درخت حوزه‌های تخصصی

طرح مسکن مهر در ایران بزرگ ترین اقدام مداخله ای دولت در حوزه مسکن پس از انقلاب اسلامی شناخته می شود که با هدف کمک به تأمین مسکن اقشار کم درآمد اجرا شده است. از آنجا که مطالعه ارتباط میان نتایج سیاست گذاری های ساخت و تولید مسکن انبوه و مناسبات اجتماعی حاصل از آن در ایران چندان مدنظر قرار نگرفته است، پژوهش حاضر مطالعه ای جدید محسوب می شود. هدف این مقاله، پاسخ های احتمالی به این پرسش است که زیستن در مسکن مهر چه تجربه ها و پیامدهای اجتماعی دارد. این پژوهش اکتشافی با رویکردی کیفی و با استفاده از روش تحلیل مضمون، به تجزیه و تحلیل داده ها پرداخته است. داده ها به کمک مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته با ساکنان مسکن مهرشهر جدید صدرا جمع آوری شده اند. یافته های پژوهش شامل پنج مضمون اصلی فضای اردوگاهی، احساس طردشدگی، بی اعتمادی نهادی، تقابل فرهنگی و برچسب «مسکن مهری» هستند. نتایج نشان می دهد دولت در پروژه مسکن مهر به واسطه نوع فضایی که تولید کرده، شرایط بازتعریف ساکنان مسکن مهر را به وجود آورده است. بازتعریف صورت گرفته موجب برساخت برچسب مسکن مهری شده است که با عناصری از احساس طرد، تحقیر و تبعیض، زمینه تشدید و بازتولید نابرابری اجتماعی را فراهم کرده است. بیم آن می رود که این بازتعریف طی فرایند نهادینه شدن، شکاف اجتماعی-فضایی میان ساکنان شهرهای جدید را بیشتر کند.

گروه سنی نوجوان(Adolescents ) بخش مهمی از جمعیت کشورهای جوان را تشکیل می دهند که نحوه گذران اوقات فراغت آنها اهمیت زیادی در شکل گیری هویت فردی و جمعی ، و نزدیک ترین پیوند را با زندگی معنوی و فرهنگی شان دارد. زیرا آنها تمایل زیادی به تکیه بر روابط اجتماعی، و تعامل و گذران وقت با دوستان و همسالانشان در ساعات فراغت خود دارند تا بتوانند بیشتر درباره نقش و ارزششان در جامعه بیاموزند. بدین ترتیب طبق مطالعات مختلف، عرصه عمومی و فضاهای شهری از مناسب ترین بسترهای جامعه جهت تأمین این نیاز آنها تلقی می شوند. اما متأسفانه امروزه شاهد سپری شدن بخش قابل توجهی از ساعات روزمره و اوقات فراغت این گروه سنی در خانه، و به منظور استفاده از اینترنت و فعالیت در فضای مجازی هستیم. لذا در پژوهش حاضر تلاش شده است تا ضمن در نظرگرفتن تأثیر عوامل شناخته شده در این گرایش نوجوانان، به بررسی تأثیر احتمالی میزان رضایت مندی نوجوانان از وضعیت کمّی و کیفی فضاهای شهری نیز بر این مسئله پرداخته شود. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و کمّی است که به منظور انجام آن، 250 نفر از نوجوانان 12 تا 19 ساله کرجی به روش طبقه بندی متناسب و تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته بوده و تحلیل داده ها با آمار توصیفی و استنباطی (پیرسون، t مستقل ، تحلیل عاملی و رگرسیون چندمتغیره) صورت گرفته است. یافته ها نشان می دهد از بین عوامل فردی و خانوادگی، تنها متغیر جنسیت با میزان حضور نوجوانان در شبکه های اجتماعی مجازی رابطه معناداری ندارد. جذابیت های شبکه های اجتماعی مجازی، و میزان رضایت مندی نوجوانان از فضاهای شهری نیز در مجموع 41درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین می کنند که در صورت ثابت بودن سایر متغیرها، بیشترین ضریب تأثیر را ” امکان تقویت و توسعه تعاملات اجتماعی“ (436/0) در متغیر وابسته داشته، و میزان رضایت مندی از وضعیت کمّی و کیفی فضاهای شهری نیز هریک به ترتیب با ضرایب 161/0 -  و 103/0 -  بر میزان سپری شدن اوقات فراغت نوجوانان در شبکه های اجتماعی مجازی تأثیرگذارند. .

