منظر

منظر

منظر دوره 10 بهار 1397 شماره 42 (مقاله علمی وزارت علوم)

یادداشت ها

۱.

منظر ایرانی: سایه زیبا

کلید واژه ها: منظر ایرانی نور سایه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 980 تعداد دانلود : 637
فلات ایران چنان موقعیت خاصی بر روی زمین دارد که بیشترین تابش خورشید را دریافت می کند. نقاط دیگری که چنین وضعیتی داشته باشند، بر روی خشکی های قابل سکونت زمین چندان نیستند. مهمترین دلیل شکل گیری تمدن کهن ایران را نیز برخورداری از همین خصوصیت می توان دانست. خورشید در باور ایرانیان مظهر نعمت و رحمت است و آب نیز مظهر زایندگی. این دو، که اسطوره های اصلی ایرانیان را شکل دادند، مایه حیات زمین شناخته می شوند. نمادهای خورشید و ماه مربوط به این دو اسطوره است که جلوه های اهمیت آن در ذهن ایرانیان به صورت های گوناگون در زبان و فرهنگ آنها جلوه گر است. از جمله نتایج توجه به نور و خورشید در زندگی ایرانیان هنرآفرینی با سایه است. سایه در اوقاتی از سال، به واسطه کارکرد خود اهمیت می یابد؛ اما توجه به سایه، شاید به دلیل تضادی که با نور دارد و به شناخت آن کمک می کند، حضوری همیشگی در معماری و منظره پردازی ایرانیان است. به طوری که آنقدر در آثار فرهنگی آنها تکرار شده که می توان گفت سایه، معادل مطبوعیت و زیبایی قلمداد می شود. حیاط خانه روستایی، در حالی که در میان کوه و دشت و باغ خانه کرده اند، نباید نقش کارکردی مهم داشته باشد. اما تمرکز بر تلفیق بخش سکونت با آن، روشن می سازد که هدف دیگری در کار است. در این تصویر از روستای طرق حیاط خانه که بزرگتر از اتاق آن نیست، با داربستی از مو پوشیده شده و در گوشه بیرونی دیوار خانه نیز، چیدمانی زیبا با کاهگل، پلکه کانی از سایه روشن را در کنج دیوار ایجاد کرده است. شرایط محیطی خانه در عکس پیداست. منطقه کوهستانی بکرکه بوته های وحشی در پای دیوار خانه روئیده اند. نماسازی خاصی در سیمای خانه دیده نمی شود، الا سایه هایی که به بافت یکدست آن سایه داده اند: گوشه سازی لبه دیوار، پنجره های تیرهای ناودان و تیرهای چوبی سقف که بیرون زده اند. غیر از آن، داربست عنصر اصلی منظره سازی این خانه است؛ چه برای ساکنان و چه برای رهگذران. داربست در ارتفاع بالا، در فصل گرما به کار آسایش اقلیمی می آید؛ در زمان های سرد اما، داربست، با آن نظم ساختاری، سایه ای مطبوع از خطوط متقاطع بر کف حیاط و دیواره های اتاق ها و پنجره ها ی آنها می اندازد که زیبایی آفرین است و با حرکت خورشید، منظره ای پویا در حیاط خلق می کند. این وضعیت در بیشتر اوقات سال جاری است. از این روست که اصرار ایرانیان بر استفاده از چنین عنصری را باید به نگاه زیباشناسانه آنها ربط داد، که سایه را زیبا می شناسند، تا تنگناهای اقلیمی.

مقالات

۱.

باغ به مثابه بیانیه سیاسی؛ بررسی نمونه های خاور نزدیک در هزاره اول پیش از میلاد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: باغ نقش سیاسی خاور نزدیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 123 تعداد دانلود : 152
این بررسی درباره نقش سیاسی و کمتر کاوش شده باغ در شرق دور به طور خاص، معطوف به سال های 900 قبل از میلادتا 500 قبل از میلاداست. در این دوره شاهد آنیم که یک یا چندین تن از فرمانروایان بزرگ آشوری، بابلی یا هخامنشی، برای تأکید بر دستاوردهای حکومت خود به ساختن باغ های بزرگی اقدام کرده اند. این مقاله با ارائه انعکاسی از میراث متعلق به این دوره غنی در تاریخ باغ پایان می پذیرد.  
۲.

