مطالعات راهبردی

مطالعات راهبردی

مطالعات راهبردی 1378 شماره 3

مقالات

۲.

حوزه ناامنی: مبانی فرهنگی مدیریت استراتژیک و امنیت داخلی در ایران

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 396
در این نوشتار نویسنده ضمن شناسایی گفتمان مدرن از امنیت، برآنست تا از طریق تحلیل مبانی و مؤلفه‏ های عمده دخیل در شکل‏ گیری مدیریت راهبردی کشور، به طرح تئوری‏ای ویژه جمهوری اسلامی ایران برای پیش‏بینی حوزه های ناامنی اجتماعی همت گمارد. برای این منظور ضمن تعریف سه مؤلفه منافع ملی، مصالح شرعی و علایق شخصی، به صور تعامل آنها پرداخته و در نهایت مبانی هریک از صور موردنظر را در فرهنگ سیاسی مردم و نخبگان ایرانی نشان داده است. تحلیل نظری مؤلف او را به آن‏جا رهنمون شده که از وجود تضاد در بین عناصر اصلی مدیریت راهبردی کشور، واگرایی مؤلفه‏های فوق و تلاش جهت تطبیق تحمیلی اصول دینی بر واقعیات خارجی - و یا بالعکس - به منزله مهمترین شاخصه ‏های ناامنی‏زا در ایران یاد کند.
۳.

فرهنگ و انسجام اجتماعی در ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 272
در این مقاله مؤلف ضمن طرح کلیاتی درباره ارتباط فرهنگ با امنیت در قالب مفهوم بنیادین انسجام فرهنگی، به دو واقعیت به ظاهر متضارب اشاره می‏نماید. (1) وجود انسجام فرهنگی پیش شرط اولیه توسعه در حوزه‏های سیاسی واقتصادی به شمار می‏رود و از این حیث حفظ و صیانت از آن ضروری می‏نماید. (2) واقعیات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی غالبا متحول بوده و در نتیجه با ایجاد فضا و شرایط تازه در مقام تقابل با انسجامهای پیشین برمی‏آیند و خواهان تغییر آنها می‏شوند. نتیجه آن‏که مؤلف قایل به الگوی انسجام فرهنگی پویا با عنایت به ارزشهاواصول درونی شده که مطابق آن جامعه ایرانی به دلخواه خود و مطابق اصول اولیه‏اش اقدام به تأسیس نهادهای تازه برای پاسخ‏گویی به نیازهای جدید جامعه می‏نماید و از طریق یک مدیریت فرهنگی قوی، سطح تازه‏ای از انسجام فرهنگی را ایجاد می‏نماید، انسجامی که متحول بوده و در برهه‏های بعدی اصلاح خواهد شد. در همین زمینه مؤلف با سیر در تاریخ ایران و شناخت نهادهای سنتی‏ای از قبیل مساجد، بازار و خانواده به نهادهای تازه تأسیس ‏شده ‏ای چون فرهنگسراها اشاره می‏کند و این‏که چگونه می‏توان با ایجاد همگرایی لازم بین آنها - مثلا تنظیم کارکردهای فرهنگی مساجد و فرهنگسراها - به انسجام فرهنگی مناسبی ویژه عصر حاضر دست یافت.
۴.

