پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات (علوم و فناوری اطلاعات سابق)

پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات (علوم و فناوری اطلاعات سابق)

پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات دوره 28 زمستان 1391 شماره 2 (پیاپی 72) (مقاله علمی وزارت علوم)

یادداشت ها

۱.

به سوی یکپارچگی در محیط اطلاعاتی: چشم اندازهای ملی و جهانی (یادداشت سردبیر)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 267 تعداد دانلود : 112
جهان همواره شاهد تغییر و تحولات زیادی بوده است. در نیمه دوم قرن بیستم و در نخستین دهه های قرن بیست و یکم بر سرعت و گستره این تحولات به طور قابل ملاحظه افزوده شده است. فنّاوری های اطلاعاتی و ارتباطی یکی از قلمروهایی به شمار می رود که از بیشترین تحولات برخوردار بوده است. نه تنها اختراع ها و نوآوری های بی شمار، بلکه تنوع فرآورده ها و خدمات مبتنی بر فنّاوری اطلاعات بسیار چشمگیر است. کافی است به نوآوری ها و توانمندی های فرآورده ای به نام تلفن همراه بیاندیشیم که در طول چند سالی که از آغاز آن گذشته است تا چه اندازه دچار تحول شده است. هوشمندی انسان در مدیریت تحولات فناوری اطلاعات به ویژه در هماهنگ سازی محیط، فرآورده ها، و خدمات توانسته است شرایطی را فراهم کند که گذشت زمان و تفاوت میان سامانه ها اختلالی در دسترسی و استفاده از محیط، فرآورده ها، و خدمات وارد نکند. همان گونه که اشاره شد، فناوری تلفن همراه را می توان یکی از نمونه های موفق ""سامانه های یکپارچه"" به شمار آورد که فرد را قادر می سازد اطلاعات خود را به اشتراک گذارد، اطلاعات دیگران را دریافت کند، با سامانه های بانک، راه آهن، هواپیمایی، ترافیک، آب و هوا و... به راحتی ارتباط برقرار و از خدمات آنها استفاده کند. یکی از رویکردها در مدیریت تحولات فنّاوری اطلاعات، استفاده از استانداردها و پروتکل های ملی و جهانی برای ایجاد و گسترش یکپارچگی و میانکنش پذیری است. این ابزارها در طول چند دهه اخیر رو به گسترش بوده و مورد توافق جهانی قرار گرفته اند. مزیت عمده استانداردها و پروتکل ها، نه تنها همخوان کردن محیط ها، محصولات، و خدمات با هم است ، بلکه یکی از دستاوردهای مهم آنها ایجاد یکپارچگی سامانه های (سیستم های) اطلاعاتی است. اکنون بیشتر سامانه ها به شکل فیزیکی قادرند با هم تعامل (میانکنش) داشته و از این رو برای کاربران قابل دسترس تر، قابل فهم تر، و قابل استفاده تر شوند.

مقالات

۱.

تحلیل محتوایی برنامه آموزشی دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع رسانی مصوب سال های 1375 و 1388(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: برنامه آموزشی آموزش کتابداری دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع رسانی سرفصل دروس کتابداری و اطلاع رسانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 197 تعداد دانلود : 668
فنّاوری های اطلاعاتی و ارتباطی نوین، آموزش کتابداری و اطلاع رسانی را همانند آموزش سایر علوم متحول کرده است. به همین منظور، شورای برنامه-ریزی آموزش عالی بعد از 14 سال، برنامه های درسی دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع رسانی را بازنگری و در قالب 111 واحد درسی پایه، تخصصی اجباری، و تخصصی اختیاری تصویب کرده است. هدف از بررسی حاضر، مقایسه و تحلیل برنامه آموزشی دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع رسانی مصوب سال های 1375 و 1388 به روش تحلیل محتوایی بوده است. یافته ها نشان داد عناوین درسی دو برنامه فقط 25 درصد در محتوی اشتراک دارند که نشان دهنده نو بودن برنامه جدید است. دروس تخصصی و تعداد واحدهای عملی در برنامه های مصوب سال 1388 بیشتر شده است. در کل، 75 درصد واحدها در برنامه درسی جدید نسبت به برنامه درسی قبلی از نظر ایجاد دروس جدید، تغییر نام و ادغام دروس تغییر کرده اند. 44 درصد دروس در برنامه مصوب سال 1388 جدید بودند و 22 درصد دروس در ارتباط با فنّاوری های اطلاعاتی کاربردی در کتابخانه ها بودند. میزان همخوانی سرفصل های جدید رشته کتابداری و اطلاع رسانی ایران با سرفصل های درسی سایر کشورها نزدیک به 70 درصد است. با توجه به تغییرات صورت گرفته در عنوان رشته و برنامه های آموزشی کشورهای مختلف و نیز تغییرات انجام شده در برنامه درسی کشورمان و مطابقت عمده آن با کاربرد فنّاوری های اطلاعاتی در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی، به نظر می رسد زمان انتخاب نام جدید و مناسب برای رشته کتابداری و اطلاع رسانی فرا رسیده است.
۲.

فرآیند داوری مقالات در مجلات علمی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: داور مجلات علمی فرایند داوری نوع داوری هیئت تحریریه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 767 تعداد دانلود : 721
این مقاله با هدف معرفی فرایند داوری و ضرورت آن در نظارت بر کیفیت آثار علمی منتشرشده، به بررسی وجود/ عدم وجود فرایند داوری، انواع داوری های رایج، روش های تصمیم گیری، معیارهای مؤثر بر پذیرش مقاله، تصمیم گیرندگان اصلی، مسائل و مشکلات سردبیران، و هنجارهای رایج در فرایند داوری مجلات معتبر علمی ایران4 پرداخته است. بنابراین، با توجه به هدف پژوهش، روش اجرای آن پیمایش و ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه بوده است. جمعیت آماری این پژوهش شامل 245 مجله علمی پژوهشی و ترویجی بوده است. نتایج پژوهش نشان داد که نوع داوری رایج در این مجلات «دوطرفه پنهان» است و روش غالب در پذیرش مقاله «اعلام نتیجه مقاله پس از داوری و طرح در جلسه هیئت تحریریه» است. همچنین، یافته ها حاکی از آن بود که دو معیار «اصیل و بدیع بودن پژوهش» و «ارتباط موضوع با خط مشی موضوعی مجله» نقش مؤثری در پذیرش مقالات دارند. از میان پنج رکن اصلی دخیل در فرایند داوری مجلات، «هیئت تحریریه» نقش اساسی تری در فرایند داوری مقالات داشته است. درباره مسائل و مشکلات، سردبیران مجلات ایرانی بیشتر با سه مسأله «طولانی بودن زمان داوری مقالهها»، «کیفیت ضعیف نگارش مقالهها»، و «مشکلات مالی» مواجه بوده اند.
۳.

تاخیر در نشر مقالات علمی بین المللی: مطالعه مقایسه ای چند رشته ای(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ارتباطات علمی نشریات علمی تأخیر نشر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 449 تعداد دانلود : 547
در این پژوهش، به بررسی سهم هر یک از مراحلی که باعث تأخیر در روند نشر مقالات علمی از مرحله ارسال تا انتشار برخط می شود، پرداخته شده است. ازآنجاکه این تأخیر می تواند در بین حوزه ها و رشته های علمی متفاوت باشد، نقش تفاوت های میان رشته ای در تأخیر نیز مورد بررسی قرار گرفته است. جامعه مورد مطالعه تعداد 11,598 مقاله از 102 نشریه متعلق به هفت رشته علمی در حوزه های علوم و علوم اجتماعی است که در سال 2009 منتشر شده اند. در این پژوهش، از مقالات نمونه گیری صورت نگرفته است و از سرشماری استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که بیشترین و کمترین میانگین زمانی از بین سه مرحله مورد بررسی در کل مقالات به ترتیب، متعلق به مرحله ارسال-اصلاح (8 ماه) و اصلاح-پذیرش (1 ماه) مقالات در نشریات مورد بررسی است. میزان فواصل زمانی در مراحل مختلف بررسی مقالات در هر رشته نیز متفاوت بود و درصد بسیار کمی از نشریات هر رشته کمترین تأخیر را داشتند. بدین ترتیب 56 درصد مقالات رشته شیمی، 57 درصد مقالات رشته زیست شناسی، 47 درصد مقالات رشته جراحی، 72 درصد مقالات رشته کامپیوتر، 89 درصد مقالات رشته اقتصاد، 96 درصد مقالات رشته مدیریت، و 71 درصد نشریات رشته کتابداری در فاصله زمانی بیش از 6 ماه منتشر شده اند. در نهایت و با توجه به تأثیر تأخیر به عنوان شاخصی مؤثر در کاهش و افزایش ضرایب تأثیر نشریات، می توان گفت که این ارقام می تواند هشداری برای مسئولان نشریات مورد نظر جهت تلاش برای کاهش این تأخیر ها و افزایش ضریب تأثیر نشریاتشان باشد.
۴.