مقاله حاضر درصدد تحلیل رویکرد برنامه سازی سیمای جمهوری اسلامی ایران بر مبنای نظریه صنعت فرهنگ است. در ادبیات نظری پژوهش، رویکرد مکتب فرانکفورت به سرمایه داری مدرن، نظریه صنعت فرهنگ و رویکرد آن به رسانه های جمعی، به ویژه تلویزیون تبیین شده است. سپس برای منطق تحلیل از روش تفکر دیالکتیکی و قرائت توأمان امر جزئی و امر کلی، با درنظرداشتن رویکرد نقد درونی در نظریه انتقادی و توجه به رویکرد سلبی مکتب فرانکفورت به فرهنگ استفاده شده است. نمونه مورد مطالعه این تحقیق، برنامه ماه عسل شبکه 3 سیمای جمهوری اسلامی ایران در سال های 1392 تا 1397 است. در تحلیل برنامه، به روش نمونه گیری نظری و هدفمند، قسمت هایی از این برنامه با روش تحلیل محتوای کیفی تحلیل شده اند. براساس تحلیل یافته ها مهم ترین رویکردهای این برنامه تلویزیونی عبارت اند از: تحریف نیازهای واقعی (فردی کردن مسائل ساختاری)، ابزاری سازی خرد (تقلیل انسان ها به شیء برای رسیدن به هدف)، ترویج سازش و تمکین در برابر شرایط اقتصادی (ستایش و رمانتیزه کردن فقر) و تجاری کردن ارزش های اخلاقی و دینی. سپس این مؤلفه ها تفسیر انتقادی شدند. براساس یافته های پژوهش با درنظرگرفتن حاکم بودن ارزش های الگوی نئولیبرال و سرمایه دارانه بر اقتصاد و جامعه ایران، تلویزیون نیز با وجود ادعایش درباره انتقاد از نظام سرمایه داری، پیوندی وثیق با ارزش های سرمایه داری دارد؛ بنابراین می توان گفت براساس منطق نقد درونی غلبه ارزش های سرمایه داری بر برنامه های سیما مانع تحقق و تمهید اهدافی از قبیل تبدیل شدن به دانشگاه عمومی است.

تمدن، بزرگ ترین مقیاس حیات اجتماعی است که تمامی ابعاد زندگی انسان ها را تحت تدبیر و تأثیر خویش قرار می دهد؛ بنابراین رسیدن به تمدن اسلامی، می تواند بالاترین آرمان جوامع و دولت های اسلامی باشد. تمدن اسلامی، تمدنی است که از پایگاه شریعت اسلامی و از معبر استنباط فقهی سیاست گذاری شده باشد. بنابراین توجه حداکثری به فقه تمدنی، از ضرورت های حوزه های علمیه در دوران کنونی است. متن پیش رو با روش تحلیلی کتابخانه ای، درپی پاسخ به این پرسش است که «مبانی جامعه شناختی فقه تمدنی چیست»؟ به نظر می رسد برای پاسخ به این پرسش، حداقل پنج شاخصه اصلی که می توانند در روش اجتهاد مؤثر باشند، باید مورد مطالعه و توجه قرار گیرند: نظام وارگی، تحمیلگری، جهت دار بودن، موقعیت مندی و مشکک بودن. این مقاله، از سویی با ترسیم تمدن به عنوان پدیده ای شامل در زندگی بشر، از رویکردهای حداقلی فقه پرهیز دارد و از سوی دیگر، با ترسیم تمدن به عنوان پدیده ای سیّال و موقعیت مند، تفاوت خود را با رویکردهایی که سعی دارند فارغ از مواجهه با واقعیت های اجتماعی، به طراحی تفصیلی ساختارهای تمدنی بپردازند، برجسته می کند. فقهی که امکان و بستر تمدن اسلامی را فراهم می کند، با تکیه بر نظریه های فقهی، ساختارهای اجتماعی را در تناسب با موقعیت های سیاسی و نیازها و اقتضائات اجتماعی شکل می دهد.

