شگرد ویژه ی هنری حافظ در تلمیحات قرآنی
حوزه های تخصصی:
مقالات
تشبیه و تنزیه از دیدگاه ابن عربی و حافظ
حوزه های تخصصی:
مسئلة «تشبیه و تنزیه» یکی از مسائل منازعه خیز و بحث برانگیز کلامی و عرفانی در تاریخ تفکر اسلامی است که با مباحث مورد مناقشة دیگری، چون مسئلة رؤیت خداوند و حادث یا قدیم بودن کلام الله، جایگاه خاصی در سیر مباحث کلام اسلامی داشته است. این مسئله در آرای عرفا، به ویژه اندیشه های ابن عربی، افراط و خصومت دو گروه تشبیه گرا و تنزیه گرا دیده نمی شود و در بستری عرفانی، آرای تشبیه گرایان و تنزیه گرایان به هم نزدیک می شود و مسئله به شکل «جمع تنزیه و تشبیه» به تعدیل می رسد.
برخی سویه های روان شناختی در معنویت طربناک حافظ
حوزه های تخصصی:
روان شناسی به این دلیل که انسان را به تمامی در کانون مطالعة خود قرار داده است، آیینة تمام نمای علوم انسانی دانسته اند. انسان در این عرصه، موجودی چند وجهی و برخوردار از ساحت های وجودی متفاوت است و با همین جوانب متفاوت و متعدد است که یک کل را می سازد و در فرآیندی پیچیده، نشو و نما می کند. انسانی که در روان شناسی مطالعه می شود، مبنای زیست شناختی دارد؛ ولی محدود به آن نیست و از فضایی غیرمادی و غیرجسمانی در وجود برخوردار است که آن را «روان» دانسته اند. شاید با تکیه بر همین بعد وجودی دانش «روان شناسی» بنیان نهاده شد.
رندان عافیت سوز (مدخلی بر تشابهات و تمایزات فکری ابوالعلاء معرّی و حافظ شیرازی)
حوزه های تخصصی:
پیوند عمودی و انسجام معنوی در غزل های حافظ
حوزه های تخصصی:
جهان شاعر نمودِ بازپژواکی از حقیقت است که افلاطون1 بر آن ارجی نمی نهد، اما به نظر ارسطو، شاعر می تواند در کنار این بازنمایی، با توصیف و تنظیم مناسب واقعیت به ژرفای (هنری- ادبی) دست یابد که دیگر تقلید صرف واقعیت نیست، بلکه در مرتبه ای ورای جهان ملموس در تجارب عادی ما، قرار می گیرد (ارسطو، 117: 1369). به نظر می رسد، اساسی ترین وجه سخن ارسطو در کنار هم نشاندن مفاهیم تنظیم مناسب یا به تعبیر خود او «کمال صنعت» در کنار تقلید یا رونوشت برداری است که به تخییل یا محاکات2 می انجامد و در نهایت، می تواند تعریفی ویژه از مفهوم خلاقیّت یا تخیّل فرهیخته، تلقّی شود و به درستی، به همین دلیل است که در فصل نهم رسالة فن شعر، شعر از تاریخ برتر دانسته شده است. مجموعة آرای ارسطو در مورد شعر می تواند در این جمله خلاصه شود که «موفقیت در رونوشت برداری از امری عینی، آغاز و انجام هنر است» (کمپرتس، 1656: 1375).
حافظ، چندصدایی و گفتمان های شیعی و حکمی
حوزه های تخصصی:
برای اینکه به هستة مرکزی اندیشة یک شاعر پی ببریم، باید به دو پرسش پاسخ بدهیم؛ اینکه مسئلة اصلی او چه بوده و چه فرضیه ای برای حل آن داشته است.دستیابی به پاسخ این دو پرسش نیازمند طی دو مسیر زیر است: سیر از جزء به کل و از کل به جزء در اشعار شاعر با روش پدیدارشناختی واکاوی فرازوفرود زندگی او و موقعیت اجتماعی وی با روش نشانه شناختی همچنین، مسئله همیشه «تعارض میان دو سویه» است که معمولاً در سطح عام تری جریان دارد و شاعر با حساسیت خاص، نمایندة درک آن می شود و به ویژه برای رفع آن می کوشد.
چند نمونه بازآفرینی حافظ از شعر دیگران
حوزه های تخصصی:
بیش از 80 سال پیش، سیاستمدار حکیم و ادیب سخنور سخندان مرحوم محمّدعلی فروغی ذکاء الملک که در مراسم افتتاح آرامگاه فردوسی از مقام او و اهمّیت شاهنامه سخن می گفت؛ چهار تن از بزرگان شعر فارسی را اصطلاحاً ارکان اربعه زبان و ادبیات فارسی خواند. این چهار تن عبارتند از: فردوسی، مولوی، سعدی و حافظ.
کارکرد بازآفرینی قصه ی آفرینش در غزلیات حافظ
حوزه های تخصصی:
قصة آفرینش و تلمیح به آن یا ذکر لفظ آدم یا الفاظ مشابهی مانند پدر و ابوالبشر و عناصر و شخصیت های همراه نخستین انسان، مثل حوا، شیطان یا ابلیس، بهشت، میوة ممنوعه و روضة رضوان، در آثار مختلف فرهنگ اسلامی فراوان است؛ چنانکه حافظ در بیت:
معرفی کتاب ها
کتاب شناسی حافظ در سال 1395
حوزه های تخصصی: