دانش مرمت و میراث فرهنگی

دانش مرمت و میراث فرهنگی

دانش مرمت و میراث فرهنگی دوره جدید بهار و تابستان 1392 شماره 1

مقالات

۱.

آرایه های معماری اتاق مقبره بنای تاریخی پیربکران و کتیبه پنهان در آن

کلید واژه ها: بقعه پیربکران اتاق مقبره آرایه های معماری کتیبه پنهان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای کاربردی معماری کاربردی ایران و اسلام
  2. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری گروه های ویژه مرمت آثار تاریخی
تعداد بازدید : 402 تعداد دانلود : 980
بقعه پیربکران از نظر تنوع آرایه های معماری در کشور ایران کم نظیر است. تکنیک های مختلف آرایه گچی، آجری، سنگی، کاشی کاری، دیوار نگاری و طلاکاری در این بنا به چشم می خورد که در نوع خود، از نظر تاریخی، هنری و فنی بسیار ارزشمند است. معماری این بقعه و آرایه های آن در دوره های مختلفی ساخته شده است که استفاده از مصالح گوناگون، قرارگیری لایه ها بر روی یکدیگر، کتیبه های تاریخ دار و ... شواهدی بر این ادعا هستند. کتیبه گچی طلاکاری شده در اتاق مقبره، یکی از زیباترین و مهم ترین کتیبه های این بناست که از نظر فنی مورد مطالعه قرار گرفته است. حین بررسی این کتیبه، آثاری از کتیبه ای دیگر نمایان گشت که تلفیقی از گچ و کاشی بود. در این مقاله، آرایه های معماری اتاق مقبره، معرفی شده و همچنین کتیبه ی گچی و کاشی کاری ضلع شمالی مورد بررسی قرار گرفته است
۲.

ظهور و زوال خانه های صخره ای روستای توریستی کندوان

کلید واژه ها: فرسایش هوازدگی زمین گردشگری روستای کندوان معماری صخره ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 93 تعداد دانلود : 295
روستای کندوان یکی از مناطق زمین گردشگری ایران است که در استان آذربایجان شرقی و جنوب شهرستان اسکو قرار دارد. این روستا به خاطر صخره های مخروطی شکل در بر دارنده خانه های روستایی از شهرت بالایی برخوردار است. سنگ های مخروطی شکل این روستا در معرض عوامل مخرب متعددی قرار دارند. فرسایش و هوازدگی در امتداد صفحات شکستگی موجود در توده سنگ، مهم ترین عامل ایجاد اشکال مخروطی بوده ولی با ادامه فرسایش و عدم حفاظت و مرمت، خانه های صخره ای مذکور در معرض تخریب قرار گرفته اند. براساس مطالعات میکروسکوپی، توده سنگ روستای کندوان به خاطر داشتن اجزای تشکیل دهنده ناپایدار، با جورشدگی ضعیف و گرد شدگی بالا، مقاومت و دوام پایینی در برابر عوامل مخرب و تنش های وارده دارد. علاوه بر آن، توده سنگ کندوان سنگی است با چگالی پایین و تخلخل بالا که این ویژگی ها باعث شده است سنگ ها ظرفیت بالایی برای جذب آب داشته باشد. درصد جذب بالای آب به همراه چرخه های ذوب و انجماد باعث متلاشی شدن آن می شود. سختی و مقاومت فشاری پایین این سنگ ها نیز باعث فرسایش پذیری سریع و دوام پایین آن ها برای متحمل شدن فشار روباره است. رشد و توسعه کلنی های زیستی از جمله گل سنگ ها به طور گسترده در سطح خانه ها دیده می شود که فعالیت آن ها به بافت سنگ آسیب می زند. همچنین در سال های اخیر به دلیل فعالیت های غیراصولی اهالی و انتقال آب و برق و گاز و غیره، خانه های سنگی مذکور با سرعت بیشتری در حال تخریب هستند.
۳.