مطالعه روند پژوهش در حوزه مدیریت دانش در بازه زمانی 2001- 2010 و ترسیم ساختاری از آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مدیریت دانش علم سنجی نقشه علمی پایگاه وب آوساینس روند پژوهشی نرم افزار هیست سایت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 765 تعداد دانلود : 289
این پژوهش با استفاده از روش های علم سنجی و کتاب سنجی، در صدد پرداختن به این مسأله است که مجموعه تولیدات علمی در حوزه مدیریت دانش در سطح بین المللی در بازه زمانی 10 ساله (2001-2010)، چه رویکردی داشته و به چه حوزه هایی پرداخته است. بدین منظور، پس از شناسایی و انتخاب واژه های کلیدی و زیرشاخه های این حوزه به کمک منابع اطلاعاتی مختلف، کار جستجوی پیشرفته واژه های گزینش شده در پایگاه اطلاعاتی «وب آوساینس» انجام شد. داده های استخراج شده از این پایگاه ها، در حیطه های موضوع، زبان، کشور، نویسنده، سال انتشار، مجله، مؤسسه یا دانشگاه، و نوع مدرک مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. سپس، همه پیشینه های مربوط به پایگاه «وب آوساینس» برای ترسیم ساختار علم به نرم افزار «هیست سایت» وارد شد و پس از انجام تحلیل های لازم، نقشه علم نگاشتی انتشارات این حوزه در این بازه زمانی، توسط این نرم افزار ترسیم شد. یافته های پژوهش نشان داد مقدار متوسط نرخ رشد سالانه انتشارات حوزه مدیریت دانش در طی سال های مورد بررسی در پایگاه وب آوساینس ، 9/10 درصد است. در میان 164 کشور تولیدکننده مدارک این حوزه، تولیدات علمی دانشمندان ایرانی، با دارا بودن رتبه 35 و تعداد 221 مدرک، 4/0 درصد کل تولیدات علمی این دانشمندان را تشکیل می داد. به لحاظ موضوعی، بیشترین گرایش به برخی فنّاوری های اطلاعاتی پشتیبان، به ویژه «داده کاوی» و نیز مفاهیم و جنبه های سازمانی و اجتماعی حوزه مدیریت دانش بوده است.
۵.

ترسیم «میان رشتگی» در پژوهش های علم سنجی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فراتحلیل علم سنجی میان رشتگی رشتگی وب آوساینس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 789 تعداد دانلود : 370
مطالعات علم سنجی در سال های اخیر بسیار فزونی یافته است. بیشتر این مطالعات به گزارش های اجرایی شبیه بوده است و متخصصان این حوزه نیز از این مسأله ابراز نگرانی کرده اند. اینکه علم سنجی یک حوزه فرارشته ای، میان-رشته ای، و یا چندرشته ای است در پژوهش های بسیار فراوان پیشین چندان مورد توجه نبوده است. در این پژوهش، با استفاده از یک رویکرد علم سنجی به بررسی مقالات منتشرشده با عنوان علم سنجی پرداخته می شود و نتایج آن در قالب پاسخ پرسش های زیر ارائه می گردد: 1) آیا علم سنجی رویکردی میان رشته ای است؟ 2) سهم حوزه های علمی گوناگون از مقالات علمی با عناوین علم سنجی چقدر است؟ 3) تحولات اخیر علم سنجی به کدام سمت وسو سیر می کند؟ داده های این پژوهش از پایگاه «وب آوساینس» استخراج گردید و براساس آن به ترسیم ارتباطات حوزه های علمی گوناگون در تولید مقالات با عنوان علم سنجی پرداخته شد. نتایج نشان می دهد مطالعات علم سنجی را می توان در زمره مطالعات میان رشته ای قلمداد کرد که بیشتر در سیطره دو رشته علوم کتابداری و اطلاع رسانی و علوم رایانه قرار دارد. همچنین، سهم حوزه های علمی گوناگون از مطالعات علم سنجی یکسان نیست و بیشترین میزان مقالات منتشرشده با این رویکرد، به دو حوزه علمی پیش گفته تعلق دارد. گفتنی است سال های 2006 تا 2010 پررونق ترین دوره زمانی انتشار مقالات با عناوین علم سنجی است. در این سال ها، حوزه های علمی به مطالعات علم سنجی بیشتر روی آورده اند و به احتمال، این مسأله ناشی از توجه کشورهای مختلف جهان به مطالعات سنجش کمّی در حوزه علم و سیاست گذاری و برنامه ریزی برای پیشی گرفتن از یکدیگر است.
۶.

