فلسفه دین

فلسفه دین

فلسفه دین زمستان 1388 شماره 4 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

حکایت و حکمت علم در جهان اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: حکمت علم ایران حکایت تاریخ.

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 414 تعداد دانلود : 305
در این مقاله به تبیین و توضیح مفاهیم حکایت، حکمت و علم و نیز رابطه آن ها با مفاهیم تاریخ، تفکر، فلسفه، علم قدیم و علم جدید، پرداخته شده است. سرزمین ایران در طول تاریخ، پیوسته محل تولد، توسعه و ظهور علم بوده و علم ایرانی دارای پیشینه، حکایت و حکمت خاص خود بوده است و آن حکایت و حکمت علم، از وجوه گوناگون هستیشناختی، معرفت شناختی، تاریخی و قومی با یکدیگر نسبت واقعی و حقیقی داشته اند و هرگز حکایت و حکمت علم در ایران از هم منفک نبوده است، حکمت ""بود"" حکایت و حکایت ""نمود"" حکمت علم ایرانی بوده است. در دور? درخشان علم ایرانی (دور? باستان و دور? اسلامی) بینش و نگرش عالمان ایران زمین در کنش و عمل علمی آنان متجلی و متبلور بود. حکایت و حکمت علم در ایران یک وحدت حقیقی و عینی داشته و در هستی و جان و دل دانشمندان ایرانی جلوه گر شده بود.
۲.

برهان وجوب و امکانِ ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ابن سینا علیت امکان وجوب برهان صدیقین.

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 412 تعداد دانلود : 35
پرسش از وجود خدا از بنیادیترین پرسش ها و دغدغه های فکری بشر بوده است. از رهگذر تلاش اندیشمندان برهان های زیادی در اثبات وجود خدا سامانیافته که یکی از استوارترین و مهم ترین آنها برهان وجوب و امکان است. این برهان به طورگسترده ای در میان فیلسوفان اسلامی و غربی مورد پذیرش واقع شده و از آن تقریرهای متعددی ارایه گردیده است. تقریر ابن سینا که صورت تفصیلی آن در کتاب اشارات و تنبیهات آمده است، یکی از تأثیرگذارترین آنهاست که در این مقاله رهیافت او در ارایه این برهان مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و قوت و اعتبار آن مورد تأکید قرار میگیرد. این تقریر کامل ترین شیوه ای است که برای برهان وجوب و امکان ارایه شده و اساس بسیاری از تقریرهای دیگر است.
۳.

دین باوری ویتگنشتاین متقدم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نظریه تصویری معنا سکوت راز معناداری و بی معنایی.

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 317 تعداد دانلود : 488
ویتگنشتاین یکی از مهم ترین فیلسوفان قرن بیستم است که آرا و نظرات وی در هر دو دور? مختلف فکری او در مسایل متعدد از جمله دین تأثیرگذار بوده است. تفکر وی دربار? دین در فلسفه نخستش در رساله منطقی ـ فلسفی انعکاس یافته است. او با طرح نظریه تصویری معنا و تمایز میان گزاره های با معنا و بی معنا سعی کرده است که گزاره های دینی را جزو گزاره هایی بداند که معنای متعارف ندارند. به اعتقاد ایشان دربار? چنین گزاره هایی باید سکوت کرد. این گزاره ها بیان کردنی نیستند، بلکه خود را در نحوه عمل، هنر و رفتار ما نشان میدهند.
۴.

امام شناسی از منظر حکمت متعالیه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: حکمت متعالیه امامت ولایت لطف امکان اشرف.

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 720 تعداد دانلود : 306
در مکتب تشیع، امامت یکی از اصول مسلم اعتقادی است. این اصل در ردیف مقام نبوّت جای دارد. متفکران و اندیشمندان زیادی همواره در طول تاریخ تشیع، در قالب مکاتب فلسفی و کلامی به اثبات و تبیین این اصل پرداخته اند. آن ها ویژگیهای دارنده این مقام را به طور مفصل تفسیر کرده اند. در همین راستا، حکمت متعالیه به عنوان یکی از مکاتب مهم فلسفی در جهان اسلام به تبیین و تحلیل شئونات و جایگاه امامت پرداخته است. پیروان این مکتب که در رأس آن صدرالمتالهین شیرازی است، مباحث مهمی را حول این محور تفسیر کرده اند. از جمله این مسایل میتوان به اثبات اصل امامت به عنوان یکی از مبانی اعتقادی، عینیت مقام امامت، وجود امام و ضرورت عقلی آن، نص بر امامت، شیوه تعیین و انتصاب وی، بیان مبنای فلسفی اوصاف امام و پیوند این اوصاف با امام و عدم امکان قطع رشته امامت از روی زمین اشاره کرد.
۵.

