درخت حوزه‌های تخصصی

حیات اجتماعی فرارودیان، طی سیر نزولی خود، در قرن 19 میلادی/13 قمری بار دیگر شاهد هجوم اقوامی بیگانه بود. نویسنده در این نوشتار، ضمن بازسازی روایت حیات اجتماعی مسلمانان این سرزمین و با استفاده از پردازش داده ها و روش توصیفی، زمانی را مد نظر قرار می دهد که فرارود مستعمرة روسیه شد و روس ها، با تغییر ترکیب قومی و جمعیتی، مسئول ادارة هفت میلیون مسلمان شدند؛ این سلطه با اتخاذ سیاست «روسی سازی» پی گرفته شد. سؤال اصلی تحقیق این است که «در نتیجة سیاست روسی سازی چه تغییراتی در حیات اجتماعی مسلمانان این سرزمین ایجاد شد؟» بررسی داده ها مؤید آن است که روس ها حین اجرای سیاست روسی سازی، که در پی نزدیک ساختن جامعة فرارود به فرهنگ و اجتماع روس ها بود، با تبدیل شدن به شهروندان و حاکمان جامعة اسلامی، شکل جدیدی از اجتماع استعمارزده را ایجاد کردند. حاصل پژوهش عمق بیش تری به پاسخ آغازین می بخشد و به این جمع بندی منتهی می شود که استعمارگران روس، با تغییر ترکیب قومی و نفوذ در تشکیلات دینی و قوانین مدنی و ایجاد شهرهای روسی، نوع نوینی از اجتماع استعمارزده را بنا نهادند.

آلبرت گرون ودل در 12 اوت سال 1902 نخستین سفر تورفان پژوهی خود را آغاز کرد. تورفان، واحه ای در استان سین کیانگ چین، در پایان قرن نوزدهم میلادی، نظر دانشمندان اروپایی را به خود جلب کرده بود. جهان گردان روسی چون رگل (1879) و کلمنتس (1898)، هم چنین جغرافی دان سوئدی، سون هدین (1893-1900)، از آثاری مدفون در شن و نگاره هایی کنده شده بر دیواره های بادرفتی غارها و دست نوشته هایی که هر از گاه سر از ریگزار بیابان بیرون می آوردند سخن می گفتند و ره آوردشان شاهد صادق سخنانشان بود. در دیگر واحه ها، چون خوچو و قره شهر، بیشتر از جاهای دیگر، یافته های باستانی به دست آمده بود. این مکان های باستانی هم چون ایستگاه هایی به دنبال یکدیگر، در امتداد راه باستانی ابریشم، که زمانی خاور دور را به هند و باختر زمین پیوند می داد، جای گرفته اند. (نگاره 1) گنج خفته در ریگزار چنان شکوهمند بود که دانشمندان روس، که سلطه امپراطوری تزاری بر شمال چین بر ایشان مزیت بزرگی به شمار می آمد، دوستان آلمانی خود را به همکاری فراخواندند و همین امر، سرانجام، به تشکیل چهار گروه کاوشگری آلمانی – پروسی انجامید. واپسین آنها به سال 1914، درست چند ماه پیش از آغاز نخستین جنگ جهانی، به کار خود پایان داد. گروه های کاوشگر توانسته بودند چشم به راهان را از نگرانی درآورند. از میان پژوهشگران اروپایی و آسیایی که برای دست یابی به گنج باستانی تورفان سر از پا نمی شناختند، آلمانی ها از همه کامیاب تر بودند. دستاورد آنان بسی از همکاران و هماوردان روسی شان بیشتر بود. از همین روست که اینک گنجینه دست نوشته ها و یادمان های هنری واحه تورفان در برلن، کامل ترین و غنی ترین مجموعه از نوع خود در جهان است. دیگر مجموعه های مهم، چون مجموعه موزه و کتاب خانه بریتانیا (بریتیش میوزیوم) لندن، کتاب خانه ملی و موزه گیمه در پاریس، ارمیتاژ و آکادمی علوم سن پترزبورگ یا دانشگاه ریوکو در کیوتو، سرشار از یافته هایی هستند از دون هوانگ و کناره های جنوبی راه ابریشم...