مقایسه عملکرد اشتراک در مآخذ و اشتراک واژگان عناوین استنادها در خوشه بندی فازی پروانه های ثبت اختراع(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خوشه بندی اشتراک در مآخذ پپروانه های ثبت اختراع واژگان عناوین استنادها خوشه بندی فازی c میانگین ارزیابی خوشه بندی مانعیت گسترش-یافته بی کیوبد جامعیت گسترش یافته بی کیوبد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 534 تعداد دانلود : 694
هدف پژوهش حاضر، ارزیابی و مقایسه خصیصه استناد در قالب اشتراک در مآخذ و خصیصه واژگان عناوین استنادها در خوشه بندی پروانه های ثبت اختراع است. بدین منظور، این بررسی به روش تجربی بر روی مجموعه ای شامل پروانه های ثبت اختراع یو.اس. مربوط به رده 774/977 از رده بندی یو.اس. انجام شد. ابتدا پروانه های ثبت اختراع با استفاده از خوشه بندی فازی c میانگین خوشه بندی شد و خوشه بندی های حاصل با استفاده از معیارهای ارزیابی مانعیت و جامعیت گسترشیافته بی کیوبد مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها نشان داد که خوشه بندی پروانه های ثبت اختراع با استفاده از اشتراک در مآخذ، عملکرد بهتری را نسبت به خوشه بندی با استفاده از واژگان عناوین استنادها دارد و ساختار خوشه ای در سطوح گسترده تری از جامعیت در خوشه بندی با استفاده از اشتراک در مآخذ برقرار است.
۷.

رویکرد نظریه شبکه کنشگران و کاربرد آن در بررسی سامانه اطلاعات اقلیمی کشاورزی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کشاورزی نظریه شبکه کنشگران سامانه اطلاعات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 897 تعداد دانلود : 958
نظریه شبکه کنشگران، رویکردی کیفی برای مطالعه فرایند و سازوکارهای پیچیده ناشی از تعامل جامعه و فنّاوری است که مفاهیم و عقاید جدیدی برای درک ماهیت اجتماعی- فنّی سامانه های اطلاعات ارائه می کند. سامانه اطلاعات اقلیمی کشاورزی از منظر نظریه شبکه کنشگران، شبکه ای مشتمل بر کنشگران، کنش ها، فرایندهای مرتبط اطلاعاتی (تولید، انتقال، ذخیره، بازیابی، ادغام، نشر، کاربرد، کنترل، و مدیریت)، و سازوکارهای سامانه (تعامل و شبکه ها) است . واکاوی چنین سامانه ای مستلزم بررسی گره ها و پیوندهای شبکه - مراکز ومجموعه های تولید، ترویج، و به کارگیری اطلاعات اقلیمی، و چگونگی کارکرد این اجزاء (تعامل و ارتباط آنها)– جهت افزایش محتوای دانش اقلیمی و در نهایت، توسعه کشاورزی است. این پژوهش بر دیدگاه شبکه محور در مطالعات سامانه های اطلاعات، به ویژه سامانه اطلاعات اقلیمی کشاورزی، استوار است. از این رو، نوشتار حاضر ضمن معرفی نظریه شبکه کنشگران به عنوان یک رویکرد پژوهشی، به تشریح ابعاد و چگونگی استفاده از آن در مطالعات سامانه اطلاعات اقلیمی کشاورزی نیز پرداخته است.
۸.

