فرهنگ رضوی

فرهنگ رضوی

فرهنگ رضوی سال چهارم بهار 1395 شماره 13 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

تصویر آفرینش در مناظره عِمران صابی با امام رضا (ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امام رضا (ع) عِمران صابی آفرینش تمثیل آینه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 75 تعداد دانلود : 59
مناظره عِمران صابی با امام علی بن موسی الرضا(ع) سه محور عمده دارد: ذات و صفات الهی، کیفیت آفرینش و ویژگی ها و اقسام آفریدگان. اهتمام نوشتار پیشِ رو بر بسط و شرح محور دوم ( کیفیت آفرینش) است. این مقاله می کوشد تا با روش توصیفی تحلیلی ضمن ارائه تصویری از گفتار امام(ع)، تبیین ها و تفسیرهای مختلف را احصا و منطق حاکم بر آن را آشکار کند. بحث کیفیت آفرینش بر سه موضوع اساسی استوار است: نحوه آفرینش، هدف آن و نسبت آفریننده و آفریده. نگارنده نخست جایگاه و مختصات این مناظره را ترسیم کرده، آن گاه جوانب و پیشینه مباحث مطرح شده در هر موضوع مورد بحث قرار گرفته است. بسط و شرح گفتار امام(ع) و بررسی و نقدِ تفسیرهای آن بخش اصلی متن را شامل می شود.
۲.

راهبردهای تقریب ادیان و مذاهب در سیره رضوی با تأکید بر مناظرات و احتجاجات(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: راهبردهایتقریب ادیان مذاهب سیره رضوی امام رضا (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 397 تعداد دانلود : 800
این نوشتار راهبردهای امام رضا(ع) را در تقریب ادیان و مذاهب واکاوی کرده است؛ با این هدف که این راهبردها را برای وحدت مذاهب اسلامی در جهان معاصر شناسایی و معرفی کند. امام رضا(ع) همچون دیگر امامان(ع) با برخورداری از بینش قرآنی و با تأسی از سیره نبوی، همواره بر تقریب ادیان و مذاهب در عرصه های بیان، نظر و عمل اهتمام می ورزیدند. در سیره رضوی، ادیان آسمانی با وجود جلوه های متفاوت، ماهیتی واحد دارند و همین ویژگی، همزیستی آن ها را امکان پذیر کرده است. پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی بوده و اطلاعات مورد نیاز آن، به روش اسنادی و با مطالعة کتاب ها و مقاله ها گردآوری شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد نگرش امام رضا(ع) به ادیان الهی، در جهت تقریب مذاهب و آشکار ساختن هم گرایی آن ها بوده است. گفت و گوی سازنده با سایر ادیان، تأکید بر آگاهی های دینی و انگاره های مشترک در ادیان، التزام به اخلاق در روابط انسانی با پیروان دیگر ادیان، تأکید بر اصل توحید و بازنمایی مبانی اعتقاد اسلامی در متون ادیان الهی و ... از جمله راهبردهای آن حضرت بوده است.
۳.

بررسی تغییرات انتخاب نام "رضا" در ایران (1340-1389)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امام رضا (ع) نام گزینی بوردیو ذائقه اجتماعی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 121 تعداد دانلود : 196
این پژوهش با هدف بررسی روند تغییرات رویکرد به انتخاب نام "رضا" در طی 50 سال اخیر (1340-1389) در ایران بر مبنای آمار منتشر شده توسط سازمان ثبت احوال کشور صورت گرفته است. دیدگاه بوردیو درباره ذائقه به عنوان چارچوب نظری پژوهش انتخاب شده است. بر اساس این دیدگاه، هر رفتار و نگرشی با توجه به ماهیت اجتماعی آن، ذیل مفهوم ذائقه قابل تبیین و ردیابی است. بنابراین، نام گزینی نیز با توجه به این ویژگی، تحت سیطره ذائقه های مختلف اجتماعی، در برهه های مختلف تاریخی و بسترهای متفاوت فرهنگی قرار دارد و با تغییر ذائقه، دچار تغییر و تحول می شود. با توجه به این رویکرد نظری، در این پژوهش تلاش شده است تبیینی از روند تغییرات نام گزینی و برخی دلایل محتمل واکاوی و شناسایی شود. با وجود تغییر و تحولات سیاسی و اجتماعی و به تبع آن برنامه های فرهنگی رسمی در ایران طی 50 سال، مشاهده می شود متوسط نسبت انتخاب نام رضا طی این سال ها حدود 2.4 درصد شده و انتخاب این نام بین رتبه چهارم و چهاردهم برای متولدان پسر در نوسان بوده است. افزایش رویکرد به انتخاب نام رضا در اوایل دهه 50 تا وقوع انقلاب اسلامی، به نوعی نشانگر تغییر تفکر و سلیقه مردم و روی آوری مشتاقانه تر به فرهنگ اسلامی بوده که در شئون مختلف و از جمله انتخاب نام بروز یافته است. با پیروزی انقلاب اسلامی، ضمن گسترش اندیشه ها و آموزه های اسلامی در جامعه، سرعت رشد رویکرد به نام رضا کاهش یافته و ترکیبات حاوی نام رضا ترجیح بیشتری داشته است. عرضه منابع فرهنگی متعدد، امکان دسترسی به دامنه اسامی بیشتری را فراهم آورده و از سوی دیگر، تغییرات فرهنگی و ذهنی مردم منجر به تنوع طلبی و روی آوری به اسامی جدید و در نتیجه کاهش رویکرد به انتخاب نام رضا شده است.
۴.