کوشش برای توصیف جامعه ای مطلوب و ایده آل و راه های دست یابی به آن توسط رسانه های جمعی یکی از رسالت های آنها به شمار می رود. رسانه های جمعی علاوه بر معرفی کالاها و خدمات، جامعه آرمانی زندگی انسان ها را نیز به صورت دلالت ضمنی به تصویر می کشند. در این پژوهش، برای کشف جامعه آرمانی، آگهی های تجاری به مثابه یک متن فرهنگی، بر اساس رویکرد نشانه شناختی رولان بارت مورد تحلیل قرار گرفتند. از میان آگهی های تجاری نمایش داده شده از تلویزیون جمهوری اسلامی ایران در تیرماه سال 1395، تعداد 32 آگهی به صورت هدفمند برای تحلیل برگزیده شدند. بر اساس طبقه بندی آگهی های بازرگانی که به هشت طبقه تقسیم شدند؛ نتایج نشان داد جامعه آرمانی در خدمات ارتباطی: تکنولوژی سالاری؛ در خدمات مالی: اقتصادمحوری؛ در لوازم خانگی: مصرف گرایی، تجمل گرایی و تنوع گرایی؛ در خوراک و پوشاک: تن آسایی و مصرف گرایی؛ در مواد شوینده و پاک کننده: مصرف گرایی و رفاه؛ در محصولات بهداشتی و آرایشی: آراستگی بدن به همراه مصرف گرایی و طبیعت گرایی؛ در خدمات مسافرتی: سرمایه داری و تجمل گرایی و در حوزه خدمات فرهنگی خانواده محوری و اهمیت نقش زن در درون خانواده بازنمایی می شود.

پژوهش حاضر تحت عنوان مطالعه جامعه شناختی پیامدهای فرهنگی زندگی آپارمان نشینی درکلانشهر تهران انجام گرفت . در بخش مبانی نظری، علاوه سوابق پژوهشی،دیدگاه های مهم ترین صاحبنظران مکاتب مختلف جامعه شناسی وجامعه شناسی شهری مورد مطالعه قرار گرفت.درتحقیق ،از روش پیمایشی،وابزارسنجش،پرسشنامه که با استفاده از طیف لیکرت تدوین گردید، استفاده شدبا توجه به فرمول کوکران و جدول مورگان. ازتعداد430پرسشنامه ی توزیع شده،386 پاسخنامه ی تکمیل شده ، جمع آوری شد. برای پردازش یافته هااز نرم افزار SPSS بهره گرفته شد.نتایج پژوهش نشان داد که متغیرهای مستقلی چون ؛ عوامل فضا- مکان ونوع معماری بر«کاهش کارکردهای نهادخانواده ی آپارتمان نشین»، اِشرافِ پنجره خانه های آپارتمان نشینان بر خانه های همسایه و مجاور بر «افزایش روابط اجتماعی خارج از عرف»، افزایش سوابق آپارتمان نشینی بر تغییروتحول«سبک و شیوه ی زندگی آپارتمان نشینی»، عوامل فضا (متراژ) و تنوع قومیتی و فرهنگی بر «کاهش روابط همسایگی»، تاخیر درازدواج،کاهش تعداد فرزندان،افزایش تحصیلات،مالکیت ملک ،افزایش تراکم جمعیتی و خانواده ،همگی بر «کاهش روح دینی در زندگی آپارتمان نشینی»،ومالکیتِ ملک ،تراکم جمعیت و افزایشِ تعداد بلوک های آپارتمانی بر «کاهش روحیه ی مشارکتِ مدنی و مذهبی» ،دارای تاثیر مستقیم ومعنادار، هستند.تاثیر متغیرهای مستقلی چون افزایش سوابق آپارتمان نشینی و نوع معماری نیز بر «رعایت حقوق شهروندی» مستقیم ومعنادار بودو اکثرساکنان بر رعایت حقوق شهروندی تاکید داشتند.89درصد ساکنان آپارتمان نشین نیزاز «امنیت زندگی آپارتمان نشینی احساس رضایت و امنیت خاطر » داشتند.