سنجش قابلیت های شبکه های اجتماعی تخصصی وبی فارسی و ارائه راهکارهای مناسب برای بهینه سازی این شبکه ها در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اینترنت شبکه اجتماعی وب 0/2 شبکه های اجتماعی تخصصی وبی فارسی قابلیت های شبکه اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 587 تعداد دانلود : 488
این پژوهش با هدف سنجش قابلیت های شبکه های اجتماعی تخصصی وبی فارسی و ارائه راهکارهای مناسب برای بهینه سازی آنها به اجرا درآمده است. روش پژوهش، کتابخانه ای و ارزیابانه بوده و جامعه پژوهش شامل 10 شبکه اجتماعی تخصصی وبی فارسی بوده است. ابزار گردآوری داده ها، سیاهه وارسی شامل مهم ترین ابعاد و مؤلفه های سنجش قابلیت های شبکه های اجتماعی است که براساس مطالعات کتابخانه ای و بررسی شبکه های اجتماعی موفق خارجی و مصاحبه با متخصصان تهیه شده است. قابلیت های شبکه های اجتماعی با توجه به پنج بُعد اصلی شامل پرونده شخصی، امنیت، قابلیت های شبکه سازی، جستجو، و راهنمای فنّی- پشتیبانی و 44 مؤلفه مربوط، بررسی گردید و براساس یافته ها مشخص شد که شبکه های کلوب2، متخصصان ایران3، و دوره4 به ترتیب بیشترین میزان مطابقت را با ابعاد و مؤلفه های سنجش قابلیت های یک شبکه اجتماعی دارا هستند. در پایان، با توجه به ابعاد و مؤلفه های سیاهه وارسی و سایر یافته های پژوهش، راهکارهایی برای بهینه سازی قابلیت های شبکه های اجتماعی تخصصی وبی فارسی، ارائه گردید.
۹.

ارزیابی سطح تعالی سازمانی با استفاده از مدلEFQM: مطالعه موردی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خودارزیابی تعالی سازمانی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران ای.اف.کیو.ام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 29 تعداد دانلود : 31
مدل تعالی EFQM به عنوان چارچوبی اولیه برای ارزیابی و بهبود سازمان ها، نشان دهنده مزیت های پایداری است که یک سازمان سرآمد باید به آنها دست یابد. بدین لحاظ، هدف پژوهش حاضر تعیین سطح تعالی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ج.ا. ایران براساس مدل تعالی EFQM است. این مطالعه توصیفی به صورت مقطعی در سال 1389 انجام شد. تمامی مدیران رده میانی و رده بالای سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، جامعه آماری این پژوهش را تشکیل دادند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه استاندارد 90 سؤالی متناسب سازی شده با شرایط کتابخانه ملی است. یافته های پژوهش نشان داد که میانگین امتیاز خودارزیابی عملکرد سازمان اسناد و کتابخانه ملی در بعد رهبری، 56 امتیاز از مجموع 100 امتیاز؛ در بعد خط مشی و راهبرد، 34 از مجموع80 امتیاز؛ در بعد کارکنان، 52 از مجموع 90 امتیاز؛ در بعد شراکت ها و منابع، 62 از مجموع 90 امتیاز؛ در بعد فرآیندها، 41 از مجموع 140 امتیاز؛ در بعد نتایج کاربر/مشتری، 80 از مجموع 200 امتیاز؛ در بعد نتایج کارکنان، 40 از مجموع 90 امتیاز؛ در بعد نتایج جامعه، 31 از مجموع 60 امتیاز؛ و در بعد نتایج کلیدی عملکرد، 96 از مجموع 150 امتیاز بود. با توجه به سرجمع امتیازهای داده شده به 9 معیار اصلی مدل تعالی، امتیاز سازمان اسناد و کتابخانه ملی 492 از 1000 امتیاز به دست آمد. در میان تمام معیارهای مدل، معیار شراکت ها و منابع، بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داده است که این خود نشان دهنده مدیریت مناسب بر منابع خارجی و داخلی کلیدی سازمان است. همچنین، معیار فرآیندها کمترین امتیاز را به خود اختصاص داده است، بر این اساس سازمان، باید تدابیر مناسبی به منظور بهبود فرآیندها جهت جلب رضایت کامل و ایجاد ارزش افزوده برای کاربران و سایر ذی نفعان خود بیاندیشد. به علاوه، یافته ها نشان داد که مدل تعالی سازمانی EFQM مدل مناسبی برای خودارزیابی کتابخانه ها و تشخیص نقاط قوت و حوزه های نیازمند بهبود آنها به شمار می رود.
۱۰.