جلوه های اوصاف رضوی در خراسانی های یدالله بهزاد کرمانشاهی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امام رضا (ع) یدالله بهزاد کرمانشاهی گلی بیرنگ یادگارِمهر شعر معاصر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 458 تعداد دانلود : 386
یدالله بهزاد کرمانشاهی(1304- 1386) از شاعران متعهدِ معاصر است که عشق به معصومین و اهل بیت(ع) یکی از بن مایه های اصلی شعر او را تشکیل می دهد؛ به گونه ای که بن مایة بخشی از شعرهای او در مجموعة«گلی بیرنگ» و «یادگارِمهر» بازتاب باورها و اعتقادات مذهبی شاعر در این زمینه است. پژوهش حاضر جلوه های فرهنگ رضوی را در قصیدة «خراسانی ها» از دفتر شعری "گلی بیرنگ" یدالله بهزاد کرمانشاهی تحلیل و بررسی خواهد کرد و یافته های آن نشان می دهد که سخنان گوهرخیز و عبیرآمیز امام رضا (ع) خاستگاه و آبشخور آگاهی بهزاد کرمانشاهی از برخی سویه های شخصیت معنوی حضرت است که شاعر با آن آشنایی یافته است. بنابراین، شعر بهزاد کرمانشاهی در بازخوانی شخصیت فرهنگی و معنوی امام رضا (ع) از اغراق های ناروا به دور است، بلکه شاعر در قصیدة «خراسانی ها» با زبانی شاعرانه و شعری ادیبانه، آشکارا عشق و ارادت خود را به امام رضا (ع) از سویدای جان و بن دندان نشان داده است؛ چنان که پس از تحمیدیه ای در وصف مردم خراسان، آن هم متأثر از پرتوافکنی خورشید خراسان بر آن سرزمین، جلوه ای از اوصاف شخصیت معنوی امام رضا (ع) و تأثیر جدی آن را بر رضوی گرایان معرفت طلب بازخوانی کرده و در آینة شعرش به تصویر کشیده است.
۵.

نقش مولفه های کرامت در کمال انسان از منظر امام رضا(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کرامت انسانی کمال امام رضا (ع) آموزه های اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 237 تعداد دانلود : 74
حفظ کرامت انسان به عنوان حق طبیعی، مبنای اصلی آموزه های دینی است. نادیده گرفتن این حق، مانع کمال انسان است. بسیاری از احادیث و سیره عملی امام رضا(ع) بیانگر مولفه های کرامت انسانی است که در کمال بخشی انسان نقش دارند. پرسش اصلی این است که از منظر امام رضا(ع) چگونه کرامت انسانی، در کمال انسان تاثیر دارد؟ بررسی ها نشانمی دهد؛ از دیدگاه امام رضا(ع) مولفه های کرامت انسانی مانند عبودیت، عقلانیت، آزادی خواهی، عدالت محوری و شاکربودن، نقش زیربنایی در کمال وجودی انسان دارد؛ زیرا هرکدام از این مولفه ها، دربردارنده آثار ومراتب کمالی است؛اولین مرتبه عبادت، شناخت خداست و مبنای خداشناسی توحیدمحوری است. عقل گرایی نظری و عملی، سبب کسب معرفت نسبت به حقایق و عمل به آن ها می شود. آزادی خواهی مانع رکود در ابعاد مختلف فردی، اجتماعی و.. می شود. عدالت محوری از رفتارهای غیرکمالی مانند فساد و رشوه جلوگیری می کند. شکرگرایی حقیقی نیز با طی مراحلی مانند باورتوحیدی، ادای حق و خدمت به خلق ممکن می شود. در این مقاله، قائل به حصر مولفه های متعدد کرامت انسانی نیستیم. اما این نوشتار برخی از مولفه های کرامت انسانی را به روش تحلیلی-توصیفی در اندیشه اسلامی بررسی کرده و تاثیرات این مولفه ها را در تکامل انسان از دیدگاه امام رضا(ع) بازشناسی و تبیین می کند.
۶.

