درخت حوزه‌های تخصصی

معلم فردی آموزش دیده است که برای راهنمایی وجهت دهی تجارب آموزشی دانش آموزان رسماً مامور گردیده است .وی آخرین حلقه در فرآیند عملی سازی نظریه های تربیتی وواسطه نظام آموزش وپرورش ودانش آموزان است . کار معلم دارای ویژگی های نظام مندی وماهیتی کل گرایانه‘پیچیدگی‘عدم تعیین‘کثرت عمل‘محدودیت زمانی‘دخالت اخلاق وتعاملات اخلاقی‘ونیاز به عقلانیت است .برخی نظیر آیزنر تدریس را هنر و برخی نظیر دیوید کار آنرا باداوریهای اخلاقی که تدریس را به عقل عملی ملحق میسازد عجین میدانند.با این وصف‘اکثر صاحبنظران عمل معلم را نیازمند نظریه میشناسند واین نیاز را درجهات متفاوتی بیان مکنند.اما انچه باعث میشود که آموخته های معلمان مطابق اظهاراتشان در میدان عمل چندان کارآ نباشد عبارتنداز:1)معلمان عموماً نگرش واقع بینانه ای نسبت به نظریه ها ندارند؛2)معلمان نسبت به نظریه ها تعلق خاطر نمی یابند؛3)معلمان با موقعیتهایی که نظریه ها باید مورد استفاده قرار گیرند آشنایی کافی ندارند. برای رفع اشکالاتی از این دست است که موضوع تربیت معلم نیازمند توجهی عمیق و همه جانبه است .

این طرح با هدف گسترش اطلاعات موجود در زمینه عادات کتابخوانی و مطالعه آزاد در جامعه به اجرا در آمده است. جامعه آماری این تحقیق را دانش آموزان متوسطه استان فارس تشکیل می دهند و چارچوب نمونه گیری شامل مرکز استان به اضافه پنج شهرستان دیگر بوده است که به طور تصادفی از بین شهرستانهای استان فارس انتخاب شده اند. نمونه مورد بررسی متشکل از 3585 دانش آموز پایه های اول تا سوم متوسطه می باشد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که در مجموع، بخش زیادی از اوقات فراغت دانش آموزان در ایام تحصیل بیهوده تلف می شود (36.2 درصد از کل اوقات فراغت)، 22.8 درصد از اوقات فراغت روزانه صرف مطالعه درسی، 17.6 درصد صرف تماشای تلویزیون و تنها 1.1 درصد صرف مطالعه غیر درسی می شود. به طوری که سرانه مدت مطالعه آزاد دانش آموزان متوسطه در روز حدود 5.5 دقیقه است. دختران هم از لحاظ مطالعه درسی و هم مطالعه غیر درسی مدت زمان زیادتری را گزارش کرده اند. تحلیل رگرسیون به عمل آمده نشان می دهد که پس از جنسیت، سرعت مطالعه، عضویت در کتابخانه های عمومی، میزان مطالعه اعضای خانواده، میزان برخورداری از کتاب و قصه گویی در دوران کودکی، معدل درسی و سطح شغلی پدر از متغیرهای مهم و معنی دار در زمینه پیش بینی میزان مطالعه آزاد به حساب می آیند.

در فرآیند برنامه ریزی درسی، تهیه و تدوین محتوای آموزشی مناسب، بخصوص در نظام آموزشی متمرکز از جایگاه ویژه ای برخوردار است. ریاضیات یکی از دروس مهم و اساسی دوره ابتدایی است که متاسفانه با افت تحصیلی و نگرش منفی دانش آموزان روبرو شده است، از اینروست که تهیه و تدوین محتوای کتاب های درسی ریاضی با توجه به ملاک هایی که موجد یادگیری معنی دار است یک ضرورت محسوب میشود. یکی از متخصصان بنام در این زمینه جروم برونر است، وی که از صاحب نظران روانشناسی شناختی است و به فرایند یادگیری توجه دارد نه به حصول آن معتقد است که محتوای آموزشی باید به گونه ای طراحی و تدوین شود که تفکر را پرورش دهد. در این مقاله با بررسی دیدگاه های برونر 14 مولفه برای تدوین محتوا استخراج گردیده و با 505 مفهوم مطروحه در کتاب های ریاضی مقطع دبستان تطبیق داده شد. میزان این انطباق به ترتیب زیر بدست آمد: مولفه 1: شروع درس با طرح سال (91%)، مولفه 2: غیر معمول بودن سوال (23%)، مولفه 3: تشویق به مساله سازی (4%)، مولفه 4: شروع درس با توجه به مفاهیم قبلی (57%) مولفه 5: ارجاع مکرر به مفاهیم قبلی (35%)، مولفه 6: برجسته کردن نکات اصلی جدید (47%)، مولفه 7: تنظیم محتوا از ساده به پیچیده (74%)، مولفه 8: کشف تشابه مفاهیم (38%)، مولفه 9: کشف تضاد مفاهیم (5%)، مولفه 10: تشویق به حدس زدن (9%)، مولفه 11: تهییج آگاهی (19%)، مولفه 12: فعال نمودن فراگیر (4%)، مولفه 13: تشویق به کار گروهی (1%)، مولفه 14: استفاده از منابع کمکی (2%) در انتها، جهت مطالعه عمیق تر از «روش تحلیل عاملی به روش اکتشافی» استفاده شد و 14 ملاک استخراج شده از دیدگاه برونر بر اساس همبستگی درونی آنها در پنج گروه قرار گرفته و بر اساس مفهوم آن گروه، نام گذاری گردیدند که عبارتند از: 1- تفکر شهودی (شامل مولفه های 9، 10، 8، 2، 11) 2- مساله سازی (شامل مولفه های 3، 12، 14) 3- درک روابط (شامل مولفه های 4، 5، 7) 4- ایجاد انگیزه یادگیری (شامل مولفه های 6، 1) 5- کار گروهی (شامل مولفه 13). تحلیل محتوای کتاب های ریاضی مقطع دبستان نشان داد که تدوین محتوای این کتابها عمدتا با ملاک های مطروحه برونر فاصله دارند، از اینرو لازم است برنامه ریزان و مولفین کتاب های ریاضی در تهیه و تدوین محتوای این کتابها این عوامل را مورد توجه قرار دهند.

پژوهش حاضر به منظور بررسی وضعیت تکلیف شب دانش آموزان مقطع ابتدایی شهر تهران صورت پذیرفت.از طریق مصاحبه وپرسشنامه با 1579 نفر دانش آموزان دختر وپسرابتدایی و1243 نفر از والدین و50 نفر از معلمان آنها‘اطلاعات وداده های مناسب درباره میزان ونوع تکلیف شب‘شرایط وچگونگی انجام آن‘ترجیح وعلاقه دانش آموزان به تکلیف خاص شب‘وآثار منفی احتمالی آن جمع آوری شد ومورد تحلیل وتفسیر قرار گرفت.نتایج تصویری نسبتاً جامع از وضعیت تکلیف شب ومیزان آگاهی والدین ومعلمان از نقش آن فراهم کرد.براساس تحلیل داده ها‘هرچند ضرورت وجود تکلیف شب رد نمیشود‘اما تجدید نظر و اصلاح چگونگی اجرا‘میزان ونوع آن الزامی است . بازنگری در ارزش ها وروشهای آموزش و پرورش ‘ وروشهای تربیت معلمان کارآزموده تأکید میشود.همچنین ایجاد شرایط مناسب و حتی تأسیس مراکز ویژة نظارتی برای انجام بهتر تکلیف شب دانش آموزان پیشنهاد شده است .