آشکارسازی و حفاظت تزئینات پنهان نقاشی در بخشی از ازاره خانه صدقیانی تبریز

کلید واژه ها: آشکارسازی دیوارنگاره مرمت و حفاظت میکروسکوپ الکترونی روبشی خانه صدقیانی تبریز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 932 تعداد دانلود : 270
آشکارسازی و طرح حفاظت و مرمت بخشی از تزیینات پنهان شده در قسمت (اتاق گوشوار) بنای کوشک دو طبقه در ضلع جنوب غربی خانه صدقیانی در محله مقصودیه تبریز موضوع مورد بحث این مقاله است. در همین راستا با توجه به پنهان بودن این نقاشی ها در زیر لایه ای از گچ کُشته، شناسایی وسعت، گونه و تکنیک نقاشی ها و همچنین میزان آسیب و روش آشکارسازی و خارج نمودن آنها از زیر لایه گچ مهم ترین سؤالات و اهداف این تحقیق بوده است. در همین راستا، انجام مطالعات آزمایشگاهی جهت شناسایی مواد تشکیل دهنده و تکنیک اجرای این نقوش توسط روش های آزمایشگاهی میکروسکوپی الکترونیکی روبشی(SEM-DEX) و اسپکتروسکوپی مادون قرمز تبدیل فوریه (FTIR) به علاوه استفاده از شیمی تر و بررسی های میکروسکوپی و ماکروسکوپی لایه های موجود صورت پذیرفت که منجر به شناسایی رنگدانه هایی از قبیل: اکسیدآهن، ایندیگو، مالاکیت و به همراه روغن خشکانه گردید که نشان از رنگ و روغن بودن نقاشی های فوق بود. در ادامه پس از شناخت نسبی از وضعیت اثر مذکور با مطالعات فن شناسی و آسیب شناسی، فرسودگی های موجود و براساس اصول مبانی نظری مرمت مبنی بر پاکسازی لایه های الحاقی و زدودن بخش هایی که اصالت اثر را مخدوش کرده اند، اقدام برداشتن لایه های گچ از سطح نقاشی ها انجام پذیرفت که در نهایت موجب آشکار شدن ته رنگ و طرح های اصلی نقاشی های ازاره پنهان خانه صدقیانی شد در همین راستا، برای حفاظت از این آثار، پس از تمیزکاری- ترکیبی از الکل واستون-، استحکام بخشی و تثبیت لایه ها، جهت ایجاد یکپارچگی بصری اثر، بازسازی رنگی قسمت های کمبود با استفاده از آبرنگ انجام پذیرفت.
۴.

پوشش دهی نانوکامپوزیت اکسید روی بر سطوح آثار کاغذی تاریخی و هنری

کلید واژه ها: حفاظت آثار کاغذی نانوکامپوزیت اکسید روی ضدباکتری ضد رطوبت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 916 تعداد دانلود : 973
در این پژوهش با کمک فناوری نانو، ایجاد یک پوشش نانویی بر سطح آثار کاغذی تاریخی و هنری جهت بهرهمندی از ویژگی های محافظتی منحصر به فرد و پایدار نانوکامپوزیت اکسید روی گزارش شده است. جهت مطالعه و بررسی های اولیه، آزمونه-هایی از کاغذ فیلتر به عنوان بستر پوشش شونده تهیه شدند و سپس، در شرایط پیر سازی تسریعی نوری و نیز حرارتی–رطوبتی قرار گرفتند سپس با انجام آزمون های مختلف شامل استحکام کششی، جذب قطره ای، سنجش میزان اسید و قلیا، سنجش خواص ضد باکتریایی و قارچی، آنالیز و تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی و طیف سنجی مادون قرمز انتقال فوریه، مورد ارزیابی واقع شدند. در نهایت این شیوه پوشش دهی روی نمونه کاغذهای مطالعاتی تاریخی شامل نسخ خطی، چاپی و کارت پستال نیز اجرا شد که دستاوردهای قابل قبولی را نشان می دهد
۵.

اصول و مبانی الکتروشیمیایی در مبحث بازدارندگی خوردگی در آلیاژهای تاریخی

نویسنده:

کلید واژه ها: تاریخی حفاظت بازدارنده الکتروشیمیایی پتانسیو استات آلیاژهای برنزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 48 تعداد دانلود : 834
بیماری برنز یکی از آسیب های مهم آلیاژهای برنزی تاریخی محسوب می شود. برای تیمار کردن این بیماری از موادی آرماتیک مانند BTA، AMT و غیره استفاده می شود. شرایط و ارزیابی این بازدارنده ها نیاز به آشنایی با اصول الکتروشیمیایی دارد. هدف از این مقاله، آشنایی مختصر با اصول و مباحث نظری در زمینه الکتروشیمیایی، برای تحلیل و تفسیر داده با دستگاه پتانسیو استات است و مباحثی مانند پلاریزاسیون، روش های پلاریزاسیون، دانسیته جریان خوردگی I0corr ، پتانسیل خوردگی Ecorr وحتی سینتیک خوردگی در زمینه ارزیابی و آزمایش این مواد به عنوان بازدارنده را شامل می شود. آنالیز و نتایج این داده ها می تواند در تشخیص یک ماده به عنوان بازدارنده در زمینه مرمت آثار فلزی تاریخی کمک شایانی کند.
۶.

پاکسازی چسب ها و پوشاننده های آثار آهنی با استفاده از لیزر TEA CO2 و Nd: YAG نوشته سوکو. وای)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 198 تعداد دانلود : 722
پاکسازی دقیق و انتخابی پوشاننده ها و آلودگی های سطحی می تواند از طریق به-کارگیری لیزرهایی با طول موج مناسب انجام گیرد. در این مطالعه، لیزرهای TEA CO2وNd: YAG برای پاک کردن چسب ها و پوشاننده های قدیمی آثار آهنی بررسی شده است. این تکنیک به طور گسترده ای می تواند به پاکسازی دقیق لایه های پوشاننده های قدیمی بدون آسیب رسانی به لایه های فلزی زیرین بپردازد. این تست روی نمونه های مختلف با استفاده از لیزر Nd:YAG با طول موج های nm532 و nm1064 و لیزر TEA CO2 با طول موج nm10600 انجام شد. نمونه های آزمایش با تعدادی از چسب ها و پوشاننده-های مورد استفاده در مرمت آماده شده و با استفاده از این سه لیزر تمیز شدند. نتایج با روش میکروبلاستینگ مقایسه شد. مقایسه سطح تمیز شده با لیزر نیز توسط میکروسکوپ نوری و رامان انجام گرفت. مطالعات نشان داد که بهترین نتیجه با لیزر TEA Co2بدون آسیب به لایه زیرین حاصل گردید. سطح اصلی زیرین حفظ شده و ذرات دوباره ته نشین شده به آسانی بعد از درمان با لیزر با بیستوری یا برس پاک شدند.
۷.