میزان کاربست مولفه های مدیریّت راهبردی در کتابخانه های دانشگاه های دولتی شهر اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کتابخانه های دانشگاهی مدیریت راهبردی مدیریت کتابخانه های دانشگاهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 678 تعداد دانلود : 489
هدف اصلی این پژوهش، بررسی میزان کاربست مؤلفه های مدیریت راهبردی در کتابخانه های دانشگاه های اصفهان، صنعتی اصفهان، و علوم پزشکی اصفهان بود که به روش توصیفی– پیمایشی انجام شد. جامعه آماری پژوهش را مدیران و کتابداران کتابخانه های دانشگاهی شهر اصفهان (134 نفر) تشکیل داده است. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته با 40 گویه بود که روایی آن از طریق روایی محتوایی، نوع صوری، اعتبار سازه ای، و نوع تحلیل عامل با استفاده از آزمون کمو و بارتلت مورد سنجش قرار گرفت و مقدار آن برابر 89/. و پایایی پرسشنامه نیز از طریق آلفای کرونباخ به میزان 97/. به دست آمد. یافته ها با استفاده از نرم افزارSPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که میزان کاربست مؤلفه ها، به جز مؤلفه مراقبت از امور راهبردی،بیش از حد متوسط بود. نتایج حاصل از t2 هتلینگ نیز نشان دادکه میزان تأثیر مؤلفه ها یکسان نیست، به گونه ای که بیشترین توجه به مؤلفه تبادل اطلاعات و کمترین توجه به مؤلفه مراقبت از امور راهبردی بوده است. تحلیل نتایج نشان داد که برحسب ویژگی جمعیت شناختی رشته تحصیلی و نوع کار در کتابخانه تفاوت میانگین ها معنی دار بوده،اما برحسب ویژگی جمعیت شناختی دانشگاه محل خدمت، نوع کتابخانه، و سابقه خدمت تفاوت میانگین ها معنی دار نبوده است (05/0>p).
۱۱.

بررسی هزینه-سازگاری یکپارچه سازی سامانه های اطلاعاتی کتابخانه های دیجیتالی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: یکپارچه سازی مبادله اطلاعات کتابخانه های دیجیتالی میان کنش پذیری سامانه های اطلاعاتی هزینه-سازگاری یکپارچه سازی نحوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 577 تعداد دانلود : 276
هدف اصلی مقاله حاضر شناسایی عناصر هزینه ای دخیل در یکپارچه سازی نحوی سامانه های اطلاعاتی کتابخانه های دیجیتالی در ایران در سه سطح محتوا، فنّی، و سازمانی است. بدیهی است در این راستا، برخی اهداف جزئی نیز نظیر شناسایی وضعیت موجود سامانه های اطلاعاتی از نظر ذخیره سازی اطلاعات، قابلیت های موجود خروجی های اطلاعاتی مورد نیاز برای میان کنش پذیری، وضعیت موجود میان کنش پذیری سامانه های اطلاعاتی کتابخانه دیجیتالی در ایران، و مدل مناسب یکپارچه سازی سامانه های اطلاعاتی در کتابخانه های دیجیتالی ایران حاصل خواهد شد. در پژوهش حاضر، از روش پژوهش پیمایش تحلیلی استفاده شده است. جامعه مطالعاتی پژوهش، متشکل از 11 سامانه اطلاعاتی کتابخانه دیجیتالی است که در حال حاضر در کتابخانه های دیجیتالی ایران مورد استفاده قرار می گیرند. با توجه به عدم وجود ابزار استانداردی برای مطالعه یکپارچه سازی نحوی سامانه های اطلاعاتی کتابخانه دیجیتالی، جهت گردآوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است. یافته های پژوهش حاضر نشان داد که برای شناسایی عناصر هزینه-سازگاری در یکپارچه سازی نحوی باید در سه سطح محتوا، فنّی، و سازمانی به جستجو پرداخت. همچنین، یافته ها نشان داد که مهم ترین سطح در عناصر مربوط به هزینه-سازگاری متعلق به عناصر سطح سازمانی است. همچنین، پژوهش حاضر نشان داد که بیشترین عناصر مربوط به هزینه سازگاری مربوط به کتابخانه ها و سازمان های مادر آنهاست و در این راستا، سعی می شود تا کمترین بار هزینه ای بر دوش شرکت های تولیدکننده سامانه های اطلاعاتی کتابخانه دیجیتالی باشد.
۱۲.