پاسخ به اشکالات کلامی و فلسفی درباره «عالم ذر»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: عالم ذر عالم (عهد) الست تقدم نفس بر بدن. بدن ذری (ذره ای)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 623 تعداد دانلود : 966
موضوع عالم ذر، همواره یکی از بحث برانگیزترین مباحث قرآنی و اسلامی بوده است و مفسران، متکلمان، فیلسوفان و عارفان مسلمان درباره آن بسیار سخن گفته اند. آن چه از ظاهر آیات و به ویژه روایات اسلامی بر میآید، این است که هر انسانی قبل از تولد از مادر، در عالمی به نام عالم ذر، (در مرحله ای به صورت روح محض و در مرحله ای دیگر، همراه با بدنی خاص به نام بدن ذرّی) وجود فردی حقیقی داشته است. عده ای از اندیشمندان مسلمان این برداشت از ظاهر آیات و روایات را نمیپذیرند و هر یک به گونه ای خاص، این ظواهر را توجیه و تأویل کرده و اشکالاتی را به آن برداشت ظاهری وارد کرده اند. مقاله حاضر به ذکر بعضی از مهم ترین این اشکالات میپردازد و به آنها پاسخ میگوید.
۶.

برهان سینوی از نگاه ابن رشد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: امکان ماهوی برهان سینوی امکان حقیقی عروض وجود بر ماهیت امکان ضروری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 876 تعداد دانلود : 345
ابن رشد برهان سینوی بر اثبات واجب الوجود را نمیپذیرد و آن را جدلی میداند. در چرایی این عدم پذیرش، نویسندگان بر دلایلی تکیه کرده اند، بعضی بر این باورند که ابن رشد نتوانست به نحوه عروض وجود بر ماهیت، آن گونه که ابن سینا معتقد بود، برسد. هم چنین وی نتوانست امکان ماهوی را دریابد و امکان ذاتی را از امکان استعدادی تمییز دهد؛ از این جهت، در فهم برهان ابن سینا عاجز ماند و این عجز باعث شد که برهان سینوی به طور صحیح به غرب منتقل نشود. اما ابن رشد هم امکان ماهوی و هم نحوه عروض وجود و ماهیت را میشناخت، اما با توان فلسفی آن دوره که هنوز مسأله اصالت وجود و مسأله جعل وجود مطرح نبود، امکان ماهوی نمیتوانست پایه برهان قرار گیرد و او مجبور بود که ممکن را به حقیقی (موجودات دارای قوه و فعل) و ممکن ضروری تقسیم کند تا بتواند چهره معقولی از برهان به دست دهد.
۷.

رویکردهای دینی به هنر مقدس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دین هنر مقدس نامقدس شمایل.

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 785 تعداد دانلود : 638
هنر مقدس با ساحت قدسی و متعالی در ارتباط است. از این رو، برای تعریف هنر مقدس، نخست باید تمایز میان «امر مقدس» و «نامقدس» را درک کرد و سپس ارتباط آن را با دین دریافت. اثر هنری، غیر از شأن شیئی، شأن «دیگری» هم دارد و تجلی «عالمی دیگر» است که به واسط? اثر هنری نشان داده میشود. بشر از ابتدای تاریخ و حتی پیش از آن، زندگی آمیخته با هنر را تجربه کرده و در بسیاری از موارد از طریق آثار هنری با الوهیت ارتباط داشته است، از این رو، باید دید که آیا جدایی دین از هنر امکان پذیر است؟ از سویی نگرش های متفاوت به هنر واکنش های متفاوت ادیان را نیز در پی داشته است که بارزترین آن نگرش های شمایلی، غیر شمایلی و شمایل شکنانه نسبت به تمثال ها میباشد. اما به هر حال، میتوان مشاهده کرد که نقش هنر در تجلی آموزه های دینی انکارناپذیر است.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۶۰