واکاوی رویکردهای تفسیری امام جواد(ع) بر پایه روش تحلیل گفتمان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: روایات تفسیری امام جواد (ع) تفسیر روایی رویکرد های تفسیری گفتمان فقهی و کلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 46 تعداد دانلود : 852
گفتمان ها که در بستر جریان ها و بافت های موقعیتی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و ارتباطی شکل می گیرند، در هر زمانی می تواند تأثیر بسیاری در رویکرد مفسران در تفسیر قرآن کریم داشته باشد. در این میان دوران امام جواد(ع) که دوران شیوع مناظرات علمی و کلامی بین ادیان گوناگون و طرح شبهات و سؤال های کلامی مذاهب و فرق گوناگون بوده، تأثیر قابل توجهی بر رویکرد های تفسیری امام جواد(ع) در تفسیر قرآن داشته است. این مقاله که با تکیه روش تحلیل گفتمان سامان یافته است ما را با رویکردهای تفسیری امام جواد(ع) و موارد بهره گیری ایشان از ظرفیت قرآن در مواجهه با گفتمان های علمی عصری آشنا مى سازد. بررسی ها حکایت از آن دارد که عصر اختلافات و شبهات، ظهور و قدرت گیری مکاتب گوناگون، نهضت ترجمه، سازمان وکالت و گسترش فعالیت شیعیان، شرکت در مناظرات دربار، گفتمان امامت، اضلاع گفتمانی دوران امامت امام جواد(ع) را رقم زده است. از سوی دیگر رویکرد فقهی، رویکرد کلامی، رویکرد روایی، رویکرد عقلی، رویکرد تأویلی و باطنی، و رویکرد قرآنی در نقد روایات موضوعه مهمترین رویکردهای تفسیری امام جواد(ع) بر پایه تحلیل گفتمان است که این رویکردها در رویارویی حضرت با گفتمان های علمی عصر خویش اتخاذ شده است.
۷.

اسرار نماز در حدیث رضوی با تاکید بر روایت «الصَّلَاةُ لَهَا أَرْبَعَةُ آلَافِ بَابٍ»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حدیث رضوی اسرار نماز علل تشریع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 156 تعداد دانلود : 964
نماز پرکاربردترین واجب عبادی در آیات قرآن و بهترین وسیله تقرب به درگاه الهی است که ظاهر و باطن و بلکه بطون تودرتویی دارد و افزون بر احکام و آداب ظاهری، تشریع یکایک اجزای آن از فلسفه خاص و اسرار ویژه ای برخوردار است. این مقاله با هدف پژوهش در روایات رضوی، احادیث صادر شده از آن حضرت در خصوص اسرار نماز را گردآوری کرده و با بهره گیری از نظرات شارحان حدیث، عارفان و نگارندگان کتاب های اسرار الصلاه و با ژرف اندیشی در مضامین روایات به ویژه تحلیل «الصَّلَاةُ لَهَا أَرْبَعَةُ آلَافِ بَابٍ» به این نتیجه دست یافته که روایات رضوی درباره نماز افزون بر این که اثبات می کند نماز دارای سر و راز است، به مراتب اسرار نماز و نیز سر و راز پاره ای از اجزا و مقدمات نماز پرداخته است. همچنین راز هر یک از بخش های این معجون معنوی را بیان کرده و به این نتیجه رسیده که تنها وجه مورد قبول در معنای حدیث نام برده دارای اسرار ویژه بودن نماز است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۴۳