نامه علوم اجتماعی

نامه علوم اجتماعی

نامه علوم اجتماعی 1383 شماره 24 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

سن ازدواج در حال افزایش‏: بررسی عوامل پشتیبان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: سن ازدواج نوسازی میزان تحصیلات موقعیت زنان قومیت و نسبت با همسر

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی توسعه جامعه شناسی توسعه
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جمعیت شناسی
تعداد بازدید : 133 تعداد دانلود : 85
"زمان ازدواج و تشکیل خانواده، چرخه زندگی خانوادگی فرد را تحت تأثیر قرار می‏دهد. ساختارهای کلان اقتصادی و اجتماعی، ویژگی‏های فردی و دسترسی به همسر مناسب، موجبات تعجیل یا تأخیر در ازدواج را فراهم می‏آورند. افزایش سن ازدواج در دوره معاصر، دگرگونی‏های اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی را نیز به همراه داشته است. تحقیق حاضر با استفاده از داده‏های طرح ”آمارگیری از خصوصیات اجتماعی - اقتصادی خانوار“ مرکز آمار در سال 1380، علل مؤثر بر زمان ازدواج مردان و زنان در ایران را مورد بررسی قرار داده است. ازدواج‏های جدید‏تر، در سنین بالاتری اتفاق افتاده‏اند. میزان تحصیلات، به‏ویژه در مقاطع بالای تحصیلی، با افزایش سن ازدواج همبستگی داشته است. شهرنشینی، مشارکت زنان در نیروی کار، ازدواج‏های آزادتر، برابری بیشتر جنسیتی و نسبت خویشاوندی دورتر زوجین، اثر مستقیمی بر سن ازدواج داشته‏اند. قومیت در افزایش و کاهش سن ازدواج تأثیر داشته است. در تحلیل چندمتغیره، مدت ازدواج، میزان تحصیلات، محل سکونت، نسبت خویشاوندی با همسر و قومیت، اثر معنی‏دار خود را حفظ کرده‏اند. این تأثیرات می‏توانند با توجه به دگرگونی‏های اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی جامعه در جهت تلاش برای ارتقای موقعیت زنان، تحول در نظام‏های شغلی، تغییر سهم افراد آماده ازدواج و جویای کار در جمعیت، تحول در میزان دستیابی به همسر مناسب و تغییرات در هنجارها و ارزش‏های مرتبط با ازدواج و تشکیل خانواده تفسیر شوند. "
۲.

هویت های جمعی و جهانی شدن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جهانی شدن هویت جمعی هویت مقاومت هویت برنامه ای هویت مشروعیت بخش توازی هویت ها ستیز هویت ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 318 تعداد دانلود : 519
"در این مقاله به تحلیل یکی از مباحث مربوط به گفتمان هویت‏های جمعی خرد و کلان و ارتباط آن با جهانی شدن می‌پردازیم و با بررسی دیدگاه‏های کلاسیک‌ جامعه‏شناسی و گفتمان پست مدرنیسم و نیز نظریه اندیشمندان متأخر، به نقایص نظری و روش شناختی کار آنها اشاره می‏کنیم. هدف آن است که بدانیم چگونه در تحلیل این به یک دیدگاه تلفیقی نایل آییم. در این بررسی، بر خلاف رویکرد‌های یاد شده، بر این باوریم که از یکسو، جهانی شدن، فرایندی واقعی و غیر قابل اجتناب است و جامعه بشری به سوی برخی الگوهای فرهنگی و سیاسی‌ جهانشمول به مثابه یک هویت عام، حرکت می‌کند و از سوی دیگر، در کنار آن هویت‏های خرد و محلی نیز در حال احیاء و بازسازی‏اند اندیشه اصلی مقاله حاضر تأیید این مدعا است. "
۳.

امنیت غذایی و دسترسی به آن در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: امنیت غذایی نابرابری دسترسی به مواد غذایی و توسعه کشاورزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 935
"امنیت غذایی پیوسته بعنوان هدف اصلی سیاست های توسعه و دسترسی به مقدار کافی مواد غذایی و سلامت تغذیه ای همواره بعنوان یکی از محورهای اصلی توسعه و زیر ساخت مهم پرورش نسل های آینده کشور در بعد از انقلاب مورد تاکید بوده است. این مقاله با بهره گیری از روش اسنادی به بررسی ها رابطه بین سیاست های توسعه کشاورزی و امنیت غذایی بعد از انقلاب می پردازد و در پی آن است تا میزان موفقیت این سیاست ها را در ایجاد امنیت غذایی در سطح کلان و خرد دریابد. این بررسی نشان می دهد که هر چند دولت در چارچوب سیاست های توسعه روستایی و کشاورزی، اقدامات قابل توجهی را آغاز کرده و به ویژه این سیاست ها بویژه در سال های اخیر در افزایش میزان تولید بخش قابل توجهی از محصولات اساسی غذایی موثر بوده اند و حتی با اجرای طرح محوری گندم توانسته است به خودکفایی در این محصول راهبردی در سال جاری (1383) برسد، ولی در فراهم کردن امکان دسترسی پایدار به امنیت غذایی برای تمام افراد جامعه چندان توفیقی حاصل نشده است. به عبارتی درحالی که این سیاست ها تا حد زیادی سبب ارتقای امنیت غذایی ملی شده اند، ولی به علت وجود نابرابرهای پایدار درآمد و ثروت در توزیع و فراهم کردن بستر موثر و پایدار آن در سطح خرد (خانوار) موفق نبوده است. "
۴.