هدف های حفاظت (نوشته کریس کیپل)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 928 تعداد دانلود : 435
هر جامعه چیزهای مهمی برای نگهداری دارد و این در اروپای قرن بیست و یکم، معمولاً به آن معناست که چنین چیزهایی را در موزه می گذارند و مرمت گران و مسئولان موزه را به ""مراقبت"" آن ها می گمارند. ولی ما مرمتگران همواره بر چگونه حفظ کردن این آثار و نه چرایی حفظ آن ها تمرکز کرده ایم. ما وقتمان را با مرمتگران دیگر به بحث پیرامون ""مبانی اخلاقی"" حفظ آثار هنری و گله از عدم توافق بین زمینه های مختلف آن می گذرانیم. در همین حال، موزه ها دانشگاه ها و جامعه مشغول تصمیم گیری درمورد وجود اشیایی که مراقب آنها هستیم و مؤسساتی که این اشیا در آن ها نگهداری می شوند، هستند و ما ساکت و صامت نشسته ایم. آیا دیدگاه دقیق، جامع و فراگیری درمورد حفظ آثار وجود دارد؟ آیا مجموعه ای از اهداف آشکار برای کارمان داریم؟ آیا می توانیم این هدف ها را به صورت بندبند در متنی کمتر از 500 صفحه فهرست کنیم؟ (مثل آنچه استنلی پرایس و دیگران در 1996 انجام دادند؟)اگر نتوانیم به سادگی و آشکارا به جامعه دلیل فعالیت مان را بگوییم، چه حقی داریم که ارزشمند ترین گنجینه های جامعه را به دست ما سپرده اند؟ در متن پیش رو، اهداف اساسی کار حفظ آثار را برخواهم شمرد. اما آیا (با این کار) می توانم به وضوح بگویم حفاظت آثار چیست؟ و آیا این اهداف تا آینده ای نزدیک پایدار می ماند؟
۸.

مروری بر نمک زدایی ابنیه و یادبودهای سنگی به روش ضمادگذاری (نوشته ورونیک ورگس بلمین و هاینر زایدل)

کلید واژه ها: نمک زدایی نمک ضمادگذاری بازدهی(راندمان)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 305 تعداد دانلود : 134
نمک زدایی با ضمادگذاری بر استخراج نمک های محلول از طریق قرار دادن مواد خیس جاذب بر سطح شئ یا ابنیه ی در حال درمان اشاره دارد. علیرغم استفاده ی متداول از این روش در حفاظت ابنیه، گاهی محقق با نتایج متناقضی مواجه می شود. در مقاله ی پیش رو روش های مختلف ضمادگذاری به منظور نمک زدایی آثار معرفی شده است تا ضمن پرداختن به این مسئله، تحقیقات و مطالعات بیشتری را برای ارتقا دانش در این زمینه پیش روی قرار دهد.

معرفی کتاب ها

۱.

کتاب شناسی فارسی حفاظت و مرمت میراث سنگی

نویسنده:

کلید واژه ها: ک‍ت‍اب‍ش‍ن‍اس‍ی سنگ حفاظت و مرمت منابع فارسی و استانداردها

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری هنرهای زیبا هنرهای تجسمی خوشنویسی و کتابت
  2. حوزه‌های تخصصی هنر و معماری گروه های ویژه مرمت آثار تاریخی
تعداد بازدید : 623 تعداد دانلود : 65
ایران سرزمینی نیمه کوهستانی است و انواع مختلف سنگ در آن به فراوانی یافت می-شود. این سرزمین شاهد دوره های شکوهمند معماری کاملاً سنگی در ادوار مختلف بوده است، اما به علت گرم و خشک بودن بسیاری از مناطقش به تدریج این نوع معماری کاربرد خود را از دست داده و به جای آن، استفاده از معماری ترکیبی خشتی-سنگی و خشتی-آجری رایج گردیده است. با این وجود، سنگ در موارد مختلف و در قالب آثار، اشیاء و تزئینات معماری همچنان کارآیی خود را حفظ کرده است در این مقاله که در واقع مقدمه ای بر تاریخچه حفاظت و مرمت سنگ در ایران است که شامل مهمترین منابع موجود در زبان فارسی اعن از کتابها، مقالات، و پایان نامه ها و استانداردهای مربوط به مرمت و حفاظت سنگ است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۵