۱.
در سالهای اخیر، موضوع «تاریخ معاصر» مورد توجه محافل علمی تاریخ پژوهی و پژوهشگران تاریخ واقع شده است. در سال 1374، مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران اقدام به برگزاری یک سلسله نشستهای تخصصی در این باره کرد و در سال 1381، مرکز بررسی اسناد تاریخی نیز تحت عنوان اسناد و تاریخ معاصر، همایشی برگزار کرد. این نوشته در پی آن است تا در حد امکان به تبیین مفهوم تاریخ معاصر و بررسی دیدگاههای مربوط به این موضوع بپردازد.
۲.
در این مقاله شما این عناوین را خواهید خواند: اجرای قانون ملی شدن نفت؛ استعفای مصدق، انتخاب قوام، قیام 30 تیر؛ دوره دوم دولت ملی؛ کودتای 28 مرداد ـ توطئه مشترک انگلیس و آمریکا؛ تحلیل کودتا از زوایای گوناگون.
۳.
در مورد نقش آیت‌الله کاشانی در نهضت ملی شدن نفت و فراز و نشیب روابط میان وی و دکتر محمد مصدق، سئوالات و نکات‌ِ نیازمند تحلیل و واکاوی بیشتر، همچنان در تحقیقات و آثار مربوط به چشم می‌خورد. بدیهی است که محققان و نویسندگان با توجه به منابع و اسناد در دسترس خود و از دریچه نگاه خویش در این زمینه اظهارنظر نموده‌اند. بازیابی و انتشار اسناد جدید می‌تواند زوایای جدیدی از موضوع را برای پژوهشگران مکشوف سازد. سند نویافته سئوال و جواب از آیت‌الله کاشانی که طی آن به صراحت، چند مسئله مهم مربوط به مواضع و رفتار سیاسی ایشان در سالهای نهضت ملی شدن نفت و کودتای 28 مرداد، مستقیماً و بی‌واسطه از زبان وی نگاشته شده، واجد اهمیت و ارزش تاریخی است....
۴.
آنچه پس از پیروزی انقلاب اسلامی از یادداشتهای دکتر سیدحسین فاطمی در دوره اختفای خود پس از کودتای 28 مرداد 1332 منتشر شد، نخستین بار در کتاب جنبش ملی شدن صنعت نفت و کودتای 28 مرداد 1332 بود. نویسنده در توضیح به دست آوردن این یادداشتها آورده است که «پس از انقلاب 1357 از میان اوراق و نوشته‌های ضبط شده، فقط این قسمت از یادداشتهای وی به وسیله دوستدارانش در اختیار خانواده دکتر فاطمی گذارده شد.» زمانی بعد، همین یادداشتها در کتاب خاطرات و مبارزات دکتر حسین فاطمی منتشر شد.
۵.
پرسش بنیادین این مقاله آن است که احزاب، سازمانها و جمعیتهای طرفدار جبهه ملی در همدان چگونه شکل گرفته، چه نقشی را ایفا نموده‌اند؟ رهبران محلی این تشکیلات چه کسانی بوده‌اند؟ میزان نقش هر یک از اقشار مختلف جامعه اعم از بازاری و روحانی و فرهنگی و کشاورز و... در این وقایع چه بوده است؟ در نهایت این نهضت چه روندی را در همدان طی کرده و بعد از کودتای 28 مرداد، سرنوشت رهبران آن سازمانها و جمعیتهای طرفدار جبهه ملی به کجا انجامید؟
۶.
در این مقاله، نویسنده به اجمال به حیات علمی آقا نجفی اصفهانی پرداخته و پیش اصول اندیشة سیاسی این روحانی بلند پایه را در موضوعات ولایت فقیه، یگانگی دین و سیاست، رویارویی با تعارضات فرهنگی ( بهائیت و فعالیت تبشیری) بررسی و مواضع اقتصادی او را در ترویج خودکفایی ملی در واقعه تحریم تنباکو، تأسیس شرکت اسلامیه یادآور شده است.همچنین استقلال و تمامیت ارضی، استبداد ستیزی، استعمارستیزی و اندیشه اتحاد اسلامی آقا نجفی مورد توجه واقع شده است. بخش اعظم مقاله مواضع این روحانی مقیم اصفهان، نسبت به نهضت مشروطه است....
۷.
در تابستان 1309، لشکری به استعداد ده هزار نفر از ارتش رضاشاه، برای «قلع و قمع» ایل بویراحمد، از شیراز راهی «منطقه» شد. این لشکرکشی عظیم و گسترده، که بیش از یک ماه به طول انجامید و منجر به درگیریهای سخت و سنگینی میان طرفین شد، خسارات جانی و مادی فراوانی بر جای گذاشت. ایل بویراحمد; از همان ابتدا و پیش از ورود نظامیان به منطقه، در میانه راه با آنان درگیر شد. نخستین درگیری، در قریه «سنگر»، حدفاصل شیراز و اردکان فارس رخ داد....
۸.
صهیونیسم بین‌الملل برای تشکیل کشوری صهیونیستی بر پایه آیین یهود در فلسطین، بر یهودیان متکی است. و هر یهودی، در خارج و داخل اسرائیل وسیله‌ای است برای نیل صهیونیسم به اهداف خود. صهیونیسم در داخل فلسطین برای تبدیل «یهودی قدیم» به «اسرائیلی جدید» عمل می‌کند و احساس همبستگی و وابستگی به رژیم اسرائیل را در درون او تعمیق می‌بخشد.(1) اما در خارج از فلسطین، از آنجا که صهیونیسم همه یهودیان را اتباع و شهروندان احتمالی اسرائیل در آینده به شمار می‌آورد، برای ترغیب آنان به مهاجرت و سفر به فلسطین، یا حداقل پشتیبانی مادی و معنوی از اسرائیل، فعالیت می‌کند. از این رو تلاش گسترده‌ای در میان یهودیان خارج از فلسطین (یهود دیاسپورا)(2) به عمل می‌آورد تا آنان را برای مهاجرت به اسرائیل آماده سازد.(3)
۹.
عکسها و مجسمه‌ها عنوان مقاله‌ای است که براساس اسناد جای مانده از دستگاه امنیتی شاه دربارة تندیسهای ریز و درشت محمد رضا پهلوی در سراسر کشور و نیز عکسهای او و خانواده‌اش تهیه شده است. مجسمه‌های شاه یا پدرش در همه جای ایران دیده می شد. اینها یا در اثر مرور زمان شکل و شمایل خود را از دست می‌داد، یا ساخت آن نامناسب بود و اندام توازن لازم را نداشتند، تعویض و ترمیم این مجسمه‌ها، درگیر شدن نهادهایی چون ساواک و وزارت فرهنگ و هنر در این موضوع، ایجاد کمیسیونهایی برای رسیدگی به موارد یاد شده، از جلمه موضوعاتی است که در این سندها منعکس شده است..
۱۰.
تاریخ معاصر ایران از موضوعاتی است که در بیشتر دانشگاهها و مراکز پژوهشی تاریخ به آن پرداخته می‌شود. با این حال همچنان شاهد انتشار آثاری هستیم که حرفهای تازه‌ای درباره موضوعاتی به ظاهر تکراری دربردارند. یکی از این موضوعات تکراری، برهه مربوط به سالهای جنگ جهانی اول و دوران انتقال سلطنت و قدرت در ایران از قاجار به پهلوی است.در سالهای اخیر «دکتر محمدقلی مجد» این مقطع تاریخی را دستمایه آثار خود قرار داده است