نذر و هویت اجتماعی زنان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: ابژه جنسیت هویت طبقه اجتماعی مراسم دینی نذر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 981
"در مقاله حاضر ضمن بیان جایگاه نذر به لحاظ مفهومی و نظری در مردم شناسی دینی، به بیان وضعیت آن به عنوان یکی از اعمال و رفتارهای دینی در میان مردم مسلمان ایران پرداخته می شود. علاوه بر این، شناسایی سهم و نقش آن، در تمایز بین زنان و مردان در انجام مراسم دینی و در نهایت تبیین هویت یابی زنان از طریق انجام آن،مورد نظر است. برای بیشتر زنان ایرانی به دلیل اعتقاد دینی یا آگاهی از ارزش های اجتماعی معطوف به نذر در مقایسه با مردانی که به این سنت دینی باور دارند ولی به گونه ای متفاوت از زنان عمل می کنند یا زنانی که به ادای نذر به عنوان یک وظیفه دینی یا امر اجتماعی باور نداشته و در نتیجه در مراسم دینی مشارکت عمده و فعالی ندارند، موقعیت خاصی فراهم می سازد. فرایند نذر موجب و منشا تمایزدهی آنها از دیگران (زنان و مردان بی توجه به نذر) می شود. این معنی را می توان با تاکید بر نذرهای زنان و مردان در مراسم دینی نشان داد. با وجود اینکه بسیاری از نذورات و وسایل مورد استفاده در مراسم دینی برای این منظور به طور مشترک برای زنان و مردان مورد استفاده قرار گرفته ، ولی بعضی از آنها ویژه مراسم و مناسک دینی مردان و برخی دیگر مختص زنان است. با ملاحظه طبقه اجتماعی، زمان، مکان، جنسیت و موقعیت فرهنگی و اجتماعی زنان و مردان، استفاده متفاوت از نذورات برای این گروه اجتماعی،?هویت آفرین نیز است. "
۵.

باورهای خرده فرهنگی و مشارکت امدادی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آگاهی نگرش خرده فرهنگ فاجعه حوادث در ایران مشارکت امدادی نقدگرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 950 تعداد دانلود : 715
"در ایران، حوادث و بلایای طبیعی بیش از سایر ملل دنیا موجب تاخیر در روند توسعه بوده است. اما در ادبیات اجتماعی و نظریه پردازی تحولات اجتماعی کشور، توجه بسیار کمی به آنها شده و جایگاه حاشیه ای داشته اند. ادبیات نظری موجود در این حوزه اساسا متاثر از رویکردهای علوم پزشکی، مهندسی و مورفولوژی بوده است. یکی از عوامل مهم قابل بررسی در این زمینه، مطالعه نقش و جایگاه مردم است. در این مقاله که مبتنی بر یافته های طرحی پژوهشی در سال 1382 میان 650 خانوار تهرانی است، بر نقش مشارکت مردم در امداد حوادث و عوامل موثر بر آن تاکید شده است. بر حسب تحلیل نهایی ارتباط میان عوامل می توان گفت، میزان مشارکت امدادی تابع سطح دانش و آگاهی افراد نسبت به حوادث و توصیه های ایمنی ارایه شده از سوی نهادها و سازمانهای رسمی مربوط، باور به وجود پیامدهای مثبت مترتب بر تجربه مشارکت و کمک مستقیم در حوادث گذشته، میزان همدلی و مسوولیت پذیری جمعی، احساس بی قدرتی و ناتوانی فرد در برابر نظم عالم و حوادث ناشی از آن بوده است. این مقاله ضمن بررسی جایگاه مشارکت مردمی در مطالعات و نظریه های مربوط به حوادث، تبیینی از وضعیت موضوع مورد مطالعه در ایران ارایه می دهد. "
۶.

روابط اجتماعی در فضای های شهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: محیط روابط اجتماعی فضاهای عمومی فضای شهری طراحی شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 151 تعداد دانلود : 300
"رابطه ‌اجتماعی‌ در فضا و زمان‌ اتفاق‌ می‌افتد. مجاورت‌ می‌تواند علت‌ شروع‌ رابطه اجتماعی‌ باشد، اما شرط کافی‌ آن‌ نیست‌ و میزانی‌ از تجانس‌ برای‌ حفظ این‌ روابط لازم‌ است‌. ساختار فیزیکی‌ و تقسیمات‌ عملکردی‌ فضا ممکن‌ است‌ گشاینده‌ یا محدودکننده فرصت‌ها برای‌ ارتباط باشد. طراحی‌ در مقیاس‌های‌ متفاوت‌ شامل‌ برنامه‌ریزی‌ شهری‌، طراحی‌ سایت‌ وطراحی‌ جزییات‌ می‌تواند بر گرد آمدن‌ افراد در فضاهای‌ خارجی‌ تأثیر داشته‌ باشد. این‌ مقاله‌ با استفاده‌ از نتایج‌ یک‌ طرح‌ تحقیقاتی‌ با عنوان‌ "" طراحی‌ معابر شهری‌ و روابط اجتماعی‌"" که‌ در مرکز تحقیقات‌ ساختمان‌ و مسکن‌ انجام‌ شده‌، تهیه‌ شده‌ است‌. روش‌ تحقیق‌ مبتنی‌ بر مطالعات‌ نظری‌ و میدانی‌ بوده‌ و گستره مطالعات‌ از یک سو جنبه‌های‌ نظری‌ و مبانی‌ طراحی‌ و از طرف‌ دیگر مطالعات‌ میدانی‌ و مقایسه دستاوردهای‌ حاصل‌ از مطالعات‌ نظری‌ با وضع‌ موجود جامعه ایران‌ را شامل‌ می‌‌شود ‌. در مقاله‌ حاضر، برخی‌ دستاوردهای‌ این‌ طرح‌ تحقیقاتی‌ در زمینه چگونگی‌ تاثیر طراحی‌ فضاهای‌ شهری‌ بر روابط اجتماعی‌ مطرح‌ شده‌ است‌. "

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۴۱