امر به معروف و نهى از منكر برجسته ترین، بارزترین و گرامى ترین واجب در میان واجب ها است. هدف تمام انبیاء و اولیاء، اصلاح جامعه ی بشرى بوده و مؤثرترین ابزار براى رسیدن به این هدف بزرگ امر به معروف و نهى از منكر است. این واجب الهی یکی از مصادیق جامعیت، جاودانگی و پویایی دین اسلام است که برای تحقق ک امل ش ریعت و ت طابق جامعه ی انسانی با هدف خلقت و نزول وحی، ضروری و اصولی است. موضوع امر به معروف و نهی از منکر و شناخت آثار آن در جامعه انسانی ابعاد مختلف و متفاوتی دارد و ازاین رو مورد بررسی قرار می گیرد. ازجمله مهم ترین این ابعاد می توان به بعد سیاسی، اجتماعی، خانوادگی، اقتصادی و... اشاره کرد. امروز قدرت رسانه و تأثیری که رسانه های دیداری، شنیداری و نوشتاری در جهت دهی به افکار عمومی دارند بر کسی پوشیده نیست و به خوبی می توان از این ویژگی رسانه ها، برای ترویج امر به معروف و نهی از منکر بهره برد. در این مقاله سعی شده تا ضمن بررسی جایگاه رسانه در احیای امر به معروف و نهی از منکر، به بررسی برخی مشکلات موجود و شروط اساسی در جهت حصول نتیجه پرداخته شود.

نوشتار حاضر تحلیلی مبتنی بر روش شناسی جامعه شناسی معرفت برای فهم سیاست و مناسبات دولت و جامعه در عصر پهلوی است. این مقاله کوشیده تا ماهیت ایدئولوژیک دولت پهلوی را در ساحت واپایش گری و تلاش برای تغییر اجتماعی مورد واکاوی قرار دهد و به توصیف چرایی مقاومت های اجتماعی و ستیهندگی جامعه تارنمای ایرانی با خواست های دولت مدرن پهلوی بپردازد. مقاله ی پیشِ روی برای سنجش مناسبات دولت و جامعه در ایران با روش توصیفی و تحلیلی پسارویدادی و با استفاده از آموزه های نظری «میگدال» در مورد دولت مدرن ضعیف، آموزه های کنترل اجتماعی و همچنین آرای «کارل مانهایم» در باره ی «ایدئولوژی» و «یوتوپیا» تلاش می کند تحلیلی جامعه شناختی و در عین حال قابل تعمیم به ادوار بعدی از ساختار روابط دولت و جامعه در ایران عصر پهلوی ارائه دهد. مقاله حاضر نشان می دهد که «ایدئولوژی» حاکم بر ایران عصر پهلوی توان واپایش اجتماعی و در عین حال پاسخ گویی به «یوتوپیا» های جامعه تارنما را نداشت و مناسبات دولت ایدئولوژیک و جامعه تارنمای آرمان خواه در عصر پهلوی نتوانستند با یکدیگر به تفاهم و تناظر برسند و درنهایت وارد الگوی تضاد ستیهندگی شدند.

هدف این مقاله، بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر میزان پیاده روی مردان متأهل و تعیین سهم هر یک از این عوامل بر میزان پیاده روی است. این پژوهش با روش پیمایشی و نمونه گیری تصادفی از مناطق مختلف شهر مشهد با حجم نمونه 360 نفر انجام شده است. نتایج نشان داده است که: بین طبقه اجتماعی، امنیت معابر، میزان اوقات فراغت و آگاهی دینی، با میزان پیاده روی رابطه معنی دار مثبتی وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان داد که متغیرهای زیر به ترتیب بیشترین تأثیر مثبت را بر میزان پیاده روی مردان متأهل دارند: میزان اوقات فراغت، امنیت معابر، تشویق دیگران، طبقه اجتماعی و در نهایت، آگاهی دینی از سودمندی ورزش. مقدار ضریب همبستگی نیز (427/0) است، همچنین در تحلیل مسیر بین متغیر طبقه اجتماعی و اوقات فراغت رابطه غیر مستقیم مشاهده شده است.