روابط کتابشناختی در مارک و همخوانی آن با الگوی اف.آر.بی.آر. براساس قواعد آر.دی.ای.(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مارک ایران الگوی مفهومی اف.آر.بی.آر. (فر- بر) پیشینه های فارسی مبتنی بر مارک ایران خانواده کتابشناختی بوستان سعدی روابط کتابشناختی قواعد آر.دی.ای.

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 480 تعداد دانلود : 750
این پژوهش، به منظور بررسی روابط کتابشناختی در مارک و همخوانی آن با الگوی مفهومی ملزومات کارکردی (فر- بر) انجام شده است . پیشینه های کتابشناختی از روابط متنوعی برخوردارند که نشان دادن آنها در مارک با محدودیت های بسیاری همراه است. حال آنکه از طریق همین روابط است که می توان آثار و نوشته های مرتبط با یک اثر خاص را کنار هم آورد و زمانی که در فهرست جستجو می کنیم، این آثار را در نتایج جستجو در یک مجموعه و در ارتباط با یکدیگر در دسترس قرار دهیم. با استفاده از الگوی مفهومی فر- بر با تأکید بر موجودیت ها و روابط بین آنها، کارکردهای فهرست به مراتب بالا می رود و فهرست ها به اهداف اصلی خود نزدیک می شوند. هدف این پژوهش، تبیین روابط حاکم بر موجودیت های کتابشناختی (اثر، بیان، نمود، و مورد) پیشینه های کتابشناختی فارسی مبتنی بر مارک ایران با استفاده از الگوی مفهومی اف.آر.بی.آر. (فر- بر) تعیین شده است. روش مورد استفاده در این پژوهش، تحلیل محتوا با رویکرد توصیفی بوده است. در این پژوهش، برای گردآوری اطلاعات از فهرست پیوسته (اپک)2 کتابخانه ملی ایران استفاده شده است و تمامی پیشینه های جامعه پژوهش با معیارهای بیان شده در گزارش نهایی ایفلا، در خصوص روابط کتابشناختی موجودیت های گروه اول، در الگوی اف.آر.بی.آر.، و نیز قواعد آر.دی.ای.، تطبیق داده شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. طبق این بررسی، اگر بخواهیم نرم افزاری بر اساس الگوی مفهومی تدوین شود و از داده های مارکی که در حال حاضر در پایگاه کتابشناختی کتابخانه ملی وجود دارد، انتقال داده صورت بگیرد، بیشتر روابط به صورت ماشینی قابل انتقال نخواهد بود. به علاوه، خاطر نشان می شود روابطی که در این پژوهش در تطابق مارک و فر- بر به دست آمد، حاصل استنتاج ذهن هوشمند است و ماشین قادر نیست آن را تشخیص دهد. در این خصوص، نتایج پژوهش نشان داد که از جهت مارک به فر-بر 70/47 درصد از فیلدهای مارکی، امکان انتقال رابطه ای را بر اساس تبیین روابط دارند، و از سوی فر- بر به مارک با به کارگیری همه تلاش هوشمند و تشخیص رابطه های مارکی، فقط 38/31 درصد از روابط می توانند توسط مارک پوشش داده شوند. ولی، بر اساس داده های واقعی و مورد استفاده فعلی در نمونه بوستان سعدی از فرمت مارک- مبنای کتابخانه ملی ایران در نتایج این پژوهش، این امکان به 95/16 درصد تقلیل مییابد

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۱۷