مطالعات اخلاق کاربردی (اخلاق سابق)

مطالعات اخلاق کاربردی (اخلاق سابق)

اخلاق تابستان 1387 شماره 12 (مقاله ترویجی حوزه)

مقالات

۱.

بسترهای اخلاق اجتماعی از دیدگاه نهج البلاغه(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: عدالت جامعه اصول اخلاقی اجتماع هنجار اجتماعی حکومت اسلامی امنیت فرهنگ (

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 206 تعداد دانلود : 687
اخلاق اجتماعی از مهم ترین موضوعاتی است که ارتباط آدمیان را با خود، با جامعه و تاریخ مطرح میسازد؛ زیرا جامعه میتواند یک تمدّن را بسازد نه یک فرد، و اجتماع انسانی پیوسته تاریخ را ساخته و به جلو برده است. از آنجایی که در میان ادیان الهی، اسلام یک دین اجتماعی است و در آن آرمان ها و ایده های جمع گرا فراوان دیده میشود، در جایجای نهج البلاغه،که از مهم ترین منابع این دین بوده؛ به این مهم بسیار پرداخته شده و گاه و بیگاه جامعه و اجتماع مورد عتاب و خطاب واقع گردیده است. سقوط یک جامعه در نگاه امام علی7به خاطر سقوط هنجارهای اخلاقی و پیشرفت آن به خاطر همین هنجارهاست؛چنان که نهج البلاغه، هنگامی که علّت سقوط جامعه ی روزگار علی7را تحلیل مینماید به مؤلّفه های اخلاقی اشاره میکند و می فرماید: «ای مردم،گویا به خیانت و کینه ورزی اتفّاق دارید، بر رفتار ریاکارانه، گیاهان روییده از سرگین[1]را میمانید، در دوستی با آرزوها به وحدت رسیده اید و …». این گونه گزینه ها در این کتاب سترگ بسیار است و ما در این مقاله میکوشیم تا بسترهای ترسیم شده از دیدگاه امام علی 7را در زمینه ی اخلاق اجتماعی به اختصار بیان نماییم.
۲.

نقش توحید در تهذیب اخلاق(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: توحید تهذیب اخلاق اخلاق توحیدی غلبه ی توحید فضایل اخلاقی و رذایل اخلاقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 775 تعداد دانلود : 361
شیوه های دست یابی به تهذیب اخلاق- تحلّی به فضایل و تخلّی از رذایل- منحصر به بیان فواید و زیان های دنیوی و پاداش ها و کیفرهای اخروی فضایل و رذایل نیست. این مقاله به بیان شیوه ی دیگری در تهذیب اخلاق می پردازد که از شیوه های پیش گفته متفاوت است و آن مسلک «توحید» است. در این شیوه، نقش توحید در تهذیب اخلاق تبیین می شود. تبیین هایی که مقاله ی پیش رو از «نقش توحید در تهذیب اخلاق» ارایه می کند سه تبیین است: الف: غلبه ی توحید؛ ب: توحید خالص کامل؛ ج: توحید جامع اسماء و صفات؛ در این مقاله به مزایا و امتیازات این شیوه نسبت به شیوه های دیگر و نقش بی بدیل آن در تهذیب اخلاق اشاره و بر ایجاد زمینه ی جایگزینی آن در جامعه ی توحیدی یا دست کم بیان آن در کنار دیگر شیوه ها تأکید شده است.
۳.

سلوک نفس(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: نفس شهود سلوک وصول مقام اطلاق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 67 تعداد دانلود : 150
یکی از مسایل اساسی که همیشه مورد توجّه بشر است، مسأله ی تکمیل نفس و حرکت در مدارج کمال انسانی است. آدمی که مسافر مسیر حق است باید متوجّه این نکته باشدکه حس دین دوستی وگرایش به عوالم غیب، ناشی از جاذبه ی حضرت دوست است که انسان را به مقام اطلاق و نامتناهی خود می کشد. باید دانست که برای طی این مسیر عملاً باید حرکت کرد؛ یعنی صرف علم آموزی برای وصول به حقایق و شهود کفایت نمی کند، بلکه باید از یک طرف علم آموخت و از سوی دیگر سالک راه شد. بر مبنای دیدگاه عرفا، آن چه برای سلوک نفس لازم است، عبارت است از: عزم، قصد، رفق و مدارا، رعایت حالت تعادل در عبودیّت، وفای به عهد، ثبات، نفی خواطر و... . نتیجه ی این سفر روحانی، تطهیر درون،آرامش روح و فنای در فعل، اسم، صفت و ذات مقدّس الهی است. مقاله ی پیش رو، به فراخور، با برشمردن اموری که سالک الی الله باید آنها را رعایت نماید، کیفیّت سلوک را تبیین خواهد کرد.
۴.

