آیتم های نسخه اولیه معلم و 128 آیتم از نسخه اولیه والدین، شرایط لازم را برای حضور در بین آیتم های ابزارها دارند. تحلیل عاملی اکتشافی نشان داد مناسب ترین ساختار برای مقیاس گزارش معلم، ساختار شش مؤلفه ای و برای مقیاس گزارش والدین، ساختار پنج مؤلفه ای است. همسانی درونی مؤلفه های حاصل در حد قابل قبول بود. ضرایب حاصل بین 77/0 و 97/0 برای مقیاس گزارش معلم و بین 85/0 و 92/0 برای گزارش والدین متغیر بود. نتیجه گیری به طور کلی، ویژگی های روان سنجی مقیاس در هر دو نسخه، حاکی از مناسب بودن این ابزار برای کاربست های غربالگری و پژوهشی در جامعه هدف است.

اهداف مطالعه حاضر یک تحقیق توصیفی و از نوع اعتبارسنجی است. هدف این مطالعه بررسی ساختار عاملی و پایایی پرسش نامه عقاید اصول اجتماعی بود که رشد شناختی بزرگ سالان را می سنجد. مواد و روش ها برای انجام این پژوهش 381 نفر از دانشجویان دانشگاه حکیم سبزواری در سال 1395 با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای به عنوان شرکت کنندگان پژوهش انتخاب شدند و به پرسش نامه عقاید اصول اجتماعی پاسخ دادند. ساختار عاملی پرسش نامه با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی با نرم افزار SPSS نسخه 22، تحلیل عاملی تأییدی با استفاده از نرم افزار Amos نسخه 24 و پایایی ابزار با آلفای کرونباخ و روش آزمون و بازآزمون در نرم افزار SPSS بررسی شد. یافته ها نتیجه تحلیل مولفه های اصلی با چرخش واریماکس نشان داد که راه حل های چهارعاملی و شش عاملی به ترتیب 30 و 38 درصد از واریانس کل را تبیین کردند. نتایج حاصل از تحلیل عاملی تأییدی شاخص های برازش بهتر راه حل شش عاملی نسبت به راه حل چهارعاملی را نشان داد که نشان دهنده برازش بهتر راه حل شش عاملی با داده ها و در جامعه ایران بود. آلفای کرونباخ کل مقیاس 0/70 و برای 6 عامل از 0/54 تا 0/71 به دست آمد و ضریب همبستگی در روش آزمون و بازآزمون 0/72 به دست آمد که به طور کلی نشان دهنده پایایی قابل قبول ابزار است. نتیجه گیری به طور کلی نتایج نشان دهنده برازش خوب ساختار شش عاملی در جامعه ایران و پایایی مناسب این پرسش نامه است که می توان از آن برای تعیین رشد شناختی بزرگ سالان به منظور غربالگری یا اهداف بالینی استفاده کرد.