گردشگری آئینی؛ بازخوانی باورهای اجتماعی در مراسم آئینی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: گردشگری آیینی سنت زیارت مکان های مقدس طبیعت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 628 تعداد دانلود : 322
آیین ها، رسوم و عادات جاری در زندگی مردم، ریشه در باورها و اعتقادات آنان دارد. در ایران از گذشته های دور تاکنون آمیختگی تفریح و گردش با زیارت اهل قبور توسط اعضای خانواده و دوستان و آشنایان رسم بوده است، به خصوص زیارت و احترام مزار امامان، امام زادگان و بزرگان دین که معنویت و صفای ویژه ای دارد. زیارت و گردش آیینی در قالب سفرهای کوتاه مدت رسم و سنت دیرینی است که تاکنون برجای مانده است. این رسم که بیشتر به صورت جمعی برگزار می شود،کودکان خردسال تا جوانان و سالخوردگان را گرد هم آورده و اوقات خوش و دلپذیر را برای مردم رقم می زند.گردشگری آیینی علاوه بر تفریح و زیارت موجب حفظ و پویایی مکان های تاریخی-مذهبی می شود که میراث باارزش این مرزوبوم به شمار می روند.
۳.

تحولات نورپردازی شهری؛ از تأمین روشنایی تا خلق متن هنری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: نورپردازی شهری اثر هنری متن هنری مخاطب تعاملات اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 394 تعداد دانلود : 577
امروز نور به عنوان عنصر غیر کالبدی منظر شهری نقش به سزایی در تداوم حیات شهرنشینی شهروندان در شب و شکل گیری منظر شبانه شهر ایفا می کند. نورپردازی شهری در کشورهای توسعه یافته به عنوان دانشی میان رشته ای حوزه های فنی، مهندسی، علوم انسانی و هنر مطرح است که همکاری های توأمان متخصصان را طلب می کند. شکل گیری تعاملات اجتماعی و ارتقای سطح کیفی آنها مقوله ای است که در جوامع مدنی بسیار بدان پرداخته می شود. از آنجا که نورپردازی شهری اقدام ویژه ای جهت تسهیل تداوم حیات جمعی در زندگی شبانه شهرهاست ضروری به نظر می رسد به این مقوله توجه بیشتری شود؛ چنانکه کشورهای توسعه یافته از پتانسیل های آن بهره مند شده اند. این مقاله بر این اعتقاد است مقوله نور در شهر از بدو ورود تا دوران جدید در دنیا تحولاتی چشمگیر را طی کرده است که براساس اهداف شکل گیری و نقش شهروندان به عنوان مخاطبان هدف می توان آن را به چهار دسته تقسیم کرد: 1) عملکردی: تأمین روشنایی 2) تزیین گرایی و نمادسازی 3) خلق اثر هنری 4) خلق متن هنری. همچنین نقش شهروندان به عنوان مخاطبان هدف از مصرف کننده و تماشاگر منفعل به تولیدکننده، بازیگر و کاربر فعال ارتقا یافته است. بنابراین می توان چنین جمع بندی کرد که پتاسیل های نورپردازی شهری از یک مقوله صرفاً عملکردی به یک هنر تعاملی که امکان برآورده ساختن تعاملات اجتماعی به عنوان اصلی ترین هدف شهرنشینی را برعهده دارد، ارتقا یافته است. ضرورت این مقاله جلب توجه مدیران، متخصصان و هنرمندان کشور به این حوزه نوین است تا با بهره مندی از پتانسیل های تعریف شده در تجربیات جهانی بتوان به ارتقای سطح کیفی منظر شبانه شهرهایمان با توسل به رویکردهای زیباشناسانه و هنرمندانه همت گماشت و روابط و تعاملات اجتماعی گسسته شده از دوران مدرن را بازیابی کرد و به منظر سلامت شهرهایمان قوام بخشید.
۴.

منظر کوه در شعر نو پارسی؛ مقایسه جایگاه کوه در اسطوره های ایرانی با شعر نو(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ایران شعر نو منظر کوه اسطوره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 144 تعداد دانلود : 328
کوه نزد ایرانیان از دوران های کهن تا کنون دارای جایگاه ویژه ای بوده است. قبل از اسلام بواسطه شخصیت اسطوره ای آن و از جمله محل زندگی الهه آناهیتا ستایش شده است و بسیاری از اسطوره های دیگر نیز در ارتباط تنگاتنگ با کوه جاودان شده اند. به همین واسطه شخصیت کوه نیز از ارزش ویژه ای برخوردار بوده و این مهم در خلق آثار معماری، شهری و هنری ایران تاثیر گذار بوده است. مقابر، بقعه ها، نقاشی ها، میناتورها و همچنین سازمان فضایی شهرها از جمله آثاری هستند که رد پای کوه را در شکل گیری آنان می توان مشاهده نمود. اما امروزه با گذر تاریخ، این ارزش ها تغییر کرده و شخصیت کوه دگرگون شده است. این مقاله در صدد است به تحلیل ابعاد منظرین کوه و تغییرات آن در اندیشه معاصر ایرانی بپردازد. به همین منظور، مقاله با مطالعه آثار برجسته شعر نو – به مثابه یکی از تجلی گاه های اندیشه معاصر – به طبقه بندی تحولات مفهومی کوه خواهد پرداخت.
۵.