راهبردهای اعتلای تمدن و فرهنگ اسلامی و تضمین امنیت فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 505
بحث از امنیت فرهنگی در ذیل موضوع امنیت ملی قرار دارد و یکی از مؤلفه‏های اصلی آن را تشکیل می‏دهد و تأکید بر عناصر "فرهنگی" و "ارزشی" امنیت ملی با تعاریف جدید عرضه شده از مصطلح اخیر هم تناسب دارد. البته تمدن و فرهنگ دینی و اسلامی و راهبردهای تضمین امنیت فرهنگی، ویژگیها و مؤلفه‏های متعددی دارد، اما در نوبت رشد تمدن و فرهنگ متعامل با دین و خلاقیت در علم و هنر بیش از هر چیز نیازمند ثبات و استقرار اجتماعی و امنیت و آسایش است. جامعه بالنده و ایمن، با تأمین و امنیت خویش، خاستگاه و زادگاه تمدن و فرهنگ است و از سوی دیگر بالندگی و ترقی تمدنی و فرهنگی نیز ضامن حفظ ثبات و امنیت و اشاعه آن و رافع تنش و بی‏ثباتی در حوزه ملی و بین ‏المللی قلمداد می‏گردد. این مقاله ضمن طرح مباحثی تفصیلی درباره تمدن و فرهنگ و روابط آنها با مبحث امنیت و شرح بحرانهای تمدنی و فرهنگی غرب، به توضیح راهبردهای اعتلای تمدن و فرهنگ اسلامی و تضمین امنیت فرهنگی می‏پردازد و با لحاظ اعتقاد به عملی بودن این راهبردها و بیان نظریات و پیش‏بینیهای دست‏اندرکاران و صاحب‏نظران کشور در این باره، این نوشتار توفیقات کشورمان را در پیش‏گرفتن و به ثمر رساندن این راهبردها کافی و قانع‏کننده نمی‏داند و آنها را به نقد می‏کشد. مؤلف در این جهت پرهیز از هرگونه برخورد شعاری و انتزاعی و اجتناب از شتاب و نقدناپذیری را ضروری می‏شمارد.
۵.

تهدیدهای فرامرزی و آسیب پذیریهای ملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 752
تحولات ژرف در عرصه فن‏آوری، مفهوم امنیت را نیز تحت‏تأثیر قرار داده و ضرورت توجه به تهدیدهای جدید را اجتناب‏ناپذیر ساخته است. این تهدیدها، بیشتر جنبه فراملی داشته و یک کشور به تنهایی قادر به مقابله با آنها نیست. نویسندگان این مقاله ضمن اشاره به تقسیم‏بندیهایی از تهدیدهای جدید بر ضد امنیت ملی، بر این نکته اصرار دارند که ماهیت این تهدیدها، تقسیم سنتی تهدیدها به داخلی و خارجی را مخدوش نموده است و در نتیجه باید به گونه‏ای نو به آنها نگریست؛ چه آن‏که صرف‏نظر از پیامدهای منفی، آثار مثبتی نیز به همراه دارند. از این گذشته، اغلب تهدیدهای فراملی به دست دولتها مهارشدنی نیستند و ابزارهایی که به‏طور سنتی برای دفاع در مقابل آنها به کار می‏رفت، نیز بی‏اثر می‏باشند. پیشنهاد نویسندگان برای مقابله مؤثر و جدی با این‏گونه تهدیدات بر ضد امنیت ملی این است که طی سه مرحله بازیگران و پدیده‏های فراملی شناسایی و با آنان مقابله شود که این خود مستلزم عزم جامعه جهانی بر این مهم است.
۶.

برخورد فرهنگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 570
مایکل سی.دش در این مقاله به شکل مبسوطی اقدام به طرح و بررسی میزان اهمیت دیدگاههای فرهنگ محور در سطح روابط بین‏المللی برای نیل به امنیت می‏نماید.مؤلف ضمن اعتراف به اهمیت بسیار زیاد مباحث فرهنگی در عصر حاضر، در مقام مقایسه جایگاه نظریه‏ های فرهنگی با نظریه‏ های واقع‏گرایانه، به آنجا می‏رسد که واقعیات موجود از دوران جنگ سرد تا فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ما را از رها نمودن نظریه‏ های واقع‏گرایانه به امید دست‏یافتن به نظریه‏ هایی با کاربرد بیشتر - یعنی نظریه‏ های فرهنگی - بازمی‏دارد.امواج سه‏گانه نظریه‏ های فرهنگی که از قبل از دوره جنگ به وجود آمده‏اند و بر فضای فکری امروزین نیز حاکم هستند، در مصاف با واقعیات خارجی تنها مؤید یک معنا هستند و آن هم اینکه، این نظریات می‏تواند مکمل - و نه جانشینی برای - نظریه‏ های واقع‏گرایانه باشند.این نتیجه‏گیری ناظر بر موج سوم نظریه‏ های فرهنگی می‏باشد که از پس از جنگ سرد تا به امروز در کانون توجه اندیشمندان قرار داشته است و در ارتباط با دو موج سابق البته چندان صادق نمی‏باشد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۹۸