نفس و عوامل مؤثّر در تکامل آن از دیدگاه سهروردی(مقاله ترویجی حوزه)

کلید واژه ها: کمال نفس ناطقه (نور اسفهبد) شهاب الدّین یحیی سهروردی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 944 تعداد دانلود : 340
در نگاه سهروردی، «نفس» یا «نور اسفهبد»، نوری از انوار الهی، هستی صرف، جوهر مجرد روحانی، مدّبر جسم و مدرک معقولات است؛ ثبوت آن به علم درونی و اثبات تجردش بر شهود باطنی استوار است؛ حدوث آن به افاضه ی اشراقی عقل فعّال و مشروط برحدوث جسم میباشد و ارتباطش با بدن نیازمند واسطه ای به نام «روح حیوانی» است، که الطف اجسام، پراکنده در تمام بدن و حامل قوای نفس میباشد. از نظر شیخ اشراق، ادراک موجودات عالم، اعمّ از تصوّر جسمانیّات و شهود امور روحانی،کمال علمی و تجرّد نفس از تمام علایق مادّی، کمال عملی نفس است. نفس در استکمال خویش همّت خود را معطوف عالم انوار نموده و از ظلمات تن رها می شود. البته تدبیر مهمات حیات دنیوی ضروری است، لذا ثمره ی این تکامل «اعتدال در خلق» میباشد. در مسیر تکامل نفس، عارف مجاهد، از کلام «لا اله الاّ الله» به نوای «لا هو الاّ هو» و از آن به ندای «لا أنت الاّ أنت» و سپس به نجوای «لا انا الا انا» صعود میکند و در غایت قرب به مرتبه ی «توحید» رسیده و واصل انوار الهیّه میباشد که در آن خلع بدن، مقدور آدمی و حجب نوری، مکشوف اویند. پس از مرگ نیز، نفس به بقای علّتش باقی است و نفوس متکامل به ملک ابدی و نعم سرمدی، لذّت جاودانه می یابند.
۵.

ساختار مسایل فلسفه ی اخلاق و دشواری تعیین مسأله ی اصلی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:

کلید واژه ها: سعادت تکلیف ارزش وجدان عقل و شرع خوب وبد زشت و زیبا هست و باید حکمت نظری و حکمت عملی بایدها و نبایدها مسؤولیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 279 تعداد دانلود : 259
1- اشاره ای مختصر بر دشواری و ابهامی که مسایل فلسفه ی اخلاق دارند؛ 2- مروری اجمالی بر اهمّ مسایل فلسفه ی اخلاق؛ 3- به نظر می رسد آنچه در فلسفه ی اخلاق مهم است، تنقیح محلّ نزاع و تحریر موضع بحث است؛ زیرا با توجّه به آنچه که از طرف فلاسفه ی غرب و شرق و قدیم و جدید مطرح شده، معلوم نیست که آنها به دنبال چه هستند. از باب مثال، در مسأله ی باید و هست[1] که به عقیده ی برخی تنها مسأله و یا مهم ترین مسأله تلقّی شده، راه حلّی برای مشکلات دیگر، و یا پاسخی برای مسایل دیگر فلسفه ی اخلاق نیست و لذا لازم است قبل از این که تنها به یکی ازآنها به طورمفصّل پاسخ دهیم از دیگر مسایل نیز- ولو به طوراجمال- آگاهی یابیم؛ 4- درحقیقت، نتیجه ی نهایی و ثمره ی عملی مباحث فلسفه ی اخلاق، جز این نخواهدبود که ما انسان را به نوعی متعهّد انجام فضایل گردانیم، حال، چه از راه وحی و دین و شرع باشد، یا عقل و منطق و برهان، و یا شهود و اشراق و عرفان.[2]

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۶۶