پایداری محلات مسکونی؛ سنجش میزان پایداری کوی فراز تهران برمینای سیستم ارزیابی LEED-ND(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پایداری محلات مسکونی کیفیت زندگی ارزیابی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 846 تعداد دانلود : 192
 مقوله پایداری امری است که در جهان امروز بنا به محدودیت ها و مسائل محیطی به شدت مورد توجه قرار گرفته است. بررسی پایداری در هر سه بعد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی و تدوین الگوها و معیار سنجش آن موضوع بسیاری از پژوهش های صورت گرفته در حوزه معماری و شهرسازی است. مؤسسه لید (LEED) یکی از این مؤسسات است که به تدوین شیوه نامه سنجش کیفیت در مقیاس های مختلف محلات شهری، ساختمان ها و فضاهای داخلی پرداخته و امتیازاتی را برای صرفه جوئی در انرژی، دسترسی آسان به وسایل نقلیه عمومی، جمع آوری آب های روان و صرفه جوئی در مصرف آب درنظر می گیرد. در کشور ایران نیز رشد شهرنشینی و گسترش محلات با سرعت زیادی در حال وقوع است، اما بررسی میزان کیفیت در کنار این رشد کمی مسئله مهمی است که کمتر بدان توجه شده است. در این مقاله نخست با مروری اجمالی، ادبیات موضوع پایداری و کیفیت محیط بیان شده و آنگاه به ویژگی های نمونه موردی پرداخته می شود. در این تحقیق«کوی فراز» به عنوان نمونه ای از محلات امروزی ایران براساس سنجه های سیستم لید مورد بررسی و تحلیل قرار  می گیرد تا میزان تطابق یک محله مسکونی نوساز با عوامل پایداری محیطی نشان داده شود.
۶.

سیمای پایدار مسکن بومی؛ سطح حرارتی نمای آپارتمان های طراحی شده به سبک بومی در پوترایاجا، مالزی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نمای آپارتمان بررسی سطح حرارتی طراحی سایه بان سبک بومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 562 تعداد دانلود : 851
 تحقیق حاضر به بررسی سطح حرارتی نمای برخی از آپارتمان های طراحی شده به سبک بومی در کشور مالزی می پردازد. این تحقیق بر تحلیل تابش خورشیدی این نماها متمرکز شده است.  نتایج این تحقیق، اطلاعاتی را مبنی بر میزان تابش خورشیدی و عملکرد سایه اندازی سطوح نمای آپارتمان ها ارائه می دهد که نشان دهنده درجه پاسخ گویی طراحی منفعل و اقلیمی نماها در محیط گرمسیری مالزی است. طراحی منفعل، نوعی طراحی ساختمان است که در آن از هیچ گونه وسایل سرمایشی و گرمایشی در جهت دستیابی به شرایط آسایش استفاده نشده است، اما از عناصر و ویژگی های کالبدی همچون پیش آمدگی سقف ساختمان ها، سقف های متصل، بالکن ها یا ایوان ها و حفاظ های کرکره ای در جهت ایجاد سایه بهره برده شده است. سبک بومی طراحی نماها که امروزه در مالزی استفاده می شود، بازتابی از معماری سنتی است که مطابق با درک و ویژگی های فکری طراح و نیز با لحاظ کردن ویژگی های محیط پیرامون ایجاد شده است. در معماری سنتی، علم و آگاهی در خصوص بهره گیری از طبیعت مرسوم بوده است. بهترین نمود این سبک طبیعت محور، ساختمان هایی هستند که طراحی آنها براساس آب و هوای منطقه بوده است. در این مطالعه دو نمونه از آپارتمان هایی که مطابق با سبک بومی در «پوتراجایا» ساخته شده اند مورد بررسی قرار می گیرند. برای گرفتن عکس های حرارتی از سطح نمای ساختمان ها، از دوربین Fluke Ti20 که مجهز به اشعه مادون قرمز است، استفاده شده است. در طول تحقیق در هر ساعت از نمای آپارتمان ها عکس گرفته شد و برای تحلیل مورد استفاده قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که در هر دو ساختمان المان های ایجاد سایه عملکرد خوبی در ایجاد سرمایش و کاهش گرمایش داشته اند. درنتیجه بهره گیری از سبک بومی در طراحی نمای  آپارتمان ها در اقلیم های گرمسیری و بهره گیری معماران از عناصر طراحی منفعل راهکار مناسبی در ایجاد آسایش حرارتی برای ساکنان است. 

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۶۶