نقش دین به ویژه در کشورهای ایران، ترکیه و مصر به عنوان کشورهایی در حال توسعه که مواجهه با فرایندهای مدرن داشته و سنت های مؤثر فرهنگی و دینی در این زمینه داشته اند، از جمله زمینه های شکل گیری یکی از پرسش های تحقیق در خصوص کیفیت وضعیت دین در این سه زمینه فرهنگی بوده است. پرسش دیگر، به تطابق الگوی نظری اینگلهارت با یافته های مربوط به پیمایش بین المللی او درباره وضعیت دین در سه کشور مذکور بازمی گردد. در این پژوهش، آخرین موج از این پیمایش ها، مبنا قرار گرفته و مقولات شش گانه مرتبط با حیات دینی که داده های آنها درباره سه کشور مذکور، موجود است و همچنین مقایسه پذیر می باشند، به بررسی این موضوع به صورت تطبیقی مقایسه ای پرداخته شده است. متناسب با سطح سنجش متغیرها، آماره ها و میزان معناداری، تفاوت میانگین ها ارزیابی شده است. گرچه میزان اهمیت مذهب و خدا در زندگی و مذهبی بودن مصر نسبت به ایران و ترکیه و ایران نسبت به ترکیه بیشتر است، اما اهمیت سنت با اهمیت مذهب ضرورتاً وضعیت مشابهی ندارد. همچنین تفاوت معناداری میان میزان عبادت و تأمل در معنا و غایت زندگی در سه کشور مشاهده نشده است.

این مقاله به بررسی رابطه بین مهارت کاربران در استفاده از شبکه های اجتماعی موبایلی و کاربردهای مثبت و منفی آن می پردازد. برای این پژوهش با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای، 385 پرسشنامه محقق ساخته بین جوانان شهر یزد توزیع و جمع آوری شد. نتایج نشان داد که هر چه سطح مهارت کاربر افزایش یابد، میزان کاربردهای مثبت شبکه های اجتماعی موبایلی نیز افزایش یافته و هرچه سطح مهارت کاربر کاهش پیدا کند میزان کاربردهای منفی شبکه های اجتماعی موبایلی افزایش می یابد. همچنین مهارت های کاربر در استفاده از شبکه اجتماعی موبایلی 33 درصد واریانس کاربردهای مثبت و 14 درصد از کاربردهای منفی شبکه های اجتماعی موبایلی را تبیین می کند. علاوه بر این نتایج مدل یابی معادله ساختاری نشان داد که برازش داده ها به مدل برقرار است و شاخص های برازش دلالت بر مطلوبیت مدل معادله ساختاری دارند.

پژوهش حاضر به بررسی زبان شناختی شیوه های ترغیب مخاطبان در برنامه های مشارکتی کنکورمحور شبکه های سیما در چارچوب نظریه کنش های گفتاری و تحلیل گفتمان انتقادی می پردازد. داده ها شامل پنج ساعت (سیصد دقیقه) از برنامه های پخش شده در پاییز و زمستان 1395 از شبکه های سراسری سیماست . نتایج نشان دهنده آن است که هدف اصلی و محوری این برنامه ها، ترغیب دانش آموزان به استفاده حداکثری از خدمات حامیان مالی برنامه است. بدین منظور، از کنش ترغیبی مستقیم و غیرمستقیم و اقناع ضمنی مخاطبان به طور همزمان، استفاده می شود. بیش از هشتاد درصد از موارد ترغیب کلامی از نوع ترغیب مستقیم مخاطب به تهیه کالا یا خدمات خاص است که گفتمان کلی این برنامه ها را به گفتمانی بازرگانی و تبلیغاتی تبدیل می کند. یافته های این پژوهش نشان دهنده آسیب های متعدد برنامه هایی از این نوع و عدم انطباق محتوای آن ها با اهداف اسناد کلان فرهنگی و آموزشی کشور است. از این رو، شکل فعلی و کنونی این برنامه ها نیازمند بازنگری است و پیشنهاد می شود نظارت بیشتر و تخصصی تری بر محتوای این گونه برنامه